పరద్రవ్యపరిణతిర్న జాతు జాయతే . పరమాణురివ భావితైకత్వశ్చ పరేణ నో సంపృచ్యతే . తతః పరద్రవ్యాసంపృక్తత్వాత్సువిశుద్ధో భవతి . కర్తృకరణక ర్మకర్మఫలాని చాత్మత్వేన భావయన్ పర్యాయైర్న సంకీర్యతే; తతః పర్యాయాసంకీర్ణత్వాచ్చ సువిశుద్ధో భవతీతి ..౧౨౬..
లుణ్టాక ఉత్కటవివేకవివిక్తతత్త్వః ..౭..
సూత్రేణ పఞ్చమస్థలం గతమ్ . ఇతి సామాన్యజ్ఞేయాధికారమధ్యే స్థలపఞ్చకేన భేదభావనా గతా . ఇత్యుక్త- ప్రకారేణ ‘తమ్హా తస్స ణమాఇం’ ఇత్యాదిపఞ్చత్రింశత్సూత్రైః సామాన్యజ్ఞేయాధికారవ్యాఖ్యానం సమాప్తమ్ . ఇత ఊర్ధ్వమేకోనవింశతిగాథాభిర్జీవాజీవద్రవ్యాదివివరణరూపేణ విశేషజ్ఞేయవ్యాఖ్యానం కరోతి . తత్రాష్టస్థలాని భవన్తి . తేష్వాదౌ జీవాజీవత్వకథనేన ప్రథమగాథా, లోకాలోకత్వకథనేన ద్వితీయా, సక్రియనిఃక్రియత్వ- ఏకత్వభావసే పరిణమిత పరమాణు పరకే సాథ సంగకో ప్రాప్త నహీం హోతా; ఉసీ ప్రకార–) ఏకత్వకో భానేవాలా పురుష పరకే సాథ ౧సంపృక్త నహీం హోతా, ఇసలియే పరద్రవ్యకే సాథ అసంబద్ధతాకే కారణ వహ సువిశుద్ధ హోతా హై . ఔర కర్తా, కరణ, కర్మ తథా కర్మఫలకో ౨ఆత్మారూపసే భాతా హుఆ వహ పురుష పర్యాయోంసే సంకీర్ణ (-ఖండిత) నహీం హోతా; ఔర ఇసలియే పర్యాయోంకే ద్వారా సంకీర్ణ న హోనేసే సువిశుద్ధ హోతా హై ..౧౨౬.. [అబ, శ్లోక ద్వారా ఇసీ ఆశయకో వ్యక్త కరకే శుద్ధనయకీ మహిమా కరతే హైం : — ]
అర్థ : — జిసనే అన్య ద్రవ్యసే భిన్నతాకే ద్వారా ఆత్మాకో ఏక ఓర హటా లియా హై (అర్థాత్ పరద్రవ్యోంసే అలగ దిఖాయా హై ) తథా జిసనే సమస్త విశేషోంకే సమూహకో సామాన్యమేం లీన కియా హై (అర్థాత్ సమస్త పర్యాయోంకో ద్రవ్యకే భీతర డూబా హుఆ దిఖాయా హై ) — ఐసా జో యహ, ఉద్ధత మోహకీ లక్ష్మీకో (-ఋద్ధికో, శోభాకో) లూఁట లేనేవాలా శుద్ధనయ హై, ఉసనే ఉత్కట వివేకకే ద్వారా తత్త్వకో (ఆత్మస్వరూపకో) ౩వివిక్త కియా హై .
[అబ శుద్ధనయకే ద్వారా శుద్ధ ఆత్మస్వరూపకో ప్రాప్త కరనేవాలే ఆత్మాకీ మహిమా శ్లోక ద్వారా కహకర, ద్రవ్యసామాన్యకే వర్ణనకీ పూర్ణాహుతి కీ జాతీ హై : — ]
౨౫౦ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
౧. సంపృక్త = సంపర్కవాలా; సంబంధవాలా; సంగవాలా .
౨. సమ్యగ్దృష్టి జీవ భేదోంకో న భాకర అభేద ఆత్మాకో హీ భాతా — అనుభవ కరతా హై .
౩. వివిక్త = శుద్ధ; అకేలా; అలగ .