యశ్చేతనోయమిత్యన్వయస్తద్ద్రవ్యం, యచ్చాన్వయాశ్రితం చైతన్యమితి విశేషణం స గుణః, యే చైకసమయ-
మాత్రావధృతకాలపరిమాణతయా పరస్పరపరావృత్తా అన్వయవ్యతిరేకాస్తే పర్యాయాశ్చిద్వివర్తనగ్రన్థయ ఇతి
యావత్ . అథైవమస్య త్రికాలమప్యేకకాలమాకలయతో ముక్తాఫలానీవ ప్రలమ్బే ప్రాలమ్బే
చిద్వివర్తాంశ్చేతన ఏవ సంక్షిప్య విశేషణవిశేష్యత్వవాసనాన్తర్ధానాద్ధవలిమానమివ ప్రాలమ్బే చేతన
ఏవ చైతన్యమన్తర్హితం విధాయ కేవలం ప్రాలమ్బమివ కేవలమాత్మానం పరిచ్ఛిన్దతస్త-
వినాశాభావే శుద్ధాత్మలాభో న భవతి, తదర్థమేవేదానీముపాయం సమాలోచయతి — జో జాణది అరహంతం యః కర్తా
జానాతి . కమ్ . అర్హన్తమ్ . కైః కృత్వా . దవ్వత్తగుణత్తపజ్జయత్తేహిం ద్రవ్యత్వగుణత్వపర్యాయత్వైః . సో జాణది అప్పాణం
స పురుషోర్హత్పరిజ్ఞానాత్పశ్చాదాత్మానం జానాతి, మోహో ఖలు జాది తస్స లయం తత ఆత్మపరిజ్ఞానాత్తస్య మోహో
దర్శనమోహో లయం వినాశం క్షయం యాతీతి . తద్యథా — కేవలజ్ఞానాదయో విశేషగుణా, అస్తిత్వాదయః
సామాన్యగుణాః, పరమౌదారికశరీరాకారేణ యదాత్మప్రదేశానామవస్థానం స వ్యఞ్జనపర్యాయః, అగురులఘుక గుణ-
షడ్వృద్ధిహానిరూపేణ ప్రతిక్షణం ప్రవర్తమానా అర్థపర్యాయాః, ఏవంలక్షణగుణపర్యాయాధారభూతమమూర్తమసంఖ్యాతప్రదేశం
౧చేతన హై’ ఇసప్రకారకా అన్వయ వహ ద్రవ్య హై, అన్వయకే ఆశ్రిత రహనేవాలా ‘చైతన్య’ విశేషణ వహ
గుణ హై, ఔర ఏక సమయ మాత్రకీ మర్యాదావాలా కాలపరిమాణ హోనేసే పరస్పర అప్రవృత్త
౨అన్వయవ్యతిరేక వే పర్యాయేం హైం — జో కి చిద్వివర్తనకీ [-ఆత్మాకే పరిణమనకీ ] గ్రన్థియాఁ
[గాంఠేం ] హైం .
అబ, ఇసప్రకార త్రైకాలికకో భీ [-త్రైకాలిక ఆత్మాకో భీ ] ఏక కాలమేం సమఝ
లేనేవాలా వహ జీవ, జైసై మోతియోంకో ఝూలతే హుఏ హారమేం అన్తర్గత మానా జాతా హై, ఉసీ ప్రకార
చిద్వివర్తోంకా చేతనమేం హీ సంక్షేపణ [-అంతర్గత ] కరకే, తథా ౩విశేషణవిశేష్యతాకీ వాసనాకా
౪అన్తర్ధాన హోనేసే — జైసే సఫే దీకో హారమేం ౫అన్తర్హిత కియా జాతా హై, ఉసీ ప్రకార — చైతన్యకో
చేతనమేం హీ అన్తర్హిత కరకే, జైసే మాత్ర ౬హారకో జానా జాతా హై, ఉసీప్రకార కేవల ఆత్మాకో
౧. చేతన = ఆత్మా .
౨. అన్వయవ్యతిరేక = ఏక దూసరేమేం నహీం ప్రవర్తతే ఐసే జో అన్వయకే వ్యతిరేక .
౩. విశేషణ గుణ హై ఔర విశేష్య వో ద్రవ్య హై .
౪. అంతర్ధాన = అదృశ్య హో జానా .
౫. అంతర్హిత = గుప్త; అదృశ్య .
౬. హారకో ఖరీదనేవాలా మనుష్య హారకో ఖరీదతే సమయ హార, ఉసకీ సఫే దీ ఔర ఉనకే మోతియోం ఇత్యాదికీ పరీక్షా
కరతా హై, కిన్తు బాదమేం సఫే దీ ఔర మోతియోంకో హారమేం హీ సమావిష్ట కరకే ఉనకా లక్ష ఛోడకర వహ మాత్ర
హారకో హీ జానతా హై . యది ఐసా న కరే తో హారకే పహిననే పర భీ ఉసకీ సఫే దీ ఆదికే వికల్ప బనే
రహనేసే హారకో పహననేకే సుఖకా వేదన నహీం కర సకేగా .
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞానతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౧౩౭
પ્ર. ૧૮