స్వరూపే చరణం చారిత్రం, స్వసమయప్రవృత్తిరిత్యర్థః . తదేవ వస్తుస్వభావత్వాద్ధర్మః . శుద్ధ- చైతన్యప్రకాశనమిత్యర్థః . తదేవ చ యథావస్థితాత్మగుణత్వాత్సామ్యమ్ . సామ్యం తు దర్శనచారిత్ర – మోహనీయోదయాపాదితసమస్తమోహక్షోభాభావాదత్యన్తనిర్వికారో జీవస్య పరిణామః ..౭.. వస్థానం తల్లక్షణనిశ్చయచారిత్రాజ్జీవస్య సముత్పద్యతే . కిమ్ . పరాధీనేన్ద్రియజనితజ్ఞానసుఖవిలక్షణం, స్వాధీనాతీన్ద్రియరూపపరమజ్ఞానసుఖలక్షణం నిర్వాణమ్ . సరాగచారిత్రాత్పునర్దేవాసురమనుష్యరాజవిభూతిజనకో ముఖ్యవృత్త్యా విశిష్టపుణ్యబన్ధో భవతి, పరమ్పరయా నిర్వాణం చేతి . అసురేషు మధ్యే సమ్యగ్దృష్టిః కథముత్పద్యతే ఇతి చేత్ – నిదానబన్ధేన సమ్యక్త్వవిరాధనాం కృత్వా తత్రోత్పద్యత ఇతి జ్ఞాతవ్యమ్ . అత్ర నిశ్చయేన వీతరాగచారిత్రముపాదేయం సరాగం హేయమితి భావార్థః ..౬.. అథ నిశ్చయచారిత్రస్య పర్యాయనామాని కథయామీత్యభిప్రాయం మనసి సంప్రధార్య సూత్రమింద నిరూపయతి, ఏవమగ్రేపి వివక్షితసూత్రార్థం మనసి ధృత్వాథవాస్య సూత్రస్యాగ్రే సూత్రమిదముచితం భవత్యేవం నిశ్చిత్య సూత్రమిదం ప్రతిపాదయతీతి పాతనికాలక్షణం యథాసంభవం సర్వత్ర జ్ఞాతవ్యమ్ --చారిత్తం చారిత్రం కర్తృ ఖలు ధమ్మో ఖలు స్ఫు టం ధర్మో భవతి . ధమ్మో జో సో సమో త్తి ణిద్దిట్ఠో ధర్మో యః స తు శమ ఇతి నిర్దిష్టః . సమో యస్తు శమః సః మోహక్ఖోహవిహీణో పరిణామో అప్పణో
అన్వయార్థ : — [చారిత్రం ] చారిత్ర [ఖలు ] వాస్తవమేం [ధర్మః ] ధర్మ హై . [యః ధర్మః ] జో ధర్మ హై [తత్ సామ్యమ్ ] వహ సామ్య హై [ఇతి నిర్దిష్టమ్ ] ఐసా (శాస్త్రోంమేం) కహా హై . [సామ్యం హి ] సామ్య [మోహక్షోభవిహీనః ] మోక్షక్షోభరహిత ఐసా [ఆత్మనఃపరిణామః ] ఆత్మాకా పరిణామ (భావ) హై ..౭..
టీకా : — స్వరూపమేం చరణ కరనా ( – రమనా) సో చారిత్ర హై . స్వసమయమేం ప్రవృత్తి కరనా (అపనే స్వభావమేం ప్రవృత్తి కరనా) ఐసా ఇసకా అర్థ హై . యహీ వస్తుకా స్వభావ హోనేసే ధర్మ హై . శుద్ధ చైతన్యకా ప్రకాశ కరనా యహ ఇసకా అర్థ హై . వహీ యథావస్థిత ఆత్మగుణ హోనేసే (విషమతారహిత సుస్థిత ఆత్మాకా గుణ హోనేసే) సామ్య హై . ఔర సామ్య, దర్శనమోహనీయ తథా చారిత్రమోహనీయకే ఉదయసే ఉత్పన్న హోనేవాలే సమస్త మోహ ఔర క్షోభకే అభావకే కారణ అత్యన్త నిర్వికార ఐసా జీవకా పరిణామ హై .
భావార్థ : — శుద్ధ ఆత్మాకే శ్రద్ధానరూప సమ్యక్త్వసే విరుద్ధ భావ (మిథ్యాత్వ) వహ మోహ హై ఔర నిర్వికార నిశ్చల చైతన్యపరిణతిరూప చారిత్రసే విరుద్ధ భావ (అస్థిరతా) వహ క్షోభ హై . మోహ ఔర క్షోభ రహిత పరిణామ, సామ్య, ధర్మ ఔర చారిత్ర యహ సబ పర్యాయవాచీ హైం ..౭..