స్వయమేవోన్మగ్ననిమగ్నత్వాత్ . తథా హి — యదైవ పర్యాయేణార్ప్యతే ద్రవ్యం తదైవ గుణవదిదం ద్రవ్యమయ-
మస్య గుణః, శుభ్రమిదముత్తరీయమయమస్య శుభ్రో గుణ ఇత్యాదివదతాద్భావికో భేద ఉన్మజ్జతి . యదా
తు ద్రవ్యేణార్ప్యతే ద్రవ్యం తదాస్తమితసమస్తగుణవాసనోన్మేషస్య తథావిధం ద్రవ్యమేవ శుభ్రముత్తరీయ-
మిత్యాదివత్ప్రపశ్యతః సమూల ఏవాతాద్భావికో భేదో నిమజ్జతి . ఏవం హి భేదే నిమజ్జతి తత్ప్రత్యయా
ప్రతీతిర్నిమజ్జతి . తస్యాం నిమజ్జత్యామయుతసిద్ధత్వోత్థమర్థాన్తరత్వం నిమజ్జతి . తతః సమస్తమపి
ద్రవ్యమేవైకం భూత్వావతిష్ఠతే . యదా తు భేద ఉన్మజ్జతి, తస్మిన్నున్మజ్జతి తత్ప్రత్యయా ప్రతీతి-
రున్మజ్జతి, తస్యామున్మజ్జత్యామయుతసిద్ధత్వోత్థమర్థాన్తరత్వమున్మజ్జతి, తదాపి తత్పర్యాయత్వేనోన్మజ్జజ్జల-
రాశేర్జలకల్లోల ఇవ ద్రవ్యాన్న వ్యతిరిక్తం స్యాత్ . ఏవం సతి స్వయమేవ సద్ ద్రవ్యం భవతి . యస్త్వేవం
మిథ్యాదృష్టిర్భవతి . ఏవం యథా పరమాత్మద్రవ్యం స్వభావతః సిద్ధమవబోద్ధవ్యం తథా సర్వద్రవ్యాణీతి . అత్ర ద్రవ్యం
కేనాపి పురుషేణ న క్రియతే . సత్తాగుణోపి ద్రవ్యాద్భిన్నో నాస్తీత్యభిప్రాయః ..౯౮.. అథోత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యత్వే
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞేయతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౧౮౫
ప్ర ౨౪
(అతాద్భావిక భేద) స్వయమేవ ౧ఉన్మగ్న ఔర ౨నిమగ్న హోతా హై . వహ ఇసప్రకార హై : — జబ ద్రవ్యకో
పర్యాయ ప్రాప్త కరాఈ జాయ ( అర్థాత్ జబ ద్రవ్యకో పర్యాయ ప్రాప్త కరతీ హై — పహుఁచతీ హై ఇసప్రకార
పర్యాయార్థికనయసే దేఖా జాయ) తబ హీ — ‘శుక్ల యహ వస్త్ర హై, యహ ఇసకా శుక్లత్వ గుణ హై’
ఇత్యాదికీ భాఁతి — ‘గుణవాలా యహ ద్రవ్య హై, యహ ఇసకా గుణ హై’ ఇసప్రకార అతాద్భావిక భేద
ఉన్మగ్న హోతా హై; పరన్తు జబ ద్రవ్యకో ద్రవ్య ప్రాప్త కరాయా జాయ (అర్థాత్ ద్రవ్యకో ద్రవ్య ప్రాప్త కరతా
హై; — పహుఁచతా హై ఇసప్రకార ద్రవ్యార్థికనయసే దేఖా జాయ), తబ జిసకే సమస్త ౩గుణవాసనాకే ఉన్మేష
అస్త హో గయే హైం ఐసే ఉస జీవకో — ‘శుక్లవస్త్ర హీ హై’ ఇత్యాదికీ భాఁతి — ‘ఐసా ద్రవ్య హీ హై’
ఇసప్రకార దేఖనే పర సమూల హీ అతాద్భావిక భేద నిమగ్న హోతా హై . ఇసప్రకార భేదకే నిమగ్న హోనే
పర ఉసకే ఆశ్రయసే (-కారణసే) హోతీ హుఈ ప్రతీతి నిమగ్న హోతీ హై . ఉసకే నిమగ్న హోనే పర
అయుతసిద్ధత్వజనిత అర్థాన్తరపనా నిమగ్న హోతా హై, ఇసలియే సమస్త హీ ఏక ద్రవ్య హీ హోకర రహతా
హై . ఔర జబ భేద ఉన్మగ్న హోతా హై, వహ ఉన్మగ్న హోనే పర ఉసకే ఆశ్రయ (కారణ) సే హోతీ హుఈ
ప్రతీతి ఉన్మగ్న హోతీ హై, ఉసకే ఉన్మగ్న హోనే పర అయుతసిద్ధత్వజనిత అర్థాన్తరపనా ఉన్మగ్న హోతా హై,
తబ భీ (వహ) ద్రవ్యకే పర్యాయరూపసే ఉన్మగ్న హోనేసే, — జైసే జలరాశిసే జలతరంగేం వ్యతిరిక్త నహీం
హైం (అర్థాత్ సముద్రసే తరంగేం అలగ నహీం హైం) ఉసీప్రకార — ద్రవ్యసే వ్యతిరిక్త నహీం హోతా .
౧. ఉన్మగ్న హోనా = ఊ పర ఆనా; తైర ఆనా; ప్రగట హోనా (ముఖ్య హోనా) .
౨. నిమగ్న హోనా = డూబ జానా (గౌణ హోనా) .
౩. గుణవాసనాకే ఉన్మేష = ద్రవ్యమేం అనేక గుణ హోనేకే అభిప్రాయకీ ప్రగటతా; గుణభేద హోనేరూప మనోవృత్తికే
(అభిప్రాయకే) అంకుర .