ఆత్మనో హి పరద్రవ్యసంయోగకారణముపయోగవిశేషః . ఉపయోగో హి తావదాత్మనః స్వభావ- శ్చైతన్యానువిధాయిపరిణామత్వాత్ . స తు జ్ఞానం దర్శనం చ, సాకారనిరాకారత్వేనోభయరూపత్వా- చ్చైతన్యస్య . అథాయముపయోగో ద్వేధా విశిష్యతే శుద్ధాశుద్ధత్వేన . తత్ర శుద్ధో నిరుపరాగః, అశుద్ధః సోపరాగః . స తు విశుద్ధిసంక్లేశరూపత్వేన ద్వైవిధ్యాదుపరాగస్య ద్వివిధః శుభోశుభశ్చ ..౧౫౫.. అథాత్ర క ఉపయోగః పరద్రవ్యసంయోగకారణమిత్యావేదయతి — ఉవఓగో జది హి సుహో పుణ్ణం జీవస్స సంచయం జాది .
అసుహో వా తధ పావం తేసిమభావే ణ చయమత్థి ..౧౫౬.. ద్వేషమోహరూపశ్చాశుభః . వా వా శబ్దేన శుభాశుభానురాగరహితత్వేన శుద్ధః . ఉవఓగో అప్పణో హవది ఇత్థం- భూతస్త్రిలక్షణ ఉపయోగ ఆత్మనః సంబన్ధీ భవతీత్యర్థః ..౧౫౫.. అథోపయోగస్తావన్నరనారకాదిపర్యాయ- కారణభూతస్య కర్మరూపస్య పరద్రవ్యస్య సంయోగకారణం భవతి . తావదిదానీం కస్య కర్మణః క ఉపయోగః కారణం
టీకా : — వాస్తవమేం ఆత్మాకో పరద్రవ్యకే సంయోగకా కారణ ౧ఉపయోగవిశేష హై . ప్రథమ తో ఉపయోగ వాస్తవమేం ఆత్మాకా స్వభావ హై క్యోంకి వహ చైతన్య – అనువిధాయీ (ఉపయోగ చైతన్యకా అనుసరణ కరకే హోనేవాలా) పరిణామ హై . ఔర వహ ఉపయోగ జ్ఞాన తథా దర్శన హై, క్యోంకి చైతన్య కియే గయే హైం . ఉసమేం, శుద్ధ ఉపయోగ నిరుపరాగ (-నిర్వికార) హై; ఔర అశుద్ధ ఉపయోగ సోపరాగ (-సవికార) హై . ఔర వహ అశుద్ధ ఉపయోగ శుభ ఔర అశుభ ఐసే దో ప్రకారకా హై, క్యోంకి ఉపరాగ విశుద్ధిరూప ఔర సంక్లేశరూప ఐసా దో ప్రకారకా హై (అర్థాత్ వికార మన్దకషాయరూప ఔర తీవ్రకషాయరూప ఐసా దో ప్రకారకా హై ) .
భావార్థ : — ఆత్మా ఉపయోగస్వరూప హై . ప్రథమ తో ఉపయోగకే దో భేద హైం — శుద్ధ ఔర అశుద్ధ . ఔర ఫి ర అశుద్ధ ఉపయోగకే దో భేద హైం, శుభ తథా అశుభ ..౧౫౫..
అబ కహతే హైం కి ఇనమేం కౌనసా ఉపయోగ పరద్రవ్యకే సంయోగకా కారణ హై : —
ఉపయోగ జో శుభ హోయ, సంచయ థాయ పుణ్య తణో తహీం, నే పాపసంచయ అశుభథీ; జ్యాం ఉభయ నహి సంచయ నహీం. ౧౫౬.
౨సాకార ఔర ౩నిరాకార ఐసా ఉభయరూప హై . అబ ఇస ఉపయోగకే శుద్ధ ఔర అశుద్ధ ఐసే దో భేద
౧. ఉపయోగవిశేష = ఉపయోగకా భేద, ప్రకార యా అముక ప్రకారకా ఉపయోగ . (అశుద్ధోపయోగ పరద్రవ్యకే సంయోగకా కారణ హై; యహ ౧౫౬ వీం గాథామేం కహేంగే .)
౨. సాకార = ఆకారవాలా యా భేదవాలా; సవికల్ప; విశేష .
౩. నిరాకార = ఆకార రహిత; భేదరహిత; నిర్వికల్ప; సామాన్య .