పుద్గలప్రాణసంతతినివృత్తేరన్తరంగో హేతుర్హి పౌద్గలికకర్మమూలస్యోపరక్తత్వస్యాభావః . స తు సమస్తేన్ద్రియాదిపరద్రవ్యానువృత్తివిజయినో భూత్వా సమస్తోపాశ్రయానువృత్తివ్యావృత్తస్య స్ఫ టికమణే- రివాత్యన్తవిశుద్ధముపయోగమాత్రమాత్మానం సునిశ్చలం కేవలమధివసతః స్యాత్ . ఇదమత్ర తాత్పర్యం — ఆత్మనోత్యన్తవిభక్తత్వసిద్ధయే వ్యవహారజీవత్వహేతవః పుద్గలప్రాణా ఏవముచ్ఛేత్తవ్యాః ..౧౫౧.. కేవలజ్ఞానదర్శనోపయోగం నిజాత్మానం ధ్యాయతి, కమ్మేహిం సో ణ రజ్జది కర్మభిశ్చిచ్చమత్కారాత్మనః ప్రతిబన్ధ- కైర్జ్ఞానావరణాదికర్మభిః స న రజ్యతే, న బధ్యతే . కిహ తం పాణా అణుచరంతి కర్మబన్ధాభావే సతి తం పురుషం
అన్వయార్థ : — [యః ] జో [ఇన్ద్రియాదివిజయీభూత్వా ] ఇన్ద్రియాదికా విజయీ హోకర [ఉపయోగం ఆత్మకం ] ఉపయోగమాత్ర ఆత్మాకా [ధ్యాయతి ] ధ్యాన కరతా హై, [సః ] వహ [కర్మభిః ] కర్మోంకే ద్వారా [న రజ్యతే ] రంజిత నహీం హోతా; [తం ] ఉసే [ప్రాణాః ] ప్రాణ [కథం ] కైసే [అనుచరంతి ] అనుసరేంగే ? (అర్థాత్ ఉసకే ప్రాణోంకా సమ్బన్ధ నహీం హోతా .) ..౧౫౧..
టీకా : — వాస్తవమేం పౌద్గలిక ప్రాణోంకే సంతతికీ నివృత్తికా అన్తరఙ్గ హేతు పౌద్గలిక కర్మ జిసకా కారణ ( – నిమిత్త) హై ఐసే ౧ఉపరక్తపనేకా అభావ హై . ఔర వహ అభావ జో జీవ సమస్త ఇన్ద్రియాదిక పరద్రవ్యోంకే అనుసార పరిణతికా విజయీ హోకర, (అనేక వర్ణోవాలే) ౨ఆశ్రయానుసార సారీ పరిణతిసే వ్యావృత్త (పృథక్, అలగ) హుఏ స్ఫ టిక మణికీ భాఁతి, అత్యన్త విశుద్ధ ఉపయోగమాత్ర అకేలే ఆత్మామేం సునిశ్చలతయా వసతా హై, ఉస జీవకే హోతా హై .
యహాఁ యహ తాత్పర్య హై కి — ఆత్మాకీ అత్యన్త విభక్తతా సిద్ధ కరనేకే లియే వ్యవహారజీవత్వకే హేతుభూత పౌద్గలిక ప్రాణ ఇసప్రకార ఉచ్ఛేద కరనేయోగ్య హైం .
భావార్థ : — జైసే అనేక రంగయుక్త ఆశ్రయభూత వస్తుకే అనుసార జో (స్ఫ టిక మణికా) అనేకరంగీ పరిణమన హై ఉససే సర్వథా వ్యావృత్త హుయే స్ఫ టికమణికే ఉపరక్తపనేకా అభావ హై, ఉసీప్రకార అనేకప్రకారకే కర్మ వ ఇన్ద్రియాదికే అనుసార జో (ఆత్మాకా) అనేక ప్రకారకా వికారీ పరిణమన హై ఉససే సర్వథా వ్యావృత్త హుయే ఆత్మాకే ( – జో ఏక ఉపయోగమాత్ర
౨౯౬ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
౧. ఉపరక్తపనా = వికృతపనా; మలినపనా; రంజితపనా; ఉపరాగయుక్తపనా, (ఉపరాగకే అర్థకే లియే గాథా ౧౨౬కా ఫు టనోట దేఖో])
౨. ఆశ్రయ = జిసమేం స్ఫ టికమణి రఖా హో వహ వస్తు .