పృథగ్భవత్సత్తామన్తరేణాత్మానం ధారయత్తావన్మాత్రప్రయోజనాం సత్తామేవాస్తం గమయేత్ . స్వరూపతస్తు-
సద్భవద్ ధ్ర్రౌవ్యస్య సంభవాదాత్మానం ధారయద్ద్రవ్యముద్గచ్ఛేత్; సత్తాతోపృథగ్భూత్వా చాత్మానం ధారయత్తా-
వన్మాత్రప్రయోజనాం సత్తాముద్గమయేత్ . తతః స్వయమేవ ద్రవ్యం సత్త్వేనాభ్యుపగన్తవ్యం, భావభావ-
వతోరపృథక్త్వేనానన్యత్వాత్ ..౧౦౫..
సత్తాద్రవ్యయోరభేదవిషయే పునరపి ప్రకారాన్తరేణ యుక్తిం దర్శయతి — ణ హవది జది సద్దవ్వం పరమచైతన్యప్రకాశరూపేణ
స్వరూపేణ స్వరూపసత్తాస్తిత్వగుణేన యది చేత్ సన్న భవతి . కిం కర్తృ . పరమాత్మద్రవ్యం . తదా అసద్ధువం హోది
అసదవిద్యమానం భవతి ధ్రువం నిశ్చితమ్ . అవిద్యమానం సత్ తం కధం దవ్వం తత్పరమాత్మద్రవ్యం కథం భవతి, కింతు
నైవ . స చ ప్రత్యక్షవిరోధః . కస్మాత్ . స్వసంవేదనజ్ఞానేన గమ్యమానత్వాత్ . అథావిచారితరమణీయన్యాయేన
సత్తాగుణాభావేప్యస్తీతి చేత్, తత్ర విచార్యతే – యది కేవలజ్ఞానదర్శనగుణావినాభూతస్వకీయస్వరూపాస్తి-
త్వాత్పృథగ్భూతా తిష్ఠతి తదా స్వరూపాస్తిత్వం నాస్తి, స్వరూపాస్తిత్వాభావే ద్రవ్యమపి నాస్తి . అథవా
స్వకీయస్వరూపాస్తిత్వాత్సంజ్ఞాలక్షణప్రయోజనాదిభేదేపి ప్రదేశరూపేణాభిన్నం తిష్ఠతి తదా సంమతమేవ . అత్రావసరే
సౌగతమతానుసారీ కశ్చిదాహ – సిద్ధపర్యాయసత్తారూపేణ శుద్ధాత్మద్రవ్యముపచారేణాస్తి, న చ ముఖ్యవృత్త్యేతి .
పరిహారమాహ — సిద్ధపర్యాయోపాదానకారణభూతపరమాత్మద్రవ్యాభావే సిద్ధపర్యాయసత్తైవ న సంభవతి, వృక్షాభావే
ఫలమివ . అత్ర ప్రస్తావే నైయాయికమతానుసారీ కశ్చిదాహ — హవది పుణో అణ్ణం వా తత్పరమాత్మద్రవ్యం భవతి
పునః కింతు సత్తాయాః సకాశాదన్యద్భిన్నం భవతి పశ్చాత్సత్తాసమవాయాత్సద్భవతి . ఆచార్యాః పరిహారమాహుః —
సత్తాసమవాయాత్పూర్వం ద్రవ్యం సదసద్వా, యది సత్తదా సత్తాసమవాయో వృథా, పూర్వమేవాస్తిత్వం తిష్ఠతి; అథాసత్తర్హి
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞేయతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౨౦౩
(౨) యది సత్తాసే పృథక్ హో తో సత్తాకే బినా భీ స్వయం రహతా హుఆ, ఇతనా హీ మాత్ర జిసకా
ప్రయోజన హై ఐసీ ౧సత్తాకో హీ అస్త కర దేగా .
కిన్తు యది ద్రవ్య స్వరూపసే హీ సత్ హో తో — (౧) ధ్రౌవ్యకే సద్భావకే కారణ స్వయం స్థిర
రహతా హుఆ, ద్రవ్య ఉదిత హోతా హై, (అర్థాత్ సిద్ధ హోతా హై); ఔర (౨) సత్తాసే అపృథక్ రహకర
స్వయం స్థిర (-విద్యమాన) రహతా హుఆ, ఇతనా హీ మాత్ర జిసకా ప్రయోజన హై ఐసీ సత్తాకో ఉదిత
(సిద్ధ) కరతా హై .
ఇసలియే ద్రవ్య స్వయం హీ సత్త్వ (సత్తా) హై ఐసా స్వీకార కరనా చాహియే, క్యోంకి భావ
ఔర ౨భావవాన్కా అపృథక్త్వ ద్వారా అనన్యత్వ హై ..౧౦౫..
౧. సత్తాకా కార్య ఇతనా హీ హై కి వహ ద్రవ్యకో విద్యమాన రఖే . యది ద్రవ్య సత్తాసే భిన్న రహకర భీ
స్థిర రహే తో ఫి ర సత్తాకా ప్రయోజన హీ నహీం రహతా, అర్థాత్ సత్తాకే అభావకా ప్రసంగ ఆ జాయగా .
౨. భావవాన్ = భావవాలా . [ద్రవ్య భావవాలా హై ఔర సత్తా ఉసకా భావ హై . వే అపృథక్ హైం, ఇస అపేక్షాసే
అనన్య హైం . పృథక్త్వ ఔర అన్యత్వకా భేద జిస అపేక్షాసే హై ఉస అపేక్షాకో లేకర విశేషార్థ ఆగామీ
గాథామేం కహేంగే, ఉన్హేం యహాఁ నహీం లగానా చాహియే, కిన్తు యహాఁ అనన్యత్వకో అపృథక్త్వకే అర్థమేం హీ
సమఝనా చాహియే . ]