అథాత్మనోత్యన్తవిభక్తత్వాయ పరద్రవ్యసంయోగకారణస్వరూపమాలోచయతి — అప్పా ఉవఓగప్పా ఉవఓగో ణాణదంసణం భణిదో .
భేదజ్ఞానీ విశుద్ధజ్ఞానదర్శనస్వభావమాత్మతత్త్వం విహాయ దేహరాగాదిపరద్రవ్యే మోహం న గచ్ఛతీత్యర్థః ..౧౫౪.. ఏవం నరనారకాదిపర్యాయైః సహ పరమాత్మనో విశేషభేదకథనరూపేణ ప్రథమస్థలే గాథాత్రయం గతమ్ . అథాత్మనః పూర్వోక్తప్రకారేణ నరనారకాదిపర్యాయైః సహ భిన్నత్వపరిజ్ఞానం జాతం, తావదిదానీం తేషాం సంయోగకారణం కథ్యతే — అప్పా ఆత్మా భవతి . కథంభూతః . ఉవఓగప్పా చైతన్యానువిధాయీ యోసావుపయోగస్తేన నిర్వృత్తత్వాదుపయోగాత్మా . ఉవఓగో ణాణదంసణం భణిదో స చోపయోగః సవికల్పం జ్ఞానం నిర్వికల్పం దర్శనమితి భణితః . సో వి సుహో సోపి జ్ఞానదర్శనోపయోగో ధర్మానురాగరూపః శుభః, అసుహో విషయానురాగరూపో
భావార్థ : — మనుష్య, దేవ ఇత్యాది అనేకద్రవ్యాత్మక పర్యాయోంమేం భీ జీవకా స్వరూపఅస్తిత్వ ఔర ప్రత్యేక పరమాణుకా స్వరూప – అస్తిత్వ సర్వథా భిన్న – భిన్న హై . సూక్ష్మతాసే దేఖనే పర వహాఁ జీవ ఔర పుద్గలకా స్వరూప – అస్తిత్వ (అర్థాత్ అపనే – అపనే ద్రవ్య – గుణ – పర్యాయ ఔర ధ్రౌవ్య – ఉత్పాద – వ్యయ) స్పష్టతయా భిన్న జానా జా సకతా హై . స్వ – పరకా భేద కరనేకే లియే జీవకో ఇస స్వరూపాస్తిత్వకో పద – పద పర లక్ష్యమేం లేనా యోగ్య హై . యథా – యహ (జాననేమేం ఆతా హుఆ) చేతన ద్రవ్య – గుణ – పర్యాయ ఔర చేతన ధ్రౌవ్య – ఉత్పాద – వ్యయ జిసకా స్వభావ హై ఐసా మైం ఇస (పుద్గల) సే భిన్న రహా; ఔర యహ అచేతన ద్రవ్య – గుణ – పర్యాయ తథా అచేతన ధ్రౌవ్య – ఉత్పాద – వ్యయ జిసకా స్వభావ హై ఐసా పుద్గల యహ (ముఝసే) భిన్న రహా . ఇసలియే ముఝే పరకే ప్రతి మోహ నహీం హై; స్వ – పరకా భేద హై ..౧౫౪..
అబ, ఆత్మాకో అత్యన్త విభక్త కరనేకే లియే పరద్రవ్యకే సంయోగకే కారణకా స్వరూప కహతే హైం : —
అన్వయార్థ : — [ఆత్మా ఉపయోగాత్మా ] ఆత్మా ఉపయోగాత్మక హై; [ఉపయోగః ] ఉపయోగ [జ్ఞానదర్శనం భణితః ] జ్ఞాన – దర్శన కహా గయా హై; [అపి ] ఔర [ఆత్మనః ] ఆత్మాకా [సః ఉపయోగః ] వహ ఉపయోగ [శుభః అశుభః వా ] శుభ అథవా అశుభ [భవతి ] హోతా హై ..౧౫౫..
౩౦౨ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-