సమతో ద్వయధికగుణాద్ధి స్నిగ్ధరూక్షత్వాద్బన్ధ ఇత్యుత్సర్గః, స్నిగ్ధరూక్షద్వయధికగుణత్వస్య హి పరిణామకత్వేన బన్ధసాధనత్వాత్ . న ఖల్వేకగుణాత్ స్నిగ్ధరూక్షత్వాద్బన్ధ ఇత్యపవాదః, ఏకగుణ- స్నిగ్ధరూక్షత్వస్య హి పరిణమ్యపరిణామకత్వాభావేన బన్ధస్యాసాధనత్వాత్ ..౧౬౫.. చేత్ . ఏకో ద్విగుణస్తిష్ఠతి ద్వితీయోపి ద్విగుణ ఇతి ద్వౌ సమసంఖ్యానౌ తిష్ఠతస్తావత్ ఏక స్య వివక్షితద్విగుణస్య ద్విగుణాధిక త్వే కృ తే సతి సః చతుర్గుణో భవతి శక్తిచతుష్టయపరిణతో భవతి . తస్య చతుర్గుణస్య పూర్వోక్తద్విగుణేన సహ బన్ధో భవతీతి . తథైవ ద్వౌ త్రిశక్తియుక్తో తిష్ఠతస్తావత్, తత్రాప్యేకస్య త్రిగుణశబ్దాభిధేయస్య త్రిశక్తియుక్తస్య పరమాణోః శక్తిద్వయమేలాపకే కృతే సతి పఞ్చగుణత్వం భవతి . తేన పఞ్చగుణేన సహ పూర్వోక్తత్రిగుణస్య బన్ధో భవతి . ఏవం ద్వయోర్ద్వయోః స్నిగ్ధయోర్ద్వయోర్ద్వయో రూక్షయోర్ద్వయోర్ద్వయోః స్నిగ్ధరూక్షయోర్వా సమయోః విషమయోశ్చ ద్విగుణాధిక త్వే సతి బన్ధో భవతీత్యర్థః, కింతు విశేషోస్తి . ఆదిపరిహీణా ఆదిశబ్దేన జలస్థానీయం జఘన్యస్నిగ్ధత్వం వాలుకాస్థానీయం జఘన్యరూక్షత్వం భణ్యతే, తాభ్యాం విహీనా ఆదిపరిహీణా బధ్యన్తే . కించ – పరమచైతన్యపరిణతిలక్షణపరమాత్మతత్త్వభావనారూపధర్మధ్యాన- శుక్లధ్యానబలేన యథా జధన్యస్నిగ్ధశక్తిస్థానీయే క్షీణరాగత్వే సతి జధన్యరూక్షశక్తిస్థానీయే క్షీణద్వేషత్వే చ సతి జలవాలుకయోరివ జీవస్య బన్ధో న భవతి, తథా పుద్గలపరమాణోరపి జఘన్యస్నిగ్ధ- రూక్షశక్తిప్రస్తావే బన్ధో న భవతీత్యభిప్రాయః ..౧౬౫.. అథ తమేవార్థం విశేషేణ సమర్థయతి — గుణశబ్దవాచ్యశక్తిద్వయయుక్తస్య స్నిగ్ధపరమాణోశ్చతుర్గుణస్నిగ్ధేన రూక్షేణ వా సమశబ్దసంజ్ఞేన తథైవ ద్వయధికాః ] యది సమానసే దో అధిక అంశవాలే హోం తో [బధ్యన్తే హి ] బఁధతే హైం, [ఆది పరిహీనాః ] జఘన్యాంశవాలే నహీం బంధతే ..౧౬౫..

టీకా : — సమానసే దో గుణ (అంశ) అధిక స్నిగ్ధత్వ యా రూక్షత్వ హో తో బంధ హోతా హై యహ ఉత్సర్గ (సామాన్య నియమ) హై; క్యోంకి స్నిగ్ధత్వ యా రూక్షత్వకీ ద్విగుణాధికతాకా హోనా వహ పరిణామక (పరిణమన కరానేవాలా) హోనేసే బంధకా కారణ హై .

యది ఏక గుణ స్నిగ్ధత్వ యా రూక్షత్వ హో తో బంధ నహీం హోతా యహ అపవాద హై; క్యోంకి ఏక గుణ స్నిగ్ధత్వ యా రూక్షత్వకే ౧పరిణమ్య – పరిణామకతాకా అభావ హోనేసే బంధకే కారణపనేకా అభావ హై ..౧౬౫..

౩౧౬ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-

౧. పరిణమ్య = పరిణమన కరనే యోగ్య . [దశ అంశ స్నిగ్ధతావాలా పరమాణు బారహ అంశ రూక్షతావాలే పరమాణుకే సాథ బంధకర స్కంధ బననే పర, దశ అంశ స్నిగ్ధతావాలా పరమాణు బారహ అంశ రూక్షతారూప పరిణమిత హో జాతా
హై; అథవా దశ అంశ స్నిగ్ధతావాలా పరమాణు బారహ అంశ స్నిగ్ధతావాలే పరమాణుకే సాథ బంధకర స్కంధ బననే
పర, దశ అంశ స్నిగ్ధతావాలా పరమాణు బారహ అంశ స్నిగ్ధతారూప పరిణమిత హో జాతా హై; ఇసలియే కమ
అంశవాలా పరమాణు పరిణమ్య హై ఔర దో అధిక అంశవాలా పరమాణు పరిణామక హై . ఏక అంశ స్నిగ్ధతా యా రూక్షతావాలా పరమాణు (సామాన్య నియమానుసార) పరిణామక తో హై హీ నహీం, కిన్తు జఘన్యభావమేం వర్తిత హోనేసే
పరిణమ్య భీ నహీం హై . ఇస ప్రకార జఘన్యభావ బంధకా కారణ నహీం హై .]]