కాలేన వా భావేన వోత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యేభ్యః పృథగనుపలభ్యమానస్య కర్తృకరణాధికరణరూపేణ
ద్రవ్యస్వరూపముపాదాయ ప్రవర్తమానప్రవృత్తియుక్తైరుత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యైర్నిష్పాదితనిష్పత్తియుక్తస్య ద్రవ్యస్య మూల-
సాధనతయా తైర్నిష్పాదితం యదస్తిత్వం స స్వభావః ..౯౬..
ఇదం తు సాదృశ్యాస్తిత్వాభిధానమస్తీతి కథయతి —
ఇహ వివిహలక్ఖణాణం లక్ఖణమేగం సదిత్తి సవ్వగయం .
ఉవదిసదా ఖలు ధమ్మం జిణవరవసహేణ పణ్ణత్తం ..౯౭..
పర్యాయవ్యయతదుభయాధారభూతముక్తాత్మద్రవ్యత్వలక్షణధ్రౌవ్యాణాం స్వభావ ఇతి . ఏవం యథా ముక్తాత్మద్రవ్యస్య
స్వకీయగుణపర్యాయోత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యైః సహ స్వరూపాస్తిత్వాభిధానమవాన్తరాస్తిత్వమభిన్నం వ్యవస్థాపితం తథైవ
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞేయతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౧౭౯
ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్యోంసే జో పృథక్ దిఖాఈ నహీం దేతా, కర్తా -కరణ-౧అధికరణరూపసే ద్రవ్యకే
స్వరూపకో ధారణ కరకే ప్రవర్తమాన ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్యోంసే జిసకీ నిష్పత్తి హోతీ హై, — ఐసే
ద్రవ్యకా మూలసాధనపనేసే ఉనసే నిష్పన్న హోతా హుఆ జో అస్తిత్వ హై, వహ స్వభావ హై . (ఉత్పాదోంసే,
వ్యయోంసే ఔర ధ్రౌవ్యోంసే భిన్న న దిఖాఈ దేనేవాలే ద్రవ్యకా అస్తిత్వ వహ ఉత్పాదోం, వ్యయోం ఔర
ధ్రౌవ్యోంకా హీ అస్తిత్వ హై; క్యోంకి ద్రవ్యకే స్వరూపకో ఉత్పాద, వ్యయ ఔర ధ్రౌవ్య హీ ధారణ కరతే
హైం, ఇసలియే ఉత్పాద -వ్యయ ఔర ధ్రౌవ్యోంకే అస్తిత్వసే హీ ద్రవ్యకీ నిష్పత్తి హోతీ హై . యది ఉత్పాద-
వ్యయ -ధ్రౌవ్య న హోం తో ద్రవ్య భీ న హో . ఐసా అస్తిత్వ వహ ద్రవ్యకా స్వభావ హై .)
భావార్థ : — అస్తిత్వకే ఔర ద్రవ్యకే ప్రదేశభేద నహీం హై; ఔర వహ అస్తిత్వ అనాది-
అనన్త హై తథా అహేతుక ఏకరూప పరిణతిసే సదా పరిణమిత హోతా హై, ఇసలియే విభావధర్మసే భీ
భిన్న ప్రకారకా హై; ఐసా హోనేసే అస్తిత్వ ద్రవ్యకా స్వభావ హీ హై .
గుణ -పర్యాయోంకా ఔర ద్రవ్యకా అస్తిత్వ భిన్న నహీం హై; ఏక హీ హై; క్యోంకి గుణ -పర్యాయేం
ద్రవ్యసే హీ నిష్పన్న హోతీ హైం, ఔర ద్రవ్య గుణ -పర్యాయోంసే హీ నిష్పన్న హోతా హై . ఔర ఇసీప్రకార ఉత్పాద-
వ్యయ -ధ్రౌవ్యకా ఔర ద్రవ్యకా అస్తిత్వ భీ ఏక హీ హై; క్యోంకి ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్య ద్రవ్యసే హీ
ఉత్పన్న హోతే హైం, ఔర ద్రవ్య ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్యోంసే హీ ఉత్పన్న హోతా హై .
ఇసప్రకార స్వరూపాస్తిత్వకా నిరూపణ హుఆ ..౯౬..
విధవిధలక్షణీనుం సరవ -గత ‘సత్త్వ’ లక్షణ ఏక ఛే,
– ఏ ధర్మనే ఉపదేశతా జినవరవృషభ నిర్ద్దిష్ట ఛే. ౯౭.
౧. ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్య హీ ద్రవ్యకే కర్తా, కరణ ఔర అధికరణ హైం, ఇసలియే ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్య హీ ద్రవ్యకే
స్వరూపకో ధారణ కరతే హైం .