యథా హి జాత్యజామ్బూనదస్యాంగదపర్యాయేణోత్పత్తిద్రర్ష్టా, పూర్వవ్యవస్థితాంగులీయకాదిపర్యాయేణ చ వినాశః, పీతతాదిపర్యాయేణ తూభయత్రాప్యుత్పత్తివినాశావనాసాదయతః ధ్రువత్వమ్; ఏవమఖిలద్రవ్యాణాం శుద్ధవ్యఞ్జనపర్యాయాపేక్షయా సిద్ధపర్యాయేణోత్పాదః, సంసారపర్యాయేణ వినాశః, కేవలజ్ఞానాదిగుణాధారద్రవ్యత్వేన ధ్రౌవ్యమితి . తతః స్థితం ద్రవ్యార్థికనయేన నిత్యత్వేపి పర్యాయార్థికనయేనోత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యత్రయం సంభవతీతి ..౧౭.. అథోత్పాదాదిత్రయం యథా సువర్ణాదిమూర్తపదార్థేషు దృశ్యతే తథైవామూర్తేపి సిద్ధస్వరూపే విజ్ఞేయం పదార్థత్వాదితి నిరూపయతి — ఉప్పాదో య విణాసో విజ్జది సవ్వస్స అట్ఠజాదస్స ఉత్పాదశ్చ వినాశశ్చ విద్యతే తావత్సర్వస్యార్థజాతస్య పదార్థసమూహస్య . కేన కృత్వా . పజ్జాఏణ దు కేణవి పర్యాయేణ తు కేనాపి వివక్షితేనార్థవ్యఞ్జనరూపేణ స్వభావవిభావరూపేణ వా . స చార్థః కింవిశిష్టః . అట్ఠో ఖలు హోది సబ్భూదో అర్థః ఖలు స్ఫు టం సత్తాభూతః సత్తాయా అభిన్నో భవతీతి . తథాహి — సువర్ణగోరసమృత్తికాపురుషాదిమూర్త- పదార్థేషు యథోత్పాదాదిత్రయం లోకే ప్రసిద్ధం తథైవామూర్తేపి ముక్తజీవే . యద్యపి శుద్ధాత్మరుచిపరిచ్ఛిత్తి-
అబ, ఉత్పాద ఆది తీనోం (ఉత్పాద, వ్యయ ఔర ధ్రౌవ్య) సర్వ ద్రవ్యోంకే సాధారణ హై ఇసలియే శుద్ధ ఆత్మా (కేవలీ భగవాన ఔర సిద్ధ భగవాన) కే భీ ౧అవశ్యమ్భావీ హై ఐసా వ్యక్త కరతే హైం : —
అన్వయార్థ : — [ఉత్పాదః ] కిసీ పర్యాయసే ఉత్పాద [వినాశః చ ] ఔర కిసీ పర్యాయసే వినాశ [సర్వస్య ] సర్వ [అర్థజాతస్య ] పదార్థమాత్రకే [విద్యతే ] హోతా హై; [కేన అపి పర్యాయేణ తు ] ఔర కిసీ పర్యాయసే [అర్థః ] పదార్థ [సద్భూతః ఖలు భవతి ] వాస్తవమేం ధ్రువ హై ..౧౮..
టీకా : — జైసే ఉత్తమ స్వర్ణకీ బాజూబన్దరూప పర్యాయసే ఉత్పత్తి దిఖాఈ దేతీ హై, పూర్వ అవస్థారూపసే వర్తనేవాలీ అఁగూఠీ ఇత్యాదిక పర్యాయసే వినాశ దేఖా జాతా హై ఔర పీలాపన ఇత్యాది
వళీ కోఈ పర్యయథీ దరేక పదార్థ ఛే సద్భూత ఖరే.౧౮.
౩౦ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
౧. అవశ్యమ్భావీ = జరూర హోనేవాలా; అపరిహార్య్య .