ణత్థి విణా పరిణామం అత్థో అత్థం విణేహ పరిణామో .
న ఖలు పరిణామమన్తరేణ వస్తు సత్తామాలమ్బతే . వస్తునో ద్రవ్యాదిభిః పరిణామాత్ పృథగుపలమ్భాభావాన్నిఃపరిణామస్య ఖరశృంగకల్పత్వాద్ ద్రశ్యమానగోరసాదిపరిణామవిరోధాచ్చ . భావార్థః ..౯.. అథ నిత్యైకాన్తక్షణికైకాన్తనిషేధార్థం పరిణామపరిణామినోః పరస్పరం కథంచిదభేదం దర్శయతి — ణత్థి విణా పరిణామం అత్థో ముక్తజీవే తావత్కథ్యతే, సిద్ధపర్యాయరూపశుద్ధపరిణామం వినా శుద్ధజీవపదార్థో నాస్తి . కస్మాత్ . సంజ్ఞాలక్షణప్రయోజనాదిభేదేపి ప్రదేశభేదాభావాత్ . అత్థం విణేహ పరిణామో ముక్తాత్మపదార్థం వినా ఇహ జగతి శుద్ధాత్మోపలమ్భలక్షణః సిద్ధపర్యాయరూపః శుద్ధపరిణామో నాస్తి . కస్మాత్ . సంజ్ఞాదిభేదేపి ప్రదేశభేదాభావాత్ . దవ్వగుణపజ్జయత్థో ఆత్మస్వరూపం ద్రవ్యం, తత్రైవ కేవలజ్ఞానాదయో గుణాః, సిద్ధరూపః పర్యాయశ్చ, ఇత్యుక్తలక్షణేషు ద్రవ్యగుణపర్యాయేషు తిష్ఠతీతి ద్రవ్యగుణపర్యాయస్థో భవతి . స
సిద్ధాన్త గ్రన్థోంమేం జీవకే అసంఖ్య పరిణామోంకో మధ్యమ వర్ణనసే చౌదహ గుణస్థానరూప కహా గయా హై . ఉన గుణస్థానోంకో సంక్షేపసే ‘ఉపయోగ’ రూప వర్ణన కరతే హుఏ, ప్రథమ తీన గుణస్థానోంమేం తారతమ్యపూర్వక (ఘటతా హుఆ) అశుభోపయోగ, చౌథే సే ఛట్ఠే గుణస్థాన తక తారతమ్య పూర్వక (బఢతా హుఆ) శుభోపయోగ, సాతవేంసే బారహవేం గుణస్థాన తక తారతమ్య పూర్వక శుద్ధోపయోగ ఔర అన్తిమ దో గుణస్థానోంమేం శుద్ధోపయోగకా ఫల కహా గయా హై, — ఐసా వర్ణన కథంచిత్ హో సకతా హై ..౯..
అబ పరిణామ వస్తుకా స్వభావ హై యహ నిశ్చయ కరతే హైం : —
అన్వయార్థ : — [ఇహ ] ఇస లోకమేం [పరిణామం వినా ] పరిణామకే బినా [అర్థః నాస్తి ] పదార్థ నహీం హై, [అర్థం వినా ] పదార్థకే బినా [పరిణామః ] పరిణామ నహీం హై; [అర్థః ] పదార్థ [ద్రవ్యగుణపర్యయస్థః ] ద్రవ్య -గుణ -పర్యాయమేం రహనేవాలా ఔర [అస్తిత్వనిర్వృత్తః ] (ఉత్పాద- వ్యయధ్రౌవ్యమయ) అస్తిత్వసే బనా హుఆ హై ..౧౦..
టీకా : — పరిణామకే బినా వస్తు అస్తిత్వ ధారణ నహీం కరతీ, క్యోంకి వస్తు ద్రవ్యాదికే ద్వారా (ద్రవ్య -క్షేత్ర -కాల -భావసే) పరిణామసే భిన్న అనుభవమేం (దేఖనేమేం) నహీం ఆతీ, క్యోంకి
గుణ -ద్రవ్య -పర్యయస్థిత నే అస్తిత్వసిద్ధ పదార్థ ఛే .౧౦.