నేచ్ఛతి స ఖలు పరసమయ ఏవ ద్రష్టవ్యః ..౯౮..
అథోత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యాత్మకత్వేపి సద్ ద్రవ్యం భవతీతి విభావయతి —
సదవట్ఠిదం సహావే దవ్వం దవ్వస్స జో హి పరిణామో .
అత్థేసు సో సహావో ఠిదిసంభవణాససంబద్ధో ..౯౯..
సదవస్థితం స్వభావే ద్రవ్యం ద్రవ్యస్య యో హి పరిణామః .
అర్థేషు స స్వభావః స్థితిసంభవనాశసంబద్ధః ..౯౯..
ఇహ హి స్వభావే నిత్యమవతిష్ఠమానత్వాత్సదితి ద్రవ్యమ్ . స్వభావస్తు ద్రవ్యస్య ధ్రౌవ్యో-
త్పాదోచ్ఛేదైక్యాత్మకపరిణామః . యథైవ హి ద్రవ్యవాస్తునః సామస్త్యేనైకస్యాపి విష్కమ్భక్రమ-
సతి సత్తైవ ద్రవ్యం భవతీతి ప్రజ్ఞాపయతి — సదవట్ఠిదం సహావే దవ్వం ద్రవ్యం ముక్తాత్మద్రవ్యం భవతి . కిం కర్తృ .
సదితి శుద్ధచేతనాన్వయరూపమస్తిత్వమ్ . కింవిశిష్టమ్ . అవస్థితమ్ . క్వ . స్వభావే . స్వభావం కథయతి —
దవ్వస్స జో హి పరిణామో తస్య పరమాత్మద్రవ్యస్య సంబన్ధీ హి స్ఫు టం యః పరిణామః . కేషు విషయేషు . అత్థేసు
౧౮౬ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
ఐసా హోనేసే (యహ నిశ్చిత హుఆ కి) ద్రవ్య స్వయమేవ సత్ హై . జో ఐసా నహీం మానతా వహ
(ఉసే) వాస్తవమేం ‘పరసమయ’ (మిథ్యాదృష్టి) హీ మాననా ..౯౮..
అబ, యహ బతలాతే హైం కి ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్యాత్మక హోనే పర భీ ద్రవ్య ‘సత్’ హై : —
అన్వయార్థ : — [స్వభావే ] స్వభావమేం [అవస్థితం ] అవస్థిత (హోనేసే) [ద్రవ్యం ] ద్రవ్య
[సత్ ] ‘సత్’ హై; [ద్రవ్యస్య ] ద్రవ్యకా [యః హి ] జో [స్థితిసంభవనాశసంబద్ధః ]
ఉత్పాదవ్యయధ్రౌవ్య సహిత [పరిణామః ] పరిణామ హై [సః ] వహ [అర్థేషు స్వభావః ] పదార్థోంకా
స్వభావ హై ..౯౯..
టీకా : — యహాఁ (విశ్వమేం) స్వభావమేం నిత్య అవస్థిత హోనేసే ద్రవ్య ‘సత్’ హై . స్వభావ
ద్రవ్యకా ధ్రౌవ్య -ఉత్పాద -వినాశకీ ఏకతాస్వరూప పరిణామ హై .
జైసే ౧ద్రవ్యకా వాస్తు సమగ్రపనే ద్వారా (అఖణ్డతా ద్వారా) ఏక హోనేపర భీ, విస్తారక్రమమేం
౧. ద్రవ్యకా వాస్తు = ద్రవ్యకా స్వ -విస్తార, ద్రవ్యకా స్వ -క్షేత్ర, ద్రవ్యకా స్వ -ఆకార, ద్రవ్యకా స్వ -దల .
(వాస్తు = ఘర, నివాసస్థాన, ఆశ్రయ, భూమి .)
ద్రవ్యో స్వభావ విషే అవస్థిత, తేథీ ‘సత్’ సౌ ద్రవ్య ఛే ;
ఉత్పాద -ధ్రౌవ్య -వినాశయుత పరిణామ ద్రవ్యస్వభావ ఛే. ౯౯.