సముదాయాత్మనా ద్రవ్యేణాభినిర్వృత్తత్వాద్ ద్రవ్యమయః . ద్రవ్యాణి తు పునరేకాశ్రయవిస్తారవిశేషాత్మకై-
ర్గుణైరభినిర్వృత్తత్వాద్గుణాత్మకాని . పర్యాయాస్తు పునరాయతవిశేషాత్మకా ఉక్తలక్షణైర్ద్రవ్యైరపి గుణైరప్య-
భినిర్వృత్తత్వాద్ ద్రవ్యాత్మకా అపి గుణాత్మకా అపి . తత్రానేకద్రవ్యాత్మకైక్యప్రతిపత్తినిబన్ధనో
ద్రవ్యపర్యాయః . స ద్వివిధః, సమానజాతీయోసమానజాతీయశ్చ . తత్ర సమానజాతీయో నామ యథా
అనేకపుద్గలాత్మకో ద్వయణుకస్త్ర్యణుక ఇత్యాది; అసమానజాతీయో నామ యథా జీవపుద్గలాత్మకో దేవో
తతశ్చ ‘అత్థిత్తణిచ్ఛిదస్స హి’ ఇత్యాద్యేకపఞ్చాశద్గాథాపర్యన్తం విశేషభేదభావనా చేతి ద్వితీయమహాధికారే
సముదాయపాతనికా . అథేదానీం సామాన్యజ్ఞేయవ్యాఖ్యానమధ్యే ప్రథమా నమస్కారగాథా, ద్వితీయా ద్రవ్యగుణ-
పర్యాయవ్యాఖ్యానగాథా, తృతీయా స్వసమయపరసమయనిరూపణగాథా, చతుర్థీ ద్రవ్యస్య సత్తాదిలక్షణత్రయ-
సూచనగాథా చేతి పీఠికాభిధానే ప్రథమస్థలే స్వతన్త్రగాథాచతుష్టయమ్ . తదనన్తరం ‘సబ్భావో హి సహావో’
ఇత్యాదిగాథాచతుష్టయపర్యన్తం సత్తాలక్షణవ్యాఖ్యానముఖ్యత్వం, తదనన్తరం ‘ణ భవో భంగవిహీణో’ ఇత్యాది-
గాథాత్రయపర్యన్తముత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యలక్షణకథనముఖ్యతా, తతశ్చ ‘పాడుబ్భవది య అణ్ణో’ ఇత్యాదిగాథాద్వయేన
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞేయతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౧౬౩
౧విస్తారసామాన్యసముదాయాత్మక ఔర ౨ఆయతసామాన్యసముదాయాత్మక ద్రవ్యసే రచిత హోనేసే ద్రవ్యమయ
(-ద్రవ్యస్వరూప) హై . ఔర ౩ద్రవ్య ఏక జినకా ఆశ్రయ హై ఐసే విస్తారవిశేషస్వరూప గుణోంసే రచిత
(-గుణోంసే బనే హువే) హోనేసే గుణాత్మక హై . ఔర పర్యాయేం — జో కి ఆయత -విశేషస్వరూప హైం వే —
జినకే లక్షణ (ఊ పర) కహే గయే హైం ఐసే ద్రవ్యోంసే తథా గుణోంసే రచిత హోనేసే ద్రవ్యాత్మక భీ హైం
గుణాత్మక భీ హైం . ఉసమేం, అనేకద్రవ్యాత్మక ఏకతాకీ ౪ప్రతిపత్తికీ కారణభూత ద్రవ్యపర్యాయ హై . వహ
దో ప్రకార హై . (౧) సమానజాతీయ ఔర (౨) అసమానజాతీయ . ఉసమేం (౧) సమానజాతీయ వహ
హై — జైసే కి అనేకపుద్గలాత్మక ౫ద్విఅణుక, త్రిఅణుక ఇత్యాది; (౨) అసమానజాతీయ వహ
౧. విస్తారసామాన్య సముదాయ = విస్తారసామాన్యరూప సముదాయ . విస్తారకా అర్థ హై కి చౌడాఈ . ద్రవ్యకీ
చౌడాఈకీ అపేక్షాకే (ఏకసాథ రహనేవాలే సహభావీ) భేదోంకో (విస్తారవిశేషోంకో) గుణ కహా జాతా హై; జైసే
జ్ఞాన, దర్శన, చారిత్ర ఇత్యాది జీవద్రవ్యకే విస్తారవిశేష అర్థాత్ గుణ హైం . ఉన విస్తారవిశేషోంమేం రహనేవాలే
విశేషత్వకో గౌణ కరేం తో ఇన సబమేం ఏక ఆత్మస్వరూప సామాన్యత్వ భాసిత హోతా హై . యహ విస్తారసామాన్య
(అథవా విస్తారసామాన్యసముదాయ) వహ ద్రవ్య హై .
౨. ఆయతసామాన్యసముదాయ = ఆయతసామాన్యరూప సముదాయ . ఆయతకా అర్థ హై లమ్బాఈ అర్థాత్
కాలాపేక్షితప్రవాహ . ద్రవ్యకే లమ్బాఈకీ అపేక్షాకే (ఏకకే బాద ఏక ప్రవర్తమాన, క్రమభావీ, కాలాపేక్షిత)
భేదోంకో (ఆయత విశేషోంకో) పర్యాయ కహా జాతా హై . ఉన క్రమభావీ పర్యాయోంమేం ప్రవర్తమాన విశేషత్వకో గౌణ
కరేం తో ఏక ద్రవ్యత్వరూప సామాన్యత్వ హీ భాసిత హోతా హై . యహ ఆయతసామాన్య (అథవా ఆయతసామాన్య
సముదాయ) వహ ద్రవ్య హై .
౩. అనన్తగుణోంకా ఆశ్రయ ఏక ద్రవ్య హై .
౪. ప్రతిపత్తి = ప్రాప్తి; జ్ఞాన; స్వీకార . ౫. ద్విఅణుక = దో అణుఓంసే బనా హుఆ స్కంధ .