సంపద్యతే హి దర్శనజ్ఞానప్రధానాచ్చారిత్రాద్వీతరాగాన్మోక్షః . తత ఏవ చ సరాగాద్దేవాసుర- మనుజరాజవిభవక్లేశరూపో బన్ధః . అతో ముముక్షుణేష్టఫలత్వాద్వీతరాగచారిత్రముపాదేయమనిష్టఫలత్వా- త్సరాగచారిత్రం హేయమ్ ..౬.. అథ చారిత్రస్వరూపం విభావయతి — చారిత్తం ఖలు ధమ్మో ధమ్మో జో సో సమో త్తి ణిద్దిట్ఠో .
మోహక్ఖోహవిహీణో పరిణామో అప్పణో హు సమో ..౭.. నిశ్చలశుద్ధాత్మానుభూతిస్వరూపం వీతరాగచారిత్రమహమాశ్రయామీతి భావార్థః . ఏవం ప్రథమస్థలే నమస్కారముఖ్య- త్వేన గాథాపఞ్చకం గతమ్ ..౫.. అథోపాదేయభూతస్యాతీన్ద్రియసుఖస్య కారణత్వాద్వీతరాగచారిత్రముపాదేయమ్ . అతీన్ద్రియసుఖాపేక్షయా హేయస్యేన్ద్రియసుఖస్య కారణత్వాత్సరాగచారిత్రం హేయమిత్యుపదిశతి — సంపజ్జది సమ్పద్యతే . కిమ్ . ణివ్వాణం నిర్వాణమ్ . కథమ్ . సహ . కైః . దేవాసురమణుయరాయవిహవేహిం దేవాసురమనుష్యరాజవిభవైః . కస్య . జీవస్స జీవస్య . కస్మాత్ . చరిత్తాదో చారిత్రాత్ . కథంభూతాత్ . దంసణణాణప్పహాణాదో సమ్యగ్దర్శన- జ్ఞానప్రధానాదితి . తద్యథా ---ఆత్మాధీనజ్ఞానసుఖస్వభావే శుద్ధాత్మద్రవ్యే యన్నిశ్చలనిర్వికారానుభూతిరూపమ-
అన్వయార్థ : — [జీవస్య ] జీవకో [దర్శనజ్ఞానప్రధానాత్ ] దర్శనజ్ఞానప్రధాన [చారిత్రాత్ ] చారిత్రసే [దేవాసురమనుజరాజవిభవైః ] దేవేన్ద్ర, అసురేన్ద్ర ఔర నరేన్ద్రకే వైభవోంకే సాథ [నిర్వాణం ] నిర్వాణ [సంపద్యతే ] ప్రాప్త హోతా హై . (జీవకో సరాగచారిత్రసే దేవేన్ద్ర ఇత్యాదికే వైభవోంకీ ఔర వీతరాగచారిత్రసే నిర్వాణకీ ప్రాప్తి హోతీ హై .) ..౬..
టీకా : — దర్శనజ్ఞానప్రధాన చారిత్రసే, యది వహ (చారిత్ర) వీతరాగ హో తో మోక్ష ప్రాప్త హోతా హై; ఔర ఉససే హీ, యది వహ సరాగ హో తో దేవేన్ద్ర -అసురేన్ద్ర -నరేన్ద్రకే వైభవక్లేశరూప బన్ధకీ ప్రాప్తి హోతీ హై . ఇసలియే ముముక్షుఓంకో ఇష్ట ఫలవాలా హోనేసే వీతరాగచారిత్ర గ్రహణ కరనే యోగ్య (ఉపాదేయ) హై, ఔర అనిష్ట ఫలవాలా హోనేసే సరాగచారిత్ర త్యాగనే యోగ్య (హేయ) హై ..౬..
అబ చారిత్రకా స్వరూప వ్యక్త కరతే హైం : —
౧౦ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-