పన్నస్య గ్రహణం యస్యేత్యతీన్ద్రియజ్ఞానమయత్వస్య ప్రతిపత్తిః . న లింగైరిన్ద్రియైర్గ్రాహ్యతామాపన్నస్య గ్రహణం యస్యేతీన్ద్రియప్రత్యక్షావిషయత్వస్య . న లింగాదిన్ద్రియగమ్యాద్ధూమాదగ్నేరివ గ్రహణం యస్యేతీన్ద్రియ- ప్రత్యక్షపూర్వకానుమానావిషయత్వస్య . న లింగాదేవ పరైః గ్రహణం యస్యేత్యనుమేయమాత్రత్వాభావస్య . న లింగాదేవ పరేషాం గ్రహణం యస్యేత్యనుమాతృమాత్రత్వాభావస్య . న లింగాత్స్వభావేన గ్రహణం యస్యేతి ప్రత్యక్షజ్ఞాతృత్వస్య . న లింగేనోపయోగాఖ్యలక్షణేన గ్రహణం జ్ఞేయార్థాలమ్బనం యస్యేతి బహిరర్థాలమ్బన- జ్ఞానాభావస్య . న లింగస్యోపయోగాఖ్యలక్షణస్య గ్రహణం స్వయమాహరణం యస్యేత్యనాహార్యజ్ఞానత్వస్య . న లింగస్యోపయోగాఖ్యలక్షణస్య గ్రహణం పరేణ హరణం యస్యేత్యహార్యజ్ఞానత్వస్య . న లింగే ‘ఫాసేహి పోగ్గలాణం’ ఇత్యాది సూత్రద్వయమ్ . తతః పరం నిశ్చయేన ద్రవ్యబన్ధకారణత్వాద్రాగాదిపరిణామ ఏవ బన్ధ ఇతి కథనముఖ్యతయా ‘రత్తో బంధది’ ఇత్యాది గాథాత్రయమ్ . అథ భేదభావనాముఖ్యత్వేన ‘భణిదా పుఢవీ’ ఇత్యాది సూత్రద్వయమ్ . తదనన్తరం జీవో రాగాదిపరిణామానామేవ కర్తా, న చ ద్రవ్యకర్మణామితి కథనముఖ్యత్వేన ప్రతిపత్తి (ప్రాప్తి, ప్రతిపాదన) కరనేకే లియే హై . వహ ఇసప్రకార హై : — (౧) గ్రాహక (-జ్ఞాయక) జిసకే లింగోంకే ద్వారా అర్థాత్ ఇన్ద్రియోంకే ద్వారా గ్రహణ (-జాననా) నహీం హోతా వహ అలింగగ్రహణ హై; ఇసప్రకార ‘ఆత్మా అతీన్ద్రియజ్ఞానమయ’ హై ఇస అర్థకీ ప్రాప్తి హోతీ హై . (౨) గ్రాహ్య (జ్ఞేయ) జిసకా లింగోంకే ద్వారా అర్థాత్ ఇన్ద్రియోంకే ద్వారా గ్రహణ (-జాననా) నహీం హోతా వహ అలింగగ్రహణ హై; ఇసప్రకార ‘ఆత్మా ఇన్ద్రియప్రత్యక్షకా విషయ నహీం హై’ ఇస అర్థకీ ప్రాప్తి హోతీ హై . (౩) జైసే ధుంఏఁసే అగ్నికా గ్రహణ (జ్ఞాన) హోతా హై, ఉసీప్రకార లింగ ద్వారా, అర్థాత్ ఇన్ద్రియగమ్య (-ఇన్ద్రియోంసే జాననే యోగ్య చిహ్న) ద్వారా జిసకా గ్రహణ నహీం హోతా వహ అలింగగ్రహణ హై . ఇసప్రకార ‘ఆత్మా ఇన్ద్రియప్రత్యక్షపూర్వక అనుమానకా విషయ నహీం హై’ ఐసే అర్థకీ ప్రాప్తి హోతీ హై . (౪) దూసరోంకే ద్వారా – మాత్ర లింగ ద్వారా హీ జిసకా గ్రహణ నహీం హోతా వహ అలింగగ్రహణ హై; ఇసప్రకార ‘ఆత్మా అనుమేయ మాత్ర (కేవల అనుమానసే హీ జ్ఞాత హోనే యోగ్య) నహీం హై’ ఐసే అర్థకీ ప్రాప్తి హోతీ హై . (౫) జిసకే లింగసే హీ పరకా గ్రహణ నహీం హోతా వహ అలింగగ్రహణ హై; ఇసప్రకార ‘ఆత్మా అనుమాతామాత్ర (కేవల అనుమాన కరనేవాలా హో) నహీం హై’ ఐసే అర్థకీ ప్రాప్తి హోతీ హై . (౬) జిసకే లింగకే ద్వారా నహీం కిన్తు స్వభావకే ద్వారా గ్రహణ హోతా హై వహ అలింగగ్రహణ హై; ఇసప్రకార ‘ఆత్మా ప్రత్యక్ష జ్ఞాతా హై’ ఐసే అర్థకీ ప్రాప్తి హోతీ హై . (౭) జిసకే లింగ ద్వారా అర్థాత్ ఉపయోగనామక లక్షణ ద్వారా గ్రహణ నహీం హై అర్థాత్ జ్ఞేయ పదార్థోంకా ఆలమ్బన నహీం హై, వహ అలింగగ్రహణ హై; ఇసప్రకార ‘ఆత్మాకే బాహ్య పదార్థోంకా ఆలమ్బనవాలా జ్ఞాన నహీం హై’ ఐసే అర్థకీ ప్రాప్తి హోతీ హై . (౮) జో లింగకో అర్థాత్ ఉపయోగ నామక లక్షణకో గ్రహణ నహీం కరతా అర్థాత్ స్వయం (కహీం బాహరసే) నహీం లాతా సో అలింగగ్రహణ హై; ఇసప్రకార ‘ఆత్మా జో కహీంసే నహీం లాయా జాతా ఐసే జ్ఞానవాలా హై’ ఐసే అర్థకీ ప్రాప్తి హోతీ హై . (౯) జిసే లింగకా అర్థాత్ ఉపయోగనామక లక్షణకా గ్రహణ అర్థాత్ పరసే హరణ

౩౨౬ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-