కిలాశ్రిత్య వర్తినీ నిర్గుణైకగుణసముదితా విశేషణం విధాయికా వృత్తిస్వరూపా చ సత్తా భవతి,
న ఖలు తదనాశ్రిత్య వర్తి గుణవదనేకగుణసముదితం విశేష్యం విధీయమానం వృత్తిమత్స్వరూపం చ ద్రవ్యం
భవతి; యత్తు కిలానాశ్రిత్య వర్తి గుణవదనేకగుణసముదితం విశేష్యం విధీయమానం వృత్తిమత్స్వరూపం చ
ద్రవ్యం భవతి, న ఖలు సాశ్రిత్య వర్తినీ నిర్గుణైకగుణసముదితా విశేషణం విధాయికా వృత్తిస్వరూపా
చ సత్తా భవతీతి తయోస్తద్భావస్యాభావః . అత ఏవ చ సత్తాద్రవ్యయోః కథంచిదనర్థాన్తరత్వేపి
సంజ్ఞాదిరూపేణ తన్మయం న భవతి . కధమేగం తన్మయత్వం హి కిలైకత్వలక్షణం . సంజ్ఞాదిరూపేణ తన్మయత్వాభావే
కథమేకత్వం, కింతు నానాత్వమేవ . యథేదం ముక్తాత్మద్రవ్యే ప్రదేశాభేదేపి సంజ్ఞాదిరూపేణ నానాత్వం కథితం తథైవ
౨౦౬ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
౧నిర్గుణ, ఏక గుణకీ బనీ హుఈ, ౨విశేషణ ౩విధాయక ఔర ౪వృత్తిస్వరూప జో సత్తా హై వహ
కిసీకే ఆశ్రయకే బినా రహనేవాలా, గుణవాలా, అనేక గుణోంసే నిర్మిత, ౫విశేష్య, ౬విధీయమాన
ఔర ౭వృత్తిమానస్వరూప ఐసా ద్రవ్య నహీం హై, తథా జో కిసీకే ఆశ్రయకే బినా రహనేవాలా,
గుణవాలా, అనేక గుణోంసే నిర్మిత, విశేష్య, విధీయమాన ఔర వృత్తిమానస్వరూప ఐసా ద్రవ్య హై వహ
కిసీకే ఆశ్రిత రహనేవాలీ, నిర్గుణ, ఏక గుణసే నిర్మిత, విశేషణ, విధాయక ఔర వృత్తిస్వరూప
ఐసీ సత్తా నహీం హై, ఇసలియే ఉనకే తద్భావకా అభావ హై . ఐసా హోనేసే హీ, యద్యపి, సత్తా ఔర
ద్రవ్యకే కథంచిత్ అనర్థాన్తరత్వ (-అభిన్నపదార్థత్వ, అనన్యపదార్థత్వ) హై తథాపి ఉనకే సర్వథా
౧. నిర్గుణ = గుణరహిత [సత్తా నిర్గుణ హై, ద్రవ్య గుణవాలా హై . జైసే ఆమ వర్ణ, గంధ స్పర్శాది గుణయుక్త హై, కిన్తు
వర్ణగుణ కహీం గంధ, స్పర్శ యా అన్య కిసీ గుణవాలా నహీం హై, క్యోంకి న తో వర్ణ సూంఘా జాతా హై ఔర న
స్పర్శ కియా జాతా హై . ఔర జైసే ఆత్మా జ్ఞానగుణవాలా, వీర్యగుణవాలా ఇత్యాది హై, పరన్తు జ్ఞానగుణ కహీం
వీర్యగుణవాలా యా అన్య కిసీ గుణవాలా నహీం హై; ఇసీప్రకార ద్రవ్య అనన్త గుణోంవాలా హై, పరన్తు సత్తా గుణవాలీ
నహీం హై . (యహాఁ, జైసే దణ్డీ దణ్డవాలా హై ఉసీప్రకార ద్రవ్యకో గుణవాలా నహీం సమఝనా చాహియే; క్యోంకి దణ్డీ
ఔర దణ్డమేం ప్రదేశభేద హై, కిన్తు ద్రవ్య ఔర గుణ అభిన్నప్రదేశీ హైం . ]
౨. విశేషణ = విశేషతా; లక్షణ; భేదక ధర్మ .౩. విధాయక = విధాన కరనేవాలా; రచయితా .
౪. వృత్తి = హోనా, అస్తిత్వ, ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్య .
౫. విశేష్య = విశేషతాకో ధారణ కరనేవాలా పదార్థ; లక్ష్య; భేద్య పదార్థ — ధర్మీ . [జైసే మిఠాస, సఫే దీ,
సచిక్కణతా ఆది మిశ్రీకే విశేష గుణ హైం, ఔర మిశ్రీ ఇన విశేష గుణోంసే విశేషిత హోతీ హుఈ అర్థాత్ ఉన
విశేషతాఓంసే జ్ఞాత హోతీ హుఈ, ఉన భేదోంసే భేదిత హోతీ హుఈ ఏక పదార్థ హై; ఔర జైసే జ్ఞాన, దర్శన, చారిత్ర,
వీర్య ఇత్యాది ఆత్మాకే విశేషణ హై ఔర ఆత్మా ఉన విశేషణోంసే విశేషిత హోతా హుఆ (లక్షిత, భేదిత,
పహచానా జాతా హుఆ) పదార్థ హై, ఉసీప్రకార సత్తా విశేషణ హై ఔర ద్రవ్య విశేష్య హై . (యహాఁ యహ నహీం భూలనా
చాహియే కి విశేష్య ఔర విశేషణోంకే ప్రదేశభేద నహీం హైం .)
౬. విధీయమాన = రచిత హోనేవాలా . (సత్తా ఇత్యాది గుణ ద్రవ్యకే రచయితా హై ఔర ద్రవ్య ఉనకే ద్వారా రచా జానేవాలా
పదార్థ హై .)
౭. వృత్తిమాన = వృత్తివాలా, అస్తిత్వవాలా, స్థిర రహనేవాలా . (సత్తా వృత్తిస్వరూప అర్థాత్ అస్తిస్వరూప హై ఔర
ద్రవ్య అస్తిత్వ రహనేస్వరూప హై .)