సంఖ్యేయప్రదేశప్రస్తారరూపత్వాదధర్మస్య, సర్వవ్యాప్యనన్తప్రదేశప్రస్తారరూపత్వాదాకాశస్య చ ప్రదేశవత్త్వమ్ . కాలాణోస్తు ద్రవ్యేణ ప్రదేశమాత్రత్వాత్పర్యాయేణ తు పరస్పరసంపర్కాసంభవాదప్రదేశత్వమేవాస్తి . తతః కాలద్రవ్యమప్రదేశం, శేషద్రవ్యాణి ప్రదేశవన్తి ..౧౩౫..
లోగాలోగేసు ణభో ధమ్మాధమ్మేహిం ఆదదో లోగో .
ధర్మాధర్మయోః పునరవస్థితరూపేణ లోకాకాశప్రమితాసంఖ్యేయప్రదేశత్వమ్ . స్కన్ధాకారపరిణతపుద్గలానాం తు సంఖ్యేయాసంఖ్యేయానన్తప్రదేశత్వమ్ . కింతు పుద్గలవ్యాఖ్యానే ప్రదేశశబ్దేన పరమాణవో గ్రాహ్యా, న చ క్షేత్ర- ప్రదేశాః . కస్మాత్ . పుద్గలానామనన్తప్రదేశక్షేత్రేవస్థానాభావాదితి . పరమాణోర్వ్యక్తిరూపేణైకప్రదేశత్వం శక్తిరూపేణోపచారేణ బహుప్రదేశత్వం చ . ఆకాశస్యానన్తా ఇతి . ణత్థి పదేస త్తి కాలస్స న సన్తి ప్రదేశా ఇతి కాలస్య . కస్మాత్ . ద్రవ్యరూపేణైకప్రదేశత్వాత్, పరస్పరబన్ధాభావాత్పర్యాయరూపేణాపీతి ..౧౩౫.. అథ తమేవార్థం ద్రఢయతి —
ప్రదేశోంకే ప్రస్తారరూప హోనేసే అధర్మ ప్రదేశవాన్ హై; ఔర సర్వవ్యాపీ అనన్తప్రదేశోంకే ప్రస్తారరూప హోనేసే ఆకాశ ప్రదేశవాన్ హై . కాలాణు తో ద్రవ్యసే ప్రదేశమాత్ర హోనేసే ఔర పర్యాయసే పరస్పర సంపర్క న హోనేసే అప్రదేశీ హీ హై . ఇసలియే కాలద్రవ్య అప్రదేశీ హై ఔర శేష ద్రవ్య ప్రదేశవాన్ హైం ..౧౩౫.. అబ, యహ బతలాతే హైం కి ప్రదేశీ ఔర అప్రదేశీ ద్రవ్య కహాఁ రహతే హైం : —
అన్వయార్థ : — [నభః ] ఆకాశ [లోకాలోకయోః ] లోకాలోకమేం హై, [లోకః ] లోక [ధర్మాధర్మాభ్యామ్ ఆతతః ] ధర్మ ఔర అధర్మసే వ్యాప్త హై, [శేషౌ ప్రతీత్య ] శేష దో ద్రవ్యోంకా ఆశ్రయ లేకర [కాలః ] కాల హై, [పునః ] ఔర [శేషౌ ] శేష దో ద్రవ్య [జీవాః పుద్గలాః ] జీవ ఔర పుద్గల హైం ..౧౩౬..
లోకే అలోకే ఆభ, లోక అధర్మ -ధర్మథీ వ్యాప్త ఛే, ఛే శేష -ఆశ్రిత కాళ, నే జీవ -పుద్గలో తే శేష ఛే. ౧౩౬.
౨౬౮ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-