ఆత్మనో హి రసరూపగన్ధగుణాభావస్వభావత్వాత్స్పర్శగుణవ్యక్త్యభావస్వభావత్వాత్ శబ్ద- పర్యాయాభావస్వభావత్వాత్తథా తన్మూలాదలింగగ్రాహ్యత్వాత్సర్వసంస్థానాభావస్వభావత్వాచ్చ పుద్గలద్రవ్య- విభాగసాధనమరసత్వమరూపత్వమగన్ధత్వమవ్యక్త త్వమశబ్దత్వమలింగగ్రాహ్యత్వమసంస్థానత్వం చాస్తి . సకల- పుద్గలాపుద్గలాజీవద్రవ్యవిభాగసాధనం తు చేతనాగుణత్వమస్తి . తదేవ చ తస్య స్వజీవ- ద్రవ్యమాత్రాశ్రితత్వేన స్వలక్షణతాం బిభ్రాణం శేషద్రవ్యాన్తరవిభాగం సాధయతి . అలింగగ్రాహ్య ఇతి వక్తవ్యే యదలింగగ్రహణమిత్యుక్తం తద్బహుతరార్థప్రతిపత్తయే . తథా హి — న లింగైరిన్ద్రియైర్గ్రాహకతామా- ముఖ్యతయా ద్వితీయవిశేషాన్తరాధికారః సమాప్తః . అథైకోనవింశతిగాథాపర్యన్తం జీవస్య పుద్గలేన సహ బన్ధ- ముఖ్యతయా వ్యాఖ్యానం కరోతి, తత్ర షట్స్థలాని భవన్తి . తేష్వాదౌ ‘అరసమరూవం’ ఇత్యాది శుద్ధజీవ- వ్యాఖ్యానేన గాథైకా, ‘ముత్తో రూవాది’ ఇత్యాదిపూర్వపక్షపరిహారముఖ్యతయా గాథాద్వయమితి ప్రథమస్థలే గాథాత్రయమ్ . తదనన్తరం భావబన్ధముఖ్యత్వేన ‘ఉవఓగమఓ’ ఇత్యాది గాథాద్వయమ్ . అథ పరస్పరం ద్వయోః పుద్గలయోః బన్ధో, జీవస్య రాగాదిపరిణామేన సహ బన్ధో, జీవపుద్గలయోర్బన్ధశ్చేతి త్రివిధబన్ధముఖ్యత్వేన
అన్వయార్థ : — [జీవమ్ ] జీవకో [అరసమ్ ] అరస, [అరూపమ్ ] అరూప [అగంధమ్ ] అగంధ, [అవ్యక్తమ్ ] అవ్యక్త, [చేతనాగుణమ్ ] చేతనాగుణయుక్త, [అశబ్దమ్ ] అశబ్ద, [అలింగగ్రహణమ్ ] అలింగగ్రహణ (లింగ ద్వారా గ్రహణ న హోనే యోగ్య) ఔర [అనిర్దిష్టసంస్థానమ్ ] జిసకా కోఈ సంస్థాన నహీం కహా గయా హై ఐసా [జానీహి ] జానో ..౧౭౨..
టీకా : — ఆత్మా (౧) రసగుణకే అభావరూప స్వభావవాలా హోనేసే, (౨) రూపగుణకే అభావరూప స్వభావవాలా హోనేసే, (౩) గంధగుణకే అభావరూప స్వభావవాలా హోనేసే, (౪) స్పర్శగుణరూప వ్యక్తతాకే అభావరూప స్వభావవాలా హోనేసే, (౫) శబ్దపర్యాయకే అభావరూప స్వభావవాలా హోనేసే, తథా (౬) ఇన సబకే కారణ (అర్థాత్ రస – రూప – గంధ ఇత్యాదికే అభావరూప స్వభావకే కారణ) లింగకే ద్వారా అగ్రాహ్య హోనేసే ఓర (౭) సర్వ సంస్థానోంకే అభావరూప స్వభావవాలా హోనేసే, ఆత్మాకో పుద్గలద్రవ్యసే విభాగకా సాధనభూత (౧) అరసపనా, (౨) అరూపపనా, (౩) అగంధపనా, (౪) అవ్యక్తపనా, (౫) అశబ్దపనా, (౬) అలింగగ్రాహ్యపనా ఔర (౭) అసంస్థానపనా హై . పుద్గల తథా అపుద్గల ఐసే సమస్త అజీవ ద్రవ్యోంసే విభాగకా సాధన తో చేతనాగుణమయపనా హై; ఔర వహీ, మాత్ర స్వజీవద్రవ్యాశ్రిత హోనేసే స్వలక్షణపనేకో ధారణ కరతా హుఆ, ఆత్మాకా శేష అన్య ద్రవ్యోంసే విభాగ (భేద) సిద్ధ కరతా హై .
జహాఁ ‘అలింగగ్రాహ్య’ కరనా హై వహాఁ జో ‘అలింగగ్రహణ’ కహా హై, వహ బహుతసే అర్థోంకీ