మూఢో భావః స ఖలు మోహః . తేనావచ్ఛన్నాత్మరూపః సన్నయమాత్మా పరద్రవ్యమాత్మద్రవ్యత్వేన పరగుణ-
మాత్మగుణతయా పరపర్యాయానాత్మపర్యాయభావేన ప్రతిపద్యమానః, ప్రరూఢదృఢతరసంస్కారతయా పరద్రవ్య-
మేవాహరహరుపాదదానో, దగ్ధేన్ద్రియాణాం రుచివశేనాద్వైతేపి ప్రవర్తితద్వైతో, రుచితారుచితేషు విషయేషు
రాగద్వేషావుపశ్లిష్య, ప్రచురతరామ్భోభారరయాహతః సేతుబన్ధ ఇవ ద్వేధా విదార్యమాణో నితరాం
క్షోభముపైతి . అతో మోహరాగద్వేషభేదాత్త్రిభూమికో మోహః ..౮౩..
దానస్య చ హి స్ఫు టం తే తే పూర్వోక్తరత్నత్రయాధారాః . ణమో తేసిం నమస్తేభ్య ఇతి నమస్కారస్యాపి
త ఏవ యోగ్యాః ..✽౭.. ఏవమాప్తాత్మస్వరూపవిషయే మూఢత్వనిరాసార్థం గాథాసప్తకేన ద్వితీయజ్ఞాన-
కణ్డికా గతా . అథ శుద్ధాత్మోపలమ్భప్రతిపక్షభూతమోహస్య స్వరూపం భేదాంశ్చ ప్రతిపాదయతి — దవ్వాదిఏసు
శుద్ధాత్మాదిద్రవ్యేషు, తేషాం ద్రవ్యాణామనన్తజ్ఞానాద్యస్తిత్వాదివిశేషసామాన్యలక్షణగుణేషు, శుద్ధాత్మపరిణతి-
లక్షణసిద్ధత్వాదిపర్యాయేషు చ యథాసంభవం పూర్వోపవర్ణితేషు వక్ష్యమాణేషు చ మూఢో భావో ఏతేషు
పూర్వోక్తద్రవ్యగుణపర్యాయేషు విపరీతాభినివేశరూపేణ తత్త్వసంశయజనకో మూఢో భావః జీవస్స హవది మోహో త్తి
ఇత్థంభూతో భావో జీవస్య దర్శనమోహ ఇతి భవతి . ఖుబ్భది తేణుచ్ఛణ్ణో తేన దర్శనమోహేనావచ్ఛన్నో ఝమ్పితః
సన్నక్షుభితాత్మతత్త్వవిపరీతేన క్షోభేణ క్షోభం స్వరూపచలనం విపర్యయం గచ్ఛతి . కిం కృత్వా . పప్పా రాగం వ దోసం
వా నిర్వికారశుద్ధాత్మనో విపరీతమిష్టానిష్టేన్ద్రియవిషయేషు హర్షవిషాదరూపం చారిత్రమోహసంజ్ఞం రాగద్వేషం వా ప్రాప్య
చేతి . అనేన కిముక్తం భవతి . మోహో దర్శనమోహో రాగద్వేషద్వయం చారిత్రమోహశ్చేతి త్రిభూమికో
మోహ ఇతి ..౮౩.. అథ దుఃఖహేతుభూతబన్ధస్య కారణభూతా రాగద్వేషమోహా నిర్మూలనీయా ఇత్యాఘోషయతి —
పర్యాయ హైం ఉనమేం హోనేవాలా ౧తత్త్వ -అప్రతిపత్తిలక్షణ మూఢ భావ వహ వాస్తవమేం మోహ హై . ఉస
మోహసే నిజరూప ఆచ్ఛాదిత హోనేసే యహ ఆత్మా పరద్రవ్యకో స్వద్రవ్యరూపసే, పరగుణకో
స్వగుణరూపసే, ఔర పర -పర్యాయోంకో స్వపర్యాయరూప సమఝకర -అంగీకార కరకే, అతి రూఢ –
దృఢతర సంస్కారకే కారణ పరద్రవ్యకో హీ సదా గ్రహణ కరతా హుఆ, ౨దగ్ధ ఇన్ద్రియోంకీ రుచికే
వశసే ౩అద్వైతమేం భీ ద్వైత ప్రవృత్తి కరతా హుఆ, రుచికర -అరుచికర విషయోంమేం రాగద్వేష కరకే
అతి ప్రచుర జలసమూహకే వేగసే ప్రహారకో ప్రాప్త సేతుబన్ధ (పుల) కీ భాఁతి దో భాగోంమేం ఖండిత
హోతా హుఆ అత్యన్త క్షోభకో ప్రాప్త హోతా హై . ఇససే మోహ, రాగ ఔర ద్వైష — ఇన భేదోంకే కారణ
మోహ తీన ప్రకారకా హై ..౮౩..
౧. తత్త్వ అప్రతిపత్తిలక్షణ = తత్త్వకీ అప్రతిపత్తి (-అప్రాప్తి, అజ్ఞాన, అనిర్ణయ) జిసకా లక్షణ హై ఐసా .
౨. దగ్ధ = జలీ హుఈ; హలకీ; శాపిత . (‘దగ్ధ’ తిరస్కారవాచక శబ్ద హై)
౩. ఇన్ద్రియవిషయోంమేం – పదార్థోంమేం ‘యహ అచ్ఛే హైం ఔర యహ బురే’ ఇసప్రకారకా ద్వైత నహీం హై; తథాపి వహాఁ భీ
మోహాచ్ఛాదిత జీవ అచ్ఛే – బూరేకా ద్వైత ఉత్పన్న కర లేతే హైం .
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞానతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౧౪౩