ఏవమమీ సముపజాయమానా ద్విప్రదేశాదయః స్కన్ధా విశిష్టావగాహనశక్తివశాదుపాత్త- సౌక్ష్మ్యస్థౌల్యవిశేషా విశిష్టాకారధారణశక్తివశాద్గృహీతవిచిత్రసంస్థానాః సన్తో యథాస్వం పరమాణుస్వరూపకథనేన ప్రథమగాథా, స్నిగ్ధరూక్షగుణవివరణేన ద్వితీయా, స్నిగ్ధరూక్షగుణాభ్యాం ద్వయధికత్వే సతి బన్ధకథనేన తృతీయా, తస్యైవ దృఢీకరణేన చతుర్థీ చేతి పరమాణూనాం పరస్పరబన్ధవ్యాఖ్యానముఖ్యత్వేన ప్రథమస్థలే గాథాచతుష్టయం గతమ్ . అథాత్మా ద్వయణుకాదిపుద్గలస్కన్ధానాం కర్తా న భవతీత్యుపదిశతి — జాయన్తే ఉత్పద్యన్తే . కే కర్తారః . దుపదేసాదీ ఖంధా ద్విప్రదేశాద్యనన్తాణుపర్యన్తాః స్కన్ధాః . కే జాయన్తే . పుఢవిజలతేఉవాఊ పృథ్వీజలతేజోవాయవః . కథంభూతాః సన్తః . సుహుమా వా బాదరా సూక్ష్మా వా బాదరా వా . పునరపి కింవిశిష్టాః సన్తః . ససంఠాణా యథాసంభవం వృత్తచతురస్రాదిస్వకీయస్వకీయ- సంస్థానాకారయుక్తాః . కైః కృత్వా జాయన్తే . సగపరిణామేహిం స్వకీయస్వకీయస్నిగ్ధరూక్షపరిణామైరితి . అథ విస్తరః — జీవా హి తావద్వస్తుతష్టఙ్కోత్కీర్ణజ్ఞాయకైకరూపేణ శుద్ధబుద్ధైకస్వభావా ఏవ, పశ్చాద్వయవహారేణానాదికర్మబన్ధోపాధివశేన శుద్ధాత్మస్వభావమలభమానాః సన్తః పృథివ్యప్తేజోవాతకాయికేషు
అబ, ఆత్మాకే పుద్గలోంకే పిణ్డకే కర్తృత్వకా అభావ నిశ్చిత కరతే హైం : —
అన్వయార్థ : — [ద్విప్రదేశాదయః స్కంధాః ] ద్విప్రదేశాదిక (దో సే లేకర అనన్తప్రదేశవాలే) స్కంధ [సూక్ష్మాః వా బాదరాః ] జో కి సూక్ష్మ అథవా బాదర హోతే హైం ఔర [ససంస్థానాః ] సంస్థానోం (ఆకారోం) సహిత హోతే హైం వే — [పృథివీజలతేజోవాయవః ] పృథ్వీ, జల, తేజ ఔర వాయురూప [స్వకపరిణామైః జాయన్తే ] అపనే పరిణామోంసే హోతే హైం ..౧౬౭..
టీకా : — ఇస (పూర్వోక్త) ప్రకారసే యహ ఉత్పన్న హోనేవాలే ద్విప్రదేశాదిక స్కంధ — జిననే విశిష్ట అవగాహనకీ శక్తికే వశ సూక్ష్మతా ఔర స్థూలతారూప భేద గ్రహణ కియే హైం ఔర జిననే విశిష్ట ఆకార ధారణ కరనేకీ శక్తికే వశ హోకర విచిత్ర సంస్థాన గ్రహణ కియే హైం వే — అపనీ
స్కన్ధో ప్రదేశద్వయాదియుత, స్థూల -సూక్ష్మ నే సాకార జే, తే పృథ్వీ – వాయు – తేజ – జల పరిణామథీ నిజ థాయ ఛే. ౧౬౭.