అథోత్పాదాదీనాం ద్రవ్యాదర్థాన్తరత్వం సంహరతి —
ఉప్పాదట్ఠిదిభంగా విజ్జంతే పజ్జఏసు పజ్జాయా .
దవ్వమ్హి సంతి ణియదం తమ్హా దవ్వం హవది సవ్వం ..౧౦౧..
ఉత్పాదస్థితిభఙ్గా విద్యన్తే పర్యాయేషు పర్యాయాః .
ద్రవ్యే హి సన్తి నియతం తస్మాద్ద్రవ్యం భవతి సర్వమ్ ..౧౦౧..
ఉత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యాణి హి పర్యాయానాలమ్బన్తే, తే పునః పర్యాయా ద్రవ్యమాలమ్బన్తే . తతః
సమస్తమప్యేతదేకమేవ ద్రవ్యం, న పునర్ద్రవ్యాన్తరమ్ . ద్రవ్యం హి తావత్పర్యాయైరాలమ్బ్యతే, సముదాయినః
సముదాయాత్మకత్వాత్; పాదపవత్ . యథా హి సముదాయీ పాదపః స్కన్ధమూలశాఖాసముదాయాత్మకః
మిత్యర్థంః ..౧౦౦.. అథోత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యాణి ద్రవ్యేణ సహ పరస్పరాధారాధేయభావత్వాదన్వయద్రవ్యార్థికనయేన
ద్రవ్యమేవ భవతీత్యుపదిశతి — ఉప్పాదట్ఠిదిభంగా విశుద్ధజ్ఞానదర్శనస్వభావాత్మతత్త్వనిర్వికారస్వసంవేదనజ్ఞాన-
రూపేణోత్పాదస్తస్మిన్నేవ క్షణే స్వసంవేదనజ్ఞానవిలక్షణాజ్ఞానపర్యాయరూపేణ భఙ్గ, తదుభయాధారాత్మద్రవ్యత్వా-
వస్థారూపేణ స్థితిరిత్యుక్తలక్షణాస్త్రయో భఙ్గాః కర్తారః . విజ్జంతే విద్యన్తే తిష్ఠన్తి . కేషు . పజ్జఏసు
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞేయతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౧౯౩
ప్ర ౨౫
అబ, ఉత్పాదాదికా ద్రవ్యసే అర్థాన్తరత్వకో నష్ట కరతే హైం; (అర్థాత్ యహ సిద్ధ కరతే హైం కి
ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్య ద్రవ్యసే పృథక్ పదార్థ నహీం హైం) : —
అన్వయార్థ : — [ఉత్పాదస్థితిభఙ్గాః ] ఉత్పాద, ధ్రౌవ్య ఔర వ్యయ [పర్యాయేషు ] పర్యాయోంమేం
[విద్యన్తే ] వర్తతే హైం; [పర్యాయాః ] పర్యాయేం [నియతం ] నియమసే [ద్రవ్యే హి సన్తి ] ద్రవ్యమేం హోతీ హైం,
[తస్మాత్ ] ఇసలియే [సర్వం ] వహ సబ [ద్రవ్యం భవతి ] ద్రవ్య హై ..౧౦౧..
టీకా : — ఉత్పాద, వ్యయ ఔర ధ్రౌవ్య వాస్తవమేం పర్యాయోం కా ఆలమ్బన కరతే హైం, ఔర
వే పర్యాయేం ద్రవ్యకా ఆలమ్బన కరతీ హైం, (అర్థాత్ ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్య పర్యాయోంకే ఆశ్రయసే హైం ఔర
పర్యాయేం ద్రవ్యకే ఆశ్రయసే హైం); ఇసలియే యహ సబ ఏక హీ ద్రవ్య హై, ద్రవ్యాన్తర నహీం .
ప్రథమ తో ద్రవ్య పర్యాయోంకే ద్వారా ఆలమ్బిత హై (అర్థాత్ పర్యాయేం ద్రవ్యాశ్రిత హైం), క్యోంకి
౧సముదాయీ సముదాయస్వరూప హోతా హై; వృక్షకీ భాఁతి . జైసే సముదాయీ వృక్ష స్కంధ, మూల ఔర
౧. సముదాయీ = సముదాయవాన సముదాయ (సమూహ) కా బనా హుఆ . (ద్రవ్య సముదాయీ హై క్యోంకి పర్యాయోంకే
సముదాయస్వరూప హై .)
ఉత్పాద తేమ జ ధ్రౌవ్య నే సంహార వర్తే పర్యయే,
నే పర్యయో ద్రవ్యే నియమథీ, సర్వ తేథీ ద్రవ్య ఛే. ౧౦౧.