కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞేయతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౨౩౭
సంభవాత్సంభవవిలయస్వరూపే సంభవతః; తతో దేవాదిపర్యాయే సంభవతి మనుష్యాదిపర్యాయే విలీయమానే
చాన్యః సంభవోన్యో విలయ ఇతి కృత్వా సంభవవిలయవన్తౌ దేవాదిమనుష్యాదిపర్యాయౌ సంభావ్యేతే ఏవ
తతః ప్రతిక్షణం పర్యాయైర్జీవోనవస్థితః ..౧౧౯..
చాన్యః సంభవోన్యో విలయ ఇతి కృత్వా సంభవవిలయవన్తౌ దేవాదిమనుష్యాదిపర్యాయౌ సంభావ్యేతే ఏవ
తతః ప్రతిక్షణం పర్యాయైర్జీవోనవస్థితః ..౧౧౯..
అథ జీవస్యానవస్థితత్వహేతుముద్యోతయతి —
తమ్హా దు ణత్థి కోఈ సహావసమవట్ఠిదో త్తి సంసారే .
సంసారో పుణ కిరియా సంసరమాణస్స దవ్వస్స ..౧౨౦..
తస్మాత్తు నాస్తి కశ్చిత్ స్వభావసమవస్థిత ఇతి సంసారే .
సంసారః పునః క్రియా సంసరతో ద్రవ్యస్య ..౧౨౦..
ఘటాధారభూతమృత్తికాద్రవ్యవత్ మనుష్యపర్యాయదేవపర్యాయాధారభూతసంసారిజీవద్రవ్యవద్వా . క్షణభఙ్గసముద్భవే హేతుః
కథ్యతే . సంభవవిలయ త్తి తే ణాణా సంభవవిలయౌ ద్వావితి తౌ నానా భిన్నౌ యతః కారణాత్తతః
పర్యాయార్థికనయేన భఙ్గోత్పాదౌ . తథాహి – య ఏవ పూర్వోక్తమోక్షపర్యాయస్యోత్పాదో మోక్షమార్గపర్యాయస్య వినాశ-
స్తావేవ భిన్నౌ న చ తదాధారభూతపరమాత్మద్రవ్యమితి . తతో జ్ఞాయతే ద్రవ్యార్థికనయేన నిత్యత్వేపి
పర్యాయరూపేణ వినాశోస్తీతి ..౧౧౯.. అథ వినశ్వరత్వే కారణముపన్యస్యతి, అథవా ప్రథమస్థలే-
ధికారసూత్రేణ మనుష్యాదిపర్యాయాణాం కర్మజనితత్వేన యద్వినశ్వరత్వం సూచితం తదేవ గాథాత్రయేణ విశేషేణ
హై’ ఐసా కహా జానే పర, ఉన దోనోంకే ఆధారభూత ధ్రౌవ్యకా అన్యపనా అసంభవిత హోనేసే ఉత్పాద
ఔర వ్యయకా స్వరూప ప్రగట హోతా హై; ఇసలియే దేవాదిపర్యాయకే ఉత్పన్న హోనే పర ఔర
మనుష్యాదిపర్యాయకే నష్ట హోనే పర, ‘అన్య ఉత్పాద హై ఔర అన్య వ్యయ హై’ ఐసా మాననేసే (ఇస
అపేక్షాసే) ఉత్పాద ఔర వ్యయవాలీ దేవాదిపర్యాయ ఔర మనుష్యాదిపర్యాయ ప్రగట హోతీ హై (-లక్షమేం
ఆతీ హై ); ఇసలియే జీవ ప్రతిక్షణ పర్యాయోంసే అనవస్థిత హై ..౧౧౯..
ఔర వ్యయకా స్వరూప ప్రగట హోతా హై; ఇసలియే దేవాదిపర్యాయకే ఉత్పన్న హోనే పర ఔర
మనుష్యాదిపర్యాయకే నష్ట హోనే పర, ‘అన్య ఉత్పాద హై ఔర అన్య వ్యయ హై’ ఐసా మాననేసే (ఇస
అపేక్షాసే) ఉత్పాద ఔర వ్యయవాలీ దేవాదిపర్యాయ ఔర మనుష్యాదిపర్యాయ ప్రగట హోతీ హై (-లక్షమేం
ఆతీ హై ); ఇసలియే జీవ ప్రతిక్షణ పర్యాయోంసే అనవస్థిత హై ..౧౧౯..
అబ, జీవకీ అనవస్థితతాకా హేతు ప్రగట కరతే హైం : —
అన్వయార్థ : — [తస్మాత్ తు ] ఇసలియే [సంసారే ] సంసారమేం [స్వభావసమవస్థితః ఇతి ] స్వభావసే అవస్థిత ఐసా [కశ్చిత్ న అస్తి ] కోఈ నహీం హై; (అర్థాత్ సంసారమేం కిసీకా స్వభావ కేవల ఏకరూప రహనేవాలా నహీం హై ); [సంసారః పునః ] ఔర సంసార తో [సంసరతః ] సంసరణ కరతే హుయే (గోల ఫి రతే హుయే, పరివర్తిత హోతే హుయే) [ద్రవ్యస్య ] ద్రవ్యకీ [క్రియా ] క్రియా హై ..౧౨౦..
తేథీ స్వభావే స్థిర ఏవుం న కోఈ ఛే సంసారమాం; సంసార తో సంసరణ కరతా ద్రవ్య కేరీ ఛే క్రియా. ౧౨౦.