సర్వథైకత్వం న శంక నీయం; తద్భావో హ్యేకత్వస్య లక్షణమ్ . యత్తు న తద్భవద్విభావ్యతే తత్కథమేకం
స్యాత్ . అపి తు గుణగుణిరూపేణానేకమేవేత్యర్థః ..౧౦౬..
అథాతద్భావముదాహృత్య ప్రథయతి —
సద్దవ్వం సచ్చ గుణో సచ్చేవ య పజ్జఓ త్తి విత్థారో .
జో ఖలు తస్స అభావో సో తదభావో అతబ్భావో ..౧౦౭..
సర్వద్రవ్యాణాం స్వకీయస్వకీయస్వరూపాస్తిత్వగుణేన సహ జ్ఞాతవ్యమిత్యర్థః ..౧౦౬.. అథాతద్భావం విశేషేణ
విస్తార్య కథయతి — సద్దవ్వం సచ్చ గుణో సచ్చేవ య పజ్జఓ త్తి విత్థారో సద్ద్రవ్యం సంశ్చ గుణః సంశ్చైవ
పర్యాయ ఇతి సత్తాగుణస్య ద్రవ్యగుణపర్యాయేషు విస్తారః . తథాహి — యథా ముక్తాఫలహారే సత్తాగుణ-
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞేయతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౨౦౭
ఏకత్వ హోగా ఐసీ శంకా నహీం కరనీ చాహియే; క్యోంకి తద్భావ ఏకత్వకా లక్షణ హై . జో
ఉసరూప జ్ఞాత నహీం హోతా వహ (సర్వథా) ఏక కైసే హో సకతా హై ? నహీం హో సకతా; పరన్తు గుణ-
గుణీ -రూపసే అనేక హీ హై, ఐసా అర్థ హై .
భావార్థ : — భిన్నప్రదేశత్వ వహ పృథక్త్వకా లక్షణ హై, ఔర అతద్భావ వహ అన్యత్వకా
లక్షణ హై . ద్రవ్యమేం ఔర గుణమేం పృథక్త్వ నహీం హై ఫి ర భీ అన్యత్వ హై .
ప్రశ్న : — జో అపృథక్ హోతే హైం ఉనమేం అన్యత్వ కైసే హో సకతా హై ?
ఉత్తర : — ఉనమేం వస్త్ర ఔర శుభ్రతా (సఫే దీ) కీ భాఁతి అన్యత్వ హో సకతా హై . వస్త్రకే
ఔర ఉసకీ శుభ్రతాకే ప్రదేశ భిన్న నహీం హైం, ఇసలియే ఉనమేం పృథక్త్వ నహీం హై . ఐసా హోనే పర భీ
శుభ్రతా తో మాత్ర ఆఁఖోంసే హీ దిఖాఈ దేతీ హై, జీభ, నాక ఆది శేష చార ఇన్ద్రియోంసే జ్ఞాత నహీం
హోతీ . ఔర వస్త్ర పాఁచోం ఇన్ద్రియోంసే జ్ఞాత హోతా హై . ఇసలియే (కథంచిత్) వస్త్ర వహ శుభ్రతా నహీం
హై ఔర శుభ్రతా వహ వస్త్ర నహీం హై . యది ఐసా న హో తో వస్త్రకీ భాఁతి శుభ్రతా భీ జీభ, నాక
ఇత్యాది సర్వ ఇన్ద్రియోంసే జ్ఞాత హోనా చాహియే . కిన్తు ఐసా నహీం హోతా . ఇసలియే వస్త్ర ఔర శుభ్రతామేం
అపృథక్త్వ హోనే పర భీ అన్యత్వ హై యహ సిద్ధ హోతా హై .
ఇసీప్రకార ద్రవ్యమేం ఔర సత్తాది గుణోంమేం అపృథక్త్వ హోనే పర భీ అన్యత్వ హై; క్యోంకి ద్రవ్యకే
ఔర గుణకే ప్రదేశ అభిన్న హోనే పర భీ ద్రవ్యమేం ఔర గుణమేం సంజ్ఞా -సంఖ్యా -లక్షణాది భేద హోనేసే
(కథంచిత్) ద్రవ్య గుణరూప నహీం హై ఔర గుణ వహ ద్రవ్యరూప నహీం హై ..౧౦౬..
అబ, అతద్భావకో ఉదాహరణ ద్వారా స్పష్టరూపసే బతలాతే హైం : —
‘సత్ ద్రవ్య’, ‘సత్ పర్యాయ,’ ‘సత్ గుణ’ — సత్త్వనో విస్తార ఛే;
నథీ తే -పణే అన్యోన్య తేహ అతత్పణుం జ్ఞాతవ్య ఛే. ౧౦౭.