ణిద్ధా వా లుక్ఖా వా అణుపరిణామా సమా వ విసమా వా .
ద్వితీయనామాభిధేయేన శక్తివిశేషేణ వర్ధతే . కింపర్యన్తమ్ . యావదనన్తసంఖ్యానమ్ . కస్మాత్ . పుద్గల- ద్రవ్యస్య పరిణామిత్వాత్, పరిణామస్య వస్తుస్వభావాదేవ నిషేధితుమశక్యత్వాదితి ..౧౬౪.. అథాత్ర కీద్రశాత్స్నిగ్ధరూక్షత్వగుణాత్ పిణ్డో భవతీతి ప్రశ్నే సమాధానం దదాతి — బజ్ఝంతి హి బధ్యన్తే హి స్ఫు టమ్ . కే . కర్మతాపన్నాః అణుపరిణామా అణుపరిణామాః . అణుపరిణామశబ్దేనాత్ర పరిణామపరిణతా అణవో గృహ్యన్తే . కథంభూతాః . ణిద్ధా వా లుక్ఖా వా స్నిగ్ధపరిణామపరిణతా వా రూక్షపరిణామపరిణతా
ఇతి సంజ్ఞా, త్రిశక్తిపఞ్చశక్తిసప్తశక్యాదిపరిణతానాం విషమ ఇతి సంజ్ఞా . పునశ్చ కింరూపాః . సమదో దురాధిగా జది సమతః సమసంఖ్యానాత్సకాశాద్ ద్వాభ్యాం గుణాభ్యామధికా యది చేత్ . కథం ద్విగుణాధికత్వమితి తక వ్యాప్త హోనేవాలా స్నిగ్ధత్వ అథవా రూక్షత్వ పరమాణుకే హోతా హై క్యోంకి పరమాణు అనేక ప్రకారకే గుణోంవాలా హై .
భావార్థ : — పరమాణు పరిణమనవాలా హై, ఇసలియే ఉసకే స్నిగ్ధత్వ ఔర రూక్షత్వ ఏక అవిభాగ – ౧ప్రతిచ్ఛేదసే లేకర అనన్త అవిభాగ ప్రతిచ్ఛేదోం తక తరతమతాకో ప్రాప్త హోతే హైం .
అబ యహ బతలాతే హైం కి కైసే స్నిగ్ధత్వ – రూక్షత్వసే పిణ్డపనా హోతా హై : —
అన్వయార్థ : — [అణుపరిణామాః ] పరమాణు – పరిణామ, [స్నిగ్ధాః వా రూక్షాః వా ] స్నిగ్ధ హోం యా రూక్ష హాేం [సమాః విషమాః వా ] సమ అంశవాలే హోం యా విషమ అంశవాలే హోం [యది సమతః హో స్నిగ్ధ అథవా రూక్ష అణు – పరిణామ, సమ వా విషమ హో,
౧ కిసీ గుణమేం (అర్థాత్ గుణకీ పర్యాయమేం) అంశకల్పనా కరనే పర, ఉసకా జో ఛోటేసే ఛోటా (నిరంశ) అంశ హోతా హై ఉసే ఉస గుణకా (అర్థాత్ గుణకీ పర్యాయకా) అవిభాగ ప్రతిచ్ఛేద కహా జాతా హై . (బకరీసే గాయకే దూధమేం ఔర గాయసే భైంసకే దూధమేం సచిక్కణతాకే అవిభాగీ ప్రతిచ్ఛేద అధిక హోతే హైం . ధూలసే రాఖమేం ఔర రాఖసే వాలూమేం రూక్షతాకే అవిభాగీ ప్రతిచ్ఛేదక అధిక హోతే హై .)