యదాయమాత్మా శుభేనాశుభేన వా రాగభావేన పరిణమతి తదా జపాతాపిచ్ఛరాగ-
పరిణతస్ఫ టికవత్ పరిణామస్వభావః సన్ శుభోశుభశ్చ భవతి . యదా పునః శుద్ధేనారాగభావేన
పరిణమతి తదా శుద్ధారాగపరిణతస్ఫ టికవత్పరిణామస్వభావః సన్ శుద్ధో భవతీతి సిద్ధం జీవస్య
శుభాశుభశుద్ధత్వమ్ ..౯..
పరిణామసబ్భావో పరిణామసద్భావః సన్నితి . తద్యథా --యథా స్ఫ టికమణివిశేషో నిర్మలోపి జపాపుష్పాది-
రక్తకృష్ణశ్వేతోపాధివశేన రక్తకృష్ణశ్వేతవర్ణో భవతి, తథాయం జీవః స్వభావేన శుద్ధబుద్ధైకస్వరూపోపి
వ్యవహారేణ గృహస్థాపేక్షయా యథాసంభవం సరాగసమ్యక్త్వపూర్వకదానపూజాదిశుభానుష్ఠానేన, తపోధనాపేక్షయా తు
మూలోత్తరగుణాదిశుభానుష్ఠానేన పరిణతః శుభో జ్ఞాతవ్య ఇతి . మిథ్యాత్వావిరతిప్రమాదకషాయయోగపఞ్చప్రత్యయ-
రూపాశుభోపయోగేనాశుభో విజ్ఞేయః . నిశ్చయరత్నత్రయాత్మకశుద్ధోపయోగేన పరిణతః శుద్ధో జ్ఞాతవ్య ఇతి . కించ
జీవస్యాసంఖ్యేయలోకమాత్రపరిణామాః సిద్ధాన్తే మధ్యమప్రతిపత్త్యా మిథ్యాదృష్టయాదిచతుర్దశగుణస్థానరూపేణ
కథితాః . అత్ర ప్రాభృతశాస్త్రే తాన్యేవ గుణస్థానాని సంక్షేపేణాశుభశుభశుద్ధోపయోగరూపేణ కథితాని .
కథమితి చేత్ ---మిథ్యాత్వసాసాదనమిశ్రగుణస్థానత్రయే తారతమ్యేనాశుభోపయోగః, తదనన్తరమసంయతసమ్యగ్ద్రష్టి-
దేశవిరతప్రమత్తసంయతగుణస్థానత్రయే తారతమ్యేన శుభోపయోగః, తదనన్తరమప్రమత్తాదిక్షీణకషాయాన్తగుణస్థాన-
షటకే తారతమ్యేన శుద్ధోపయోగః, తదనన్తరం సయోగ్యయోగిజినగుణస్థానద్వయే శుద్ధోపయోగఫలమితి
౧౪ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
టీకా : — జబ యహ ఆత్మా శుభ యా అశుభ రాగ భావసే పరిణమిత హోతా హై తబ జపా
కుసుమ యా తమాల పుష్పకే (లాల యా కాలే) రంగరూప పరిణమిత స్ఫ టికకీ భాఁతి,
పరిణామస్వభావ హోనేసే శుభ యా అశుభ హోతా హై (ఉస సమయ ఆత్మా స్వయం హీ శుభ యా అశుభ
హై); ఔర జబ వహ శుద్ధ అరాగభావసే పరిణమిత హోతా హై తబ శుద్ధ అరాగపరిణత (రంగ రహిత)
స్ఫ టికకీ భాఁతి, పరిణామస్వభావ హోనేసే శుద్ధ హోతా హై . (ఉస సమయ ఆత్మా స్వయం హీ శుద్ధ హై) .
ఇస ప్రకార జీవకా శుభత్వ, అశుభత్వ ఔర శుద్ధత్వ సిద్ధ హుఆ .
భావార్థ : — ఆత్మా సర్వథా కూటస్థ నహీం హై కిన్తు స్థిర రహకర పరిణమన కరనా ఉసకా
స్వభావ హై, ఇసలియే వహ జైసే జైసే భావోంసే పరిణమిత హోతా హై వైసా వైసా హీ వహ స్వయం హో జాతా హై .
జైసే స్ఫ టికమణి స్వభావసే నిర్మల హై తథాపి జబ వహ లాల యా కాలే ఫూ లకే సంయోగ నిమిత్తసే
పరిణమిత హోతా హై తబ లాల యా కాలా స్వయం హీ హో జాతా హై . ఇసీప్రకార ఆత్మా స్వభావసే శుద్ధ-
బుద్ధ -ఏకస్వరూపీ హోనే పర భీ వ్యవహారసే జబ గృహస్థదశామేం సమ్యక్త్వ పూర్వక దానపూజాది శుభ
అనుష్ఠానరూప శుభోపయోగమేం ఔర మునిదశామేం మూలగుణ తథా ఉత్తరగుణ ఇత్యాది శుభ అనుష్ఠానరూప
శుభోపయోగమేం పరిణమిత హోతా హై తబ స్వయం హీ శుభ హోతా హై, ఔర జబ మిథ్యాత్వాది పాఁచ ప్రత్యయరూప
అశుభోపయోగమేం పరిణమిత హోతా హై తబ స్వయం హీ అశుభ హోతా హై ఔర జైసే స్ఫ టికమణి అపనే
స్వాభావిక నిర్మల రంగమేం పరిణమిత హోతా హై తబ స్వయం హీ శుద్ధ హోతా హై, ఉసీ ప్రకార ఆత్మా భీ జబ
నిశ్చయ రత్నత్రయాత్మక శుద్ధోపయోగమేం పరిణమిత హోతా హై తబ స్వయం హీ శుద్ధ హోతా హై
.