యః ఖలు ద్రవ్యస్వభావః పరిణామః స గుణః సదవిశిష్టః .
సదవస్థితం స్వభావే ద్రవ్యమితి జినోపదేశోయమ్ ..౧౦౯..
ద్రవ్యం హి స్వభావే నిత్యమవతిష్ఠమానత్వాత్సదితి ప్రాక్ ప్రతిపాదితమ్ . స్వభావస్తు
ద్రవ్యస్య పరిణామోభిహితః . య ఏవ ద్రవ్యస్య స్వభావభూతః పరిణామః, స ఏవ సదవిశిష్టో
గుణ ఇతీహ సాధ్యతే . యదేవ హి ద్రవ్యస్వరూపవృత్తిభూతమస్తిత్వం ద్రవ్యప్రధాననిర్దేశాత్సదితి
సంశబ్ద్యతే తదవిశిష్టగుణభూత ఏవ ద్రవ్యస్య స్వభావభూతః పరిణామః, ద్రవ్యవృత్తేర్హి త్రికోటిసమయ-
భిన్నస్య సువర్ణస్యాభావస్తథైవ సువర్ణప్రదేశేభ్యో భిన్నస్య సువర్ణత్వగుణస్యాప్యభావః, తథా సత్తాగుణ-
ప్రదేశేభ్యో భిన్నస్య ముక్తజీవద్రవ్యస్యాభావస్తథైవ ముక్తజీవద్రవ్యప్రదేశేభ్యో భిన్నస్య సత్తాగుణస్యాప్యభావః
ఇత్యుభయశూన్యత్వం ప్రాప్నోతి . యథేదం ముక్తజీవద్రవ్యే సంజ్ఞాదిభేదభిన్నస్యాతద్భావస్తస్య సత్తాగుణేన సహ
ప్రదేశాభేదవ్యాఖ్యానం కృతం తథా సర్వద్రవ్యేషు యథాసంభవం జ్ఞాతవ్యమిత్యర్థః ..౧౦౮.. ఏవం ద్రవ్యస్యాస్తిత్వ-
కథనరూపేణ ప్రథమగాథా, పృథక్త్వలక్షణాతద్భావాభిధానాన్యత్వలక్షణయోః కథనేన ద్వితీయా, సంజ్ఞాలక్షణ-
ప్రయోజనాదిభేదరూపస్యాతద్భావస్య వివరణరూపేణ తృతీయా, తస్యైవ దృఢీకరణార్థం చ చతుర్థీతి ద్రవ్యగుణ-
యోరభేదవిషయే యుక్తికథనముఖ్యతయా గాథాచతుష్టయేన పఞ్చమస్థలం గతమ్ . అథ సత్తా గుణో భవతి, ద్రవ్యం
౧. వృత్తి = వర్తనా; అస్తిత్వ రహనా వహ; టికనా వహ .
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞేయతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౨౧౩
అన్వయార్థ : — [యః ఖలు ] జో, [ద్రవ్యస్వభావః పరిణామః ] ద్రవ్యకా స్వభావభూత
(ఉత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యాత్మక) పరిణామ హై [సః ] వహ (పరిణామ) [సదవిశిష్టః గుణః ] ‘సత్’
సే అవిశిష్ట (-సత్తాసే అభిన్న హై ఐసా) గుణ హై . [స్వభావే అవస్థితం ] ‘స్వభావమేం
అవస్థిత (హోనేసే) [ద్రవ్యం ] ద్రవ్య [సత్ ] సత్ హై’ — [ఇతి జినోపదేశః ] ఐసా జో (౯౯
వీం గాథామేం కథిత) జినోపదేశ హై [అయమ్ ] వహీ యహ హై . (అర్థాత్ ౯౯వీం గాథాకే
కథనమేంసే ఇస గాథామేం కథిత భావ సహజ హీ నికలతా హై .) ..౧౦౯..
టీకా : — ద్రవ్య స్వభావమేం నిత్య అవస్థిత హోనేసే సత్ హై, — ఐసా పహలే (౯౯వీం
గాథామేం) ప్రతిపాదిత కియా గయా హై; ఔర (వహాఁ) ద్రవ్యకా స్వభావ పరిణామ కహా గయా హై .
యహాఁ యహ సిద్ధ కియా జా రహా హై కి — జో ద్రవ్యకా స్వభావభూత పరిణామ హై వహీ ‘సత్’
సే అవిశిష్ట (-అస్తిత్వసే అభిన్న ఐసా – అస్తిత్వసే కోఈ అన్య నహీం ఐసా) గుణ హై .
ద్రవ్యకే స్వరూపకా వృత్తిభూత ఐసా జో అస్తిత్వ ద్రవ్యప్రధాన కథనకే ద్వారా ‘సత్’ శబ్దసే
కహా జాతా హై ఉససే అవిశిష్ట (-ఉస అస్తిత్వసే అనన్య) గుణభూత హీ ద్రవ్యస్వభావభూత
పరిణామ హై; క్యోంకి ద్రవ్యకీ ౧వృత్తి (అస్తిత్వ) తీన ప్రకారకే సమయకో స్పర్శిత కరతీ హోనేసే