ఇహ హి సంసారిణో జీవస్యానాదికర్మపుద్గలోపాధిసన్నిధిప్రత్యయప్రవర్తమానప్రతిక్షణ- వివర్తనస్య క్రియా కిల స్వభావనిర్వృత్తైవాస్తి . తతస్తస్య మనుష్యాదిపర్యాయేషు న కశ్చనాప్యేష ఏవేతి టంకోత్కీర్ణోస్తి, తేషాం పూర్వపూర్వోపమర్దప్రవృత్తక్రియాఫలత్వేనోత్తరోత్తరోపమర్ద్యమానత్వాత్; ఫల- పృథక్త్వలక్షణస్యాతద్భావాభిధానాన్యత్వలక్షణస్య చ కథనరూపేణ ద్వితీయా, సంజ్ఞాలక్షణప్రయోజనాదిభేదరూప- స్యాతద్భావస్య వివరణరూపేణ తృతీయా, తస్యైవ దృఢీకరణార్థం చతుర్థీతి గాథాచతుష్టయేన సత్తాద్రవ్యయోర- భేదవిషయే యుక్తికథనముఖ్యతా . తదనన్తరం సత్తాద్రవ్యయోర్గుణగుణికథనేన ప్రథమా, గుణపర్యాయాణాం ద్రవ్యేణ సహాభేదకథనేన ద్వితీయా చేతి స్వతన్త్రగాథాద్వయమ్ . తదనన్తరం ద్రవ్యస్య సదుత్పాదాసదుత్పాదయోః సామాన్యవ్యాఖ్యానేన విశేషవ్యాఖ్యానేన చ గాథాచతుష్టయం, తతశ్చ సప్తభఙ్గీకథనేన గాథైకా చేతి సముదాయేన
అన్వయార్థ : — [ఏషః ఇతి కశ్చిత్ నాస్తి ] (మనుష్యాదిపర్యాయోంమేం) ‘యహీ’ ఐసీ కోఈ (శాశ్వత పర్యాయ) నహీం హైం; [స్వభావనిర్వృత్తా క్రియా నాస్తి న ] (క్యోంకి సంసారీ జీవకే) స్వభావనిష్పన్న క్రియా నహీం హో సో బాత నహీం హై; (అర్థాత్ విభావస్వభావసే ఉత్పన్న హోనేవాలీ రాగ- ద్వేషమయ క్రియా అవశ్య హై .) [యది ] ఔర యది [పరమః ధర్మః నిఃఫలః ] పరమధర్మ అఫల హై తో [క్రియా హి అఫలా నాస్తి ] క్రియా అవశ్య అఫల నహీం హై; (అర్థాత్ ఏక వీతరాగ భావ హీ మనుష్యాదిపర్యాయరూప ఫల ఉత్పన్న నహీం కరతీ; రాగ -ద్వేషమయ క్రియా తో అవశ్య వహ ఫల ఉత్పన్న కరతీ హై .)..౧౧౬..
టీకా : — యహాఁ (ఇస విశ్వమేం), అనాదికర్మపుద్గలకీ ఉపాధికే సద్భావకే ఆశ్రయ (-కారణ) సే జిసకే ప్రతిక్షణ ౧వివర్త్తన హోతా రహతా హై ఐసే సంసారీ జీవకో క్రియా వాస్తవమేం స్వభావ నిష్పన్న హీ హై; ఇసలియే ఉసకే మనుష్యాదిపర్యాయోంమేంసే కోఈ భీ పర్యాయ ‘యహీ’ హై ఐసీ టంకోత్కీర్ణ నహీం హై; క్యోంకి వే పర్యాయేం పూర్వ -పూర్వ పర్యాయోంకే నాశమేం ప్రవర్తమాన క్రియా ఫలరూప హోనేసే ౨ఉత్తర -ఉత్తర పర్యాయోంకే ద్వారా నష్ట హోతీ హైం . ఔర క్రియాకా ఫల తో, మోహకే సాథ ౩మిలనకా నాశ ౧. వివర్తన = విపరిణమన; పలటా (ఫే రఫార) హోతే రహనా . ౨. ఉత్తర -ఉత్తర = బాదకీ . (మనుష్యాదిపర్యాయేం రాగద్వేషమయ క్రియాకీ ఫలరూప హైం, ఇసలియే కోఈ భీ పర్యాయ పూర్వ
పర్యాయకో నష్ట కరతీ హై ఔర బాదకీ పర్యాయసే స్వయం నష్ట హోతీ హై . ౩. మిలన = మిల జానా; మిశ్రితపనా; సంబంధ; జుడాన .