నతిక్రమణాత్ . యైవ చ మృత్తికాయాః స్థితిస్తావేవ కుమ్భపిణ్డయోః సర్గసంహారౌ, వ్యతిరేక -
ముఖేనైవాన్వయస్య ప్రకాశనాత్ . యది పునర్నేదమేవమిష్యేత తదాన్యః సర్గోన్యః సంహారః అన్యా
స్థితిరిత్యాయాతి . తథా సతి హి కేవలం సర్గం మృగయమాణస్య కుమ్భస్యోత్పాదనకారణాభావాద-
భవనిరేవ భవేత్, అసదుత్పాద ఏవ వా . తత్ర కుమ్భస్యాభవనౌ సర్వేషామేవ భావానామభవనిరేవ
భవేత్; అసదుత్పాదే వా వ్యోమప్రసవాదీనామప్యుత్పాదః స్యాత్ . తథా కే వలం సంహారమారభమాణస్య
మృత్పిణ్డస్య సంహారకారణాభావాదసంహరణిరేవ భవేత్, సదుచ్ఛేద ఏవ వా . తత్ర మృత్పిణ్డస్యాసంహరణౌ
పరద్రవ్యోపాదేయరుచిరూపమిథ్యాత్వస్య భఙ్గో నాస్తి . కథంభూతః . పూర్వోక్తసమ్యక్త్వపర్యాయసంభవరహితః .
కస్మాదితి చేత్ . భఙ్గకారణాభావాత్, ఘటోత్పాదాభావే మృత్పిణ్డస్యేవ . ద్వితీయం చ కారణం
సమ్యక్త్వపర్యాయోత్పాదస్య మిథ్యాత్వపర్యాయాభావరూపేణ దర్శనాత్ . తదపి కస్మాత్ . పర్యాయస్య
పర్యాయాన్తరాభావరూపత్వాత్, ఘటపర్యాయస్య మృత్పిణ్డాభావరూపేణేవ . యది పునః సమ్యక్త్వోత్పాదనిరపేక్షో భవతి
మిథ్యాత్వపర్యాయాభావస్తర్హ్యభావ ఏవ న స్యాత్ . కస్మాత్ . అభావకారణాభావాదితి, ఘటోత్పాదాభావే
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞేయతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౧౯౧
౧వ్యతిరేక అన్వయకా అతిక్రమణ (ఉల్లంఘన) నహీం కరతే, ఔర జో మృత్తికాకీ స్థితి హై వహీ
కుమ్భకా సర్గ ఔర పిణ్డకా సంహార హై, క్యోంకి వ్యతిరేకోంకే ద్వారా ౨అన్వయ ప్రకాశిత హోతా హై .
ఔర యది ఐసా హీ (ఊ పర సమఝాయా తదనుసార) న మానా జాయ తో ఐసా సిద్ధ హోగా కి ‘సర్గ
అన్య హై, సంహార అన్య హై, స్థితి అన్య హై .’ (అర్థాత్ తీనోం పృథక్ హైం ఐసా మాననేకా ప్రసంగ ఆ
జాయగా .) ఐసా హోనే పర (క్యా దోష ఆతా హై, సో సమఝాతే హైం) : —
కేవల సర్గ -శోధక కుమ్భకీ (-వ్యయ ఔర ధ్రౌవ్యసే భిన్న మాత్ర ఉత్పాద కరనేకో
జానేవాలే కుమ్భకీ) ౩ఉత్పాదన కారణకా అభావ హోనేసే ఉత్పత్తి హీ నహీం హోగీ; అథవా తో
అసత్కా హీ ఉత్పాద హోగా . ఔర వహాఁ, (౧) యది కుమ్భకీ ఉత్పత్తి న హోగీ తో సమస్త హీ
భావోంకీ ఉత్పత్తి హీ నహీం హోగీ . (అర్థాత్ జైసే కుమ్భకీ ఉత్పత్తి నహీం హోగీ ఉసీప్రకార విశ్వకే
కిసీ భీ ద్రవ్యమేం కిసీ భీ భావకా ఉత్పాద హీ నహీం హోగా, – యహ దోష ఆయగా); అథవా
(౨) యది అసత్కా ఉత్పాద హో తో ౪వ్యోమ -పుష్ప ఇత్యాదికా భీ ఉత్పాద హోగా, (అర్థాత్ శూన్యమేంసే
భీ పదార్థ ఉత్పన్న హోనే లగేంగే, – యహ దోష ఆయగా .)
ఔర కేవల వ్యయారమ్భక (ఉత్పాద ఔర ధ్రౌవ్యసే రహిత కేవల వ్యయ కరనేకో ఉద్యత
మృత్తికాపిణ్డకా) సంహారకారణకా అభావ హోనేసే సంహార హీ నహీం హోగా; అథవా తో సత్కా హీ
ఉచ్ఛేద హోగా . వహాఁ, (౧) యది మృత్తికాపిణ్డకా వ్యయ న హోగా తో సమస్త హీ భావోంకా సంహార
౧. వ్యతిరేక = భేద; ఏక దూసరేరూప న హోనా వహ; ‘యహ వహ నహీం హై’ ఐసే జ్ఞానకా నిమిత్తభూత భిన్నరూపత్వ .
౨. అన్వయ = ఏకరూపతా; సాదృశ్యతా; ‘యహ వహీ హై’ ఐసే జ్ఞానకా కారణభూత ఏకరూపత్వ .
౩. ఉత్పాదనకారణ = ఉత్పత్తికా కారణ . ౪. వ్యోమపుష్ప = ఆకాశకే ఫూ ల .