సమయపదార్థస్య సిద్ధయతి సద్భావః . యది విశేషసామాన్యాస్తిత్వే సిద్ధయతస్తదా త అస్తిత్వ- మన్తరేణ న సిద్ధయతః కథంచిదపి ..౧౪౩..
సంభవస్థితినాశసంజ్ఞితా అర్థాః ధర్మాః స్వభావా ఇతి యావత్ . కస్య సంబన్ధినః . సమయస్స సమయరూపపర్యాయస్యోత్పాదకత్వాత్ సమయః కాలాణుస్తస్య . సవ్వకాలం యద్యేకస్మిన్ వర్తమానసమయే సర్వదా తథైవ . ఏస హి కాలాణుసబ్భావో ఏషః ప్రత్యక్షీభూతో హి స్ఫు టముత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యాత్మకకాలాణుసద్భావ ఇతి . తద్యథా — యథా పూర్వమేకసమయోత్పాదప్రధ్వంసాధారేణాఙ్గులిద్రవ్యాదిదృష్టాన్తేన వర్తమానసమయే కాలద్రవ్యస్యో- త్పాదవ్యయధ్రౌవ్యత్వం స్థాపితం తథా సర్వసమయేషు జ్ఞాతవ్యమితి . అత్ర యద్యప్యతీతానన్తకాలే దుర్లభాయాః సర్వప్రకారోపాదేయభూతాయాః సిద్ధగతేః కాలలబ్ధిరూపేణ బహిరఙ్గసహకారీ భవతి కాలస్తథాపి నిశ్చయనయేన నిజశుద్ధాత్మతత్త్వసమ్యక్శ్రద్ధానజ్ఞానానుష్ఠానసమస్తపరద్రవ్యేచ్ఛానిరోధలక్షణతపశ్చరణరూపా యా తు నిశ్చయచతు- ర్విధారాధనా సైవ తత్రోపాదానకారణం, న చ కాలస్తేన కారణేన స హేయ ఇతి భావార్థః ..౧౪౩.. సకతా . యహీ కాలపదార్థకే సద్భావకీ (అస్తిత్వకీ) సిద్ధి హై; (క్యోంకి) యది విశేష అస్తిత్వ ఔర సామాన్య అస్తిత్వ సిద్ధ హోతే హైం తో వే అస్తిత్వకే బినా కిసీ భీ ప్రకారసే సిద్ధ నహీం హోతే ..౧౪౩..
అబ, కాలపదార్థకే అస్తిత్వకీ అన్యథా అనుపపత్తి హోనేసే (అర్థాత్ కాల పదార్థకా అస్తిత్వ అన్య కిసీ ప్రకార నహీం బన సకనేకే కారణ) ఉసకా ప్రదేశమాత్రపనా సిద్ధ కరతే హైం : —
అన్వయార్థ : — [యస్య ] జిస పదార్థకే [ప్రదేశాః ] ప్రదేశ [ప్రదేశమాత్రం వా ] అథవా ఏకప్రదేశ భీ [తత్త్వతః ] పరమార్థతః [జ్ఞాతుమ్ న సంతి ] జ్ఞాత నహీం హోతే, [తమ్ అర్థమ్ ] ఉస పదార్థకో [శూన్యం జానీహి ] శూన్య జానో — [అస్తిత్వాత్ అర్థాన్తరభూతమ్ ] జో కి అస్తిత్వసే అర్థాన్తరభూత (-అన్య) హై ..౧౪౪..
తే అర్థ జాణో శూన్య కేవళ — అన్య జే అస్తిత్వథీ. ౧౪౪.
౨౮౪ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-