స్కన్ధమూలశాఖాభిరాలమ్బిత ఏవ ప్రతిభాతి, తథా సముదాయి ద్రవ్యం పర్యాయసముదాయాత్మకం
పర్యాయైరాలమ్బితమేవ ప్రతిభాతి . పర్యాయాస్తూత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యైరాలమ్బ్యన్తే, ఉత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యాణామంశ-
ధర్మత్వాత్; బీజాంకురపాదపత్వవత్ . యథా కిలాంశినః పాదపస్య బీజాంకురపాదపత్వ-
లక్షణాస్త్రయోంశా భంగోత్పాదధ్రౌవ్యలక్షణైరాత్మధర్మైరాలమ్బితాః సమమేవ ప్రతిభాన్తి, తథాంశినో
ద్రవ్యస్యోచ్ఛిద్యమానోత్పద్యమానావతిష్ఠమానభావలక్షణాస్త్రయోంశా భంగోత్పాదధ్రౌవ్యలక్షణైరాత్మధర్మైరా-
లమ్బితాః సమమేవ ప్రతిభాన్తి . యది పునభంగోత్పాదధ్రౌవ్యాణి ద్రవ్యస్యైవేష్యన్తే తదా సమగ్రమేవ
విప్లవతే . తథా హి — భంగే తావత్ క్షణభంగకటాక్షితానామేకక్షణ ఏవ సర్వద్రవ్యాణాం సంహరణాద్
ద్రవ్యశూన్యతావతారః సదుచ్ఛేదో వా . ఉత్పాదే తు ప్రతిసమయోత్పాదముద్రితానాం ప్రత్యేకం ద్రవ్యాణా-
సమ్యక్త్వపూర్వకనిర్వికారస్వసంవేదనజ్ఞానపర్యాయే తావదుత్పాదస్తిష్ఠతి స్వసంవేదనజ్ఞానవిలక్షణాజ్ఞానపర్యాయరూపేణ
భఙ్గస్తదుభయాధారాత్మద్రవ్యత్వావస్థారూపపర్యాయేణ ధ్రౌవ్యం చేత్యుక్తలక్షణస్వకీయస్వకీయపర్యాయేషు . పజ్జాయా
దవ్వమ్హి సంతి తే చోక్తలక్షణజ్ఞానాజ్ఞానతదుభయాధారాత్మద్రవ్యత్వావస్థారూపపర్యాయా హి స్ఫు టం ద్రవ్యం సన్తి . ణియదం
౧౯౪ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
శాఖాఓంకా సముదాయస్వరూప హోనేసే స్కంధ, మూల ఔర శాఖాఓంసే ఆలమ్బిత హీ (భాసిత) దిఖాఈ
దేతా హై, ఇసీప్రకార సముదాయీ ద్రవ్య పర్యాయోంకా సముదాయస్వరూప హోనేసే పర్యాయోంకే ద్వారా ఆలమ్బిత
హీ భాసిత హోతా హై . (అర్థాత్ జైసే స్కంధ, మూల శాఖాయేం వృక్షాశ్రిత హీ హైం — వృక్షసే భిన్న పదార్థరూప
నహీం హైం, ఉసీప్రకార పర్యాయేం ద్రవ్యాశ్రిత హీ హైం, — ద్రవ్యసే భిన్న పదార్థరూప నహీం హైం .)
ఔర పర్యాయేం ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్యకే ద్వారా ఆలమ్బిత హైం (అర్థాత్ ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్య
పర్యాయాశ్రిత హైం ) క్యోంకి ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్య అంశోంకే ధర్మ హైం (-౧అంశీకే నహీం); బీజ, అంకుర
ఔర వృక్షత్వకీ భాఁతి . జైసే అంశీ -వృక్షకే బీజ అంకుర -వృక్షత్వస్వరూప తీన అంశ, వ్యయ -ఉత్పాద-
ధ్రౌవ్యస్వరూప నిజ ధర్మోంసే ఆలమ్బిత ఏక సాథ హీ భాసిత హోతే హైం, ఉసీప్రకార అంశీ -ద్రవ్యకే,
నష్ట హోతా హుఆ భావ, ఉత్పన్న హోతా హుఆ భావ, ఔర అవస్థిత రహనేవాలా భావ; — యహ తీనోం అంశ
వ్యయ -ఉత్పాద -ధ్రౌవ్యస్వరూప నిజధర్మోంకే ద్వారా ఆలమ్బిత ఏక సాథ హీ భాసిత హోతే హైం . కిన్తు
యది (౧) భంగ, (౨) ఉత్పాద ఔర (౩) ధ్రౌవ్యకో (అంశీకా న మానకర) ద్రవ్యకా హీ మానా
జాయ తో సారా ౨విప్లవ కో ప్రాప్త హోగా . యథా – (౧) పహలే, యది ద్రవ్యకా హీ భంగ మానా జాయ
తో ౩క్షణభంగసే లక్షిత సమస్త ద్రవ్యోంకా ఏక క్షణమేం హీ సంహార హో జానేసే ద్రవ్యశూన్యతా ఆ జాయగీ,
అథవా సత్కా ఉచ్ఛేద హో జాయగా . (౨) యది ద్రవ్యకా ఉత్పాద మానా జాయ తో సమయ -సమయ పర
హోనేవాలే ఉత్పాదకే ద్వారా చిహ్నిత ఐసే ద్రవ్యోంకో ప్రత్యేకకో అనన్తతా ఆ జాయగీ . (అర్థాత్ సమయ-
౧. అంశీ = అంశోంవాలా; అంశోంంకా బనా హుఆ . (ద్రవ్య అంశీ హై .)
౨. విప్లవ = అంధాధుంధీ = ఉథలపుథల; ఘోటాలా; విరోధ .
౩. క్షణ = వినాశ జినకా లక్షణ హో ఐసే .