అప్పా పరిణామప్పా పరిణామో ణాణకమ్మఫలభావీ .
భణ్యతే . సైవ కర్మచేతనేతి . తమణేగవిధం భణిదం తచ్చ కర్మ శుభాశుభశుద్ధోపయోగభేదేనానేకవిధం త్రివిధం భణితమ్ . ఇదానీం ఫలచేతనా కథ్యతే — ఫలం తి సోక్ఖం వ దుక్ఖం వా ఫలమితి సుఖం వా దుఃఖం వా . విషయానురాగరూపం యదశుభోపయోగలక్షణం కర్మ తస్య ఫలమాకులత్వోత్పాదకం నారకాదిదుఃఖం, యచ్చ ధర్మాను- రాగరూపం శుభోపయోగలక్షణం కర్మ తస్య ఫలం చక్రవర్త్యాదిపఞ్చేన్ద్రియభోగానుభవరూపం, తచ్చాశుద్ధనిశ్చయేన సుఖమప్యాకులోత్పాదకత్వాత్ శుద్ధనిశ్చయేన దుఃఖమేవ . యచ్చ రాగాదివికల్పరహితశుద్ధోపయోగపరిణతిరూపం కర్మ తస్య ఫలమనాకులత్వోత్పాదకం పరమానన్దైకరూపసుఖామృతమితి . ఏవం జ్ఞానకర్మకర్మఫలచేతనాస్వరూపం జ్ఞాత-
భావార్థ : — జిసమేం స్వ, స్వ -రూపసే ఔర పర -రూపసే (పరస్పర ఏకమేక హుయే బినా, స్పష్ట భిన్నతాపూర్వక) ఏక హీ సాథ ప్రతిభాసిత హో సో జ్ఞాన హై .
జీవకే ద్వారా కియా జానేవాలా భావ వహ (జీవకా) కర్మ హై . ఉసకే ముఖ్య దో భేద హైం : (౧) నిరుపాధిక (స్వాభావిక) శుద్ధభావరూప కర్మ, ఔర (౨) ఔపాధిక శుభాశుభభావరూప కర్మ .
ఇస కర్మకే ద్వారా ఉత్పన్న హోనేవాలా సుఖ అథవా దుఃఖ కర్మఫల హై . వహాఁ, ద్రవ్యకర్మరూప ఉపాధిమేం యుక్త న హోనేసే జో నిరుపాధిక శుద్ధభావరూప కర్మ హోతా హై, ఉసకా ఫల తో అనాకులతా జిసకా లక్షణ హై ఐసా స్వభావభూత సుఖ హై; ఔర ద్రవ్యకర్మరూప ఉపాధిమేం యుక్త హోనేసే జో ఔపాధిక శుభాశుభభావరూప కర్మ హోతా హై, ఉసకా ఫల వికారభూత దుఃఖ హై, క్యోంకి ఉసమేం అనాకులతా నహీం, కిన్తు ఆకులతా హై .
ఇసప్రకార జ్ఞాన, కర్మ ఔర కర్మఫలకా స్వరూప కహా గయా ..౧౨౪..
అబ జ్ఞాన, కర్మ ఔర కర్మఫలకో ఆత్మారూపసే నిశ్చిత కరతే హైం : —
అన్వయార్థ : — [ఆత్మా పరిణామాత్మా ] ఆత్మా పరిణామాత్మక హై; [పరిణామః ] పరిణామ [జ్ఞానకర్మఫలభావీ ] జ్ఞానరూప, కర్మరూప ఔర కర్మఫలరూప హోతా హై; [తస్మాత్ ] ఇసలియే [జ్ఞానం
పరిణామ -ఆత్మక జీవ ఛే, పరిణామ జ్ఞానాదిక బనే; తేథీ కరమఫ ళ, కర్మ తేమ జ జ్ఞాన ఆత్మా జాణజే. ౧౨౫.