ప్రాణైర్హి తావజ్జీవః కర్మఫలముపభుంక్తే; తదుపభుంజానో మోహప్రద్వేషావాప్నోతి; తాభ్యాం స్వజీవ- పరజీవయోః ప్రాణాబాధం విదధాతి . తదా కదాచిత్పరస్య ద్రవ్యప్రాణానాబాధ్య కదాచిదనాబాధ్య స్వస్య భావప్రాణానుపరక్తత్వేన బాధమానో జ్ఞానావరణాదీని కర్మాణి బధ్నాతి . ఏవం ప్రాణాః పౌద్గలికకర్మకారణతాముపయాన్తి ..౧౪౯..
జ్ఞానస్వరూపం స్వకీయశుద్ధప్రాణం హన్తి, పశ్చాదుత్తరకాలే పరప్రాణఘాతే నియమో నాస్తీతి ..౧౪౯.. అథేన్ద్రి- యాదిప్రాణోత్పత్తేరన్తరఙ్గహేతుముపదిశతి — ఆదా కమ్మమలిమసో అయమాత్మా స్వభావేన భావకర్మద్రవ్యకర్మనోకర్మ- మలరహితత్వేనాత్యన్తనిర్మలోపి వ్యవహారేణానాదికర్మబన్ధవశాన్మలీమసో భవతి . తథాభూతః సన్ కిం కరోతి . ధరేది పాణే పుణో పుణో అణ్ణే ధారయతి ప్రాణాన్ పునఃపునః అన్యాన్నవతరాన్ . యావత్కిమ్ . ణ చయది
టీకా : — ప్రథమ తో ప్రాణోంసే జీవ కర్మఫలకో భోగతా హై; ఉసే భోగతా హుఆ మోహ తథా ద్వేషకో ప్రాప్త హోతా హై; మోహ తథా ద్వేషసే స్వజీవ తథా పరజీవకే ప్రాణోంకో ౧బాధా పహుఁచాతా హై . వహాఁ కదాచిత్ (-కిసీ సమయ) పరకే ద్రవ్య ప్రాణోంకో బాధా పహుఁచాకర ఔర కదాచిత్ (పరకే ద్రవ్య ప్రాణోంకో) బాధా న పహుఁచాకర, అపనే భావప్రాణోంకో తో ౨ఉపరక్తపనేసే (అవశ్య హీ) బాధా పహుఁచాతా హుఆ జీవ జ్ఞానావరణాది కర్మోంకో బాఁధతా హై . ఇసప్రకార ప్రాణ పౌద్గలిక కర్మోంకే కారణపనేకో ప్రాప్త హోతే హైం ..౧౪౯..
అబ పౌద్గలిక ప్రాణోంకీ సంతతికీ (-ప్రవాహకీ – పరమ్పరాకీ) ప్రవృత్తికా అన్తరంగ హేతు సూత్ర ద్వారా కహతే హైం : —
మమతా శరీరప్రధాన విషయే జ్యాం లగీ ఛోడే నహీం. ౧౫౦.
౨౯౪ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
౧. బాధా = పీడా, ఉపద్రవ, విఘ్న .
౨. ఉపరక్తపనా = మలినపనా; వికారీపనా; మోహాదిపరిణామరూప పరిణమిత హోనా . [జైసే కోఈ పురుష తప్త లోహేకే
గోలేసే దూసరేకో జలానేకీ ఇచ్ఛా కరతా హుఆ ప్రథమ తో స్వయం అపనేకో హీ జలాతా హై; (-స్వయం అపనే హీ
హాథకో జలాతా హై ) ఫి ర దూసరా జలే యా న జలే — ఇసకా కోఈ నియమ నహీం హై; ఉసీప్రకార జీవ
మోహాదిపరిణామరూప పరిణమిత హోతా హుఆ ప్రథమ తో నిర్వికార స్వసంవేదనజ్ఞానస్వరూప నిజ శుద్ధ భావప్రాణోంకో
హీ హాని పహుఁచాతా హై, ఫి ర దూసరేకే ద్రవ్యప్రాణోంకీ హాని హో యా న హో — ఇసకా కోఈ నియమ నహీం హై .]