ద్విప్రదేశాద్యుద్భవహేతుభూతతథావిధస్నిగ్ధరూక్షగుణపరిణామశక్తిస్వభావాత్ప్రదేశోద్భవత్వమస్తి . తతః పర్యాయేణానేకప్రదేశత్వస్యాపి సంభవాత్ ద్వయాదిసంఖ్యేయాసంఖ్యేయానన్తప్రదేశత్వమపి న్యాయ్యం పుద్గలస్య ..౧౩౭..
పరమాణోర్గతిపరిణతేః సహకారిత్వేన వర్తతే . కస్య సంబన్ధీ యోసౌ పరమాణుః . పదేసమేత్తస్స దవ్వజాదస్స ప్రదేశమాత్రపుద్గలజాతిరూపపరమాణుద్రవ్యస్య . కిం కుర్వతః . వదివదదో వ్యతిపతతో మన్దగత్యా గచ్ఛతః . కం ప్రతి . పదేసం కాలాణువ్యాప్తమేకప్రదేశమ్ . కస్య సంబన్ధినమ్ . ఆగాసదవ్వస్స ఆకాశద్రవ్యస్యేతి . తథాహి – కాలాణురప్రదేశో భవతి . కస్మాత్ . ద్రవ్యేణైకప్రదేశత్వాత్ . అథవా యథా స్నేహగుణేన పుద్గలానాం తథాపి దో ౧ప్రదేశాదికే ఉద్భవకే హేతుభూత తథావిధ (ఉస ప్రకారకే) స్నిగ్ధ -రూక్షగుణరూప పరిణమిత హోనేకీ శక్తిరూప స్వభావకే కారణ ఉసకే ప్రదేశోంకా ఉద్భవ హై; ఇసలియే పర్యాయసే అనేకప్రదేశీపనేకా భీ సంభవ హోనేసే పుద్గలకో ద్విప్రదేశీపనేసే లేకర సంఖ్యాత, అసంఖ్యాత ఔర అనన్తప్రదేశీపనా భీ న్యాయయుక్త హై ..౧౩౭.. అబ, ‘కాలాణు అప్రదేశీ హీ హై’ ఐసా నియమ కరతే హైం (అర్థాత్ దరశాతే హైం : — )
అన్వయార్థ : — [సమయః తు ] కాల తో [అప్రదేశః ] అప్రదేశీ హై, [ప్రదేశమాత్రస్య ద్రవ్యజాతస్య ] ప్రదేశమాత్ర పుద్గల -పరమాణు [ఆకాశద్రవ్యస్య ప్రదేశం ] ఆకాశ ద్రవ్యకే ప్రదేశకో [వ్యతిపతతః ] మంద గతిసే ఉల్లంఘన కర రహా హో తబ [సః వర్తతే ] వహ వర్తతా హై అర్థాత్ నిమిత్తభూతతయా పరిణమిత హోతా హై ..౧౩౮..
ఛే కాళ తో అప్రదేశ; ఏకప్రదేశ పరమాణు యదా ఆకాశద్రవ్య తణో ప్రదేశ అతిక్రమే, వర్తే తదా. ౧౩౮.
౨౭౨ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
౧. ద్విప్రదేశీ ఇత్యాది స్కన్ధోంకీ ఉత్పత్తికే కారణభూత జో స్నిగ్ధ -రూక్ష గుణ హైం ఉనరూప పరిణమిత హోనేకీ శక్తి పుద్గలకా స్వభావ హై .