ద్రవ్యకర్మణా చిరసంచితేన పురాణేన చ, న ముచ్యతే రాగపరిణతః; ముచ్యత ఏవ సంస్పృశతైవాభినవేన
ద్రవ్యకర్మణా చిరసంచితేన పురాణేన చ వైరాగ్యపరిణతో న బధ్యతే; తతోవధార్యతే ద్రవ్యబన్ధస్య
సాధకతమత్వాద్రాగపరిణామ ఏవ నిశ్చయేన బన్ధః ..౧౭౯..
పరిణామాదో బంధో పరిణామో రాగదోసమోహజుదో .
బధ్నాతి కర్మ . రక్త ఏవ కర్మ బధ్నాతి, న చ వైరాగ్యపరిణతః . ముచ్చది కమ్మేహిం రాగరహిదప్పా ముచ్యతే కర్మభ్యాం రాగరహితాత్మా . ముచ్యత ఏవ శుభాశుభకర్మభ్యాం రాగరహితాత్మా, న చ బధ్యతే . ఏసో బంధసమాసో ఏష ప్రత్యక్షీభూతో బన్ధసంక్షేపః . జీవాణం జీవానాం సమ్బన్ధీ . జాణ ణిచ్ఛయదో జానీహి త్వం హే శిష్య, నిశ్చయతో నిశ్చయనయాభిప్రాయేణేతి . ఏవం రాగపరిణామ ఏవ బన్ధకారణం జ్ఞాత్వా సమస్తరాగాదివికల్పజాలత్యాగేన విశుద్ధజ్ఞానదర్శనస్వభావనిజాత్మతత్త్వే నిరన్తరం భావనా కర్తవ్యేతి ..౧౭౯.. అథ జీవపరిణామస్య రాగపరిణత జీవ నవీన ద్రవ్యకర్మసే ముక్త నహీం హోతా, వైరాగ్యపరిణత హీ ముక్త హోతా హై; రాగపరిణత జీవ సంస్పర్శ కరనే (-సమ్బన్ధమేం ఆనే) వాలే నవీన ద్రవ్యకర్మసే, ఔర చిరసంచిత (దీర్ఘకాలసే సంచిత ఐసే) పురానే ద్రవ్యకర్మసే బఁధతా హీ హై, ముక్త నహీం హోతా; వైరాగ్యపరిణత జీవ సంస్పర్శ కరనే (సమ్బన్ధమేం ఆనే) వాలే నవీన ద్రవ్యకర్మసే ఔర చిరసంచిత ఐసే పురానే ద్రవ్యకర్మసే ముక్త హీ హోతా హై, బఁధతా నహీం హై; ఇససే నిశ్చిత హోతా హై కి — ద్రవ్యబన్ధకా సాధకతమ (-ఉత్కృష్ట హేతు) హోనేసే రాగపరిణామ హీ నిశ్చయసే బన్ధ హై ..౧౭౯..
అబ, పరిణామకా ద్రవ్యబన్ధకే సాధకతమ రాగసే విశిష్టపనా సవిశేష ప్రగట కరతే హైం (అర్థాత్ పరిణామ ద్రవ్యబన్ధకే ఉత్కృష్ట హేతుభూత రాగసే విశేషతావాలా హోతా హై ఐసా భేద సహిత ప్రగట కరతే హైం ) : —
అన్వయార్థ : — [పరిణామాత్ బంధః ] పరిణామసే బన్ధ హై, [పరిణామః రాగద్వేషమోహయుతః ] (జో) పరిణామ రాగ – ద్వేష – మోహయుక్త హై . [మోహప్రద్వేషౌ అశుభౌ ] (ఉనమేంసే) మోహ ఔర ద్వేష అశుభ
౩౩౮ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-