కత్తా కరణం కమ్మం ఫలం చ అప్ప త్తి ణిచ్ఛిదో సమణో .
యో హి నామైవం కర్తారం కరణం కర్మ కర్మఫలం చాత్మానమేవ నిశ్చిత్య న ఖలు పరద్రవ్యం పరిణమతి స ఏవ విశ్రాన్తపరద్రవ్యసంపర్కం ద్రవ్యాన్తఃప్రలీనపర్యాయం చ శుద్ధమాత్మానముపలభతే, న కత్తా స్వతన్త్రః స్వాధీనః కర్తా సాధకో నిష్పాదకోస్మి భవామి . స కః . అప్ప త్తి ఆత్మేతి . ఆత్మేతి కోర్థః . అహమితి . కథంభూతః . ఏకః . కస్యాః సాధకః . నిర్మలాత్మానుభూతేః . కింవిశిష్టః . నిర్వికార- పరమచైతన్యపరిణామేన పరిణతః సన్ . కరణం అతిశయేన సాధకం సాధక తమం క రణముపక రణం క రణకారక మహమేక ఏవాస్మి భవామి . క స్యాః సాధకమ్ . సహజశుద్ధపరమాత్మానుభూతేః . కేన కృత్వా .
అన్వయార్థ : — [యది ] యది [శ్రమణః ] శ్రమణ [కర్తా కరణం కర్మ కర్మఫలం చ ఆత్మా ] ‘కర్తా, కరణ, కర్మ ఔర కర్మఫల ఆత్మా హై’ [ఇతి నిశ్చితః ] ఐసా నిశ్చయవాలా హోతా హుఆ [అన్యత్ ] అన్యరూప [న ఏవ పరిణమతి ] పరిణమిత హీ నహీం హో, [శుద్ధం ఆత్మానం ] తో వహ శుద్ధ ఆత్మాకో [లభతే ] ఉపలబ్ధ కరతా హై ..౧౨౬..
టీకా : — జో పురుష ఇసప్రకార ‘కర్తా, కరణ, కర్మ ఔర కర్మఫల ఆత్మా హీ హై’ యహ నిశ్చయ ౧కరకే వాస్తవమేం పరద్రవ్యరూప పరిణమిత నహీం హోతా, వహీ పురుష, జిసకా పరద్రవ్యకే సాథ సంపర్క రుక గయా హై ఔర జిసకీ పర్యాయేం ద్రవ్యకే భీతర ప్రలీన హో గఈ హైం ఐసే శుద్ధాత్మాకో ఉపలబ్ధ కరతా హై; పరన్తు అన్య కోఈ (పురుష) ఐసే శుద్ధ ఆత్మాకో ఉపలబ్ధ నహీం కరతా .
ఇసీకో స్పష్టతయా సమఝాతే హైం : —
ముని అన్యరూప నవ పరిణమే, ప్రాప్తి కరే శుద్ధాత్మనీ. ౧౨౬.
౧. ‘కర్తా కరణ ఇత్యాది ఆత్మా హీ హై’ ఐసా నిశ్చయ హోనే పర దో బాతేం నిశ్చిత హో జాతీ హైం . ఏక తో యహ కి
‘కర్తా, కరణ ఇత్యాది ఆత్మా హీ హై, పుద్గలాది నహీం అర్థాత్ ఆత్మాకా పరద్రవ్యకే సాథ సంబంధ నహీం హై’;
దూసరీ – ‘అభేద దృష్టిమేం కర్తా, కరణ ఇత్యాది భేద నహీం హైం, యహ సబ ఏక ఆత్మా హీ హై అర్థాత్ పర్యాయేం ద్రవ్యకే
భీతర లీన హో గఈ హైం .’