అథాతీన్ద్రియత్వాదేవ శుద్ధాత్మనః శారీరం సుఖదుఃఖం నాస్తీతి విభావయతి —
సోక్ఖం వా పుణ దుక్ఖం కేవలణాణిస్స ణత్థి దేహగదం .
జమ్హా అదిందియత్తం జాదం తమ్హా దు తం ణేయం ..౨౦..
నాస్తి . కథంభూతమ్ . దేహగదం దేహగతం దేహాధారజిహ్వేన్ద్రియాదిసముత్పన్నం కవలాహారాదిసుఖమ్, అసాతోదయజనితం
క్షుధాదిదుఃఖం చ . కస్మాన్నాస్తి . జమ్హా అదిందియత్తం జాదం యస్మాన్మోహాదిఘాతికర్మాభావే పఞ్చేన్ద్రియ-
విషయవ్యాపారరహితత్వం జాతమ్ . తమ్హా దు తం ణేయం తస్మాదతీన్ద్రియత్వాద్ధేతోరతీన్ద్రియమేవ తజ్జ్ఞానం సుఖం చ
జ్ఞేయమితి . తద్యథా — లోహపిణ్డసంసర్గాభావాదగ్నిర్యథా ఘనఘాతపిట్టనం న లభతే తథాయమాత్మాపి లోహపిణ్డ-
స్థానీయేన్ద్రియగ్రామాభావాత్ సాంసారికసుఖదుఃఖం నానుభవతీత్యర్థః . కశ్చిదాహ – కేవలినాం భుక్తిరస్తి,
ఔదారికశరీరసద్భావాత్ . అసద్వేద్యకర్మోదయసద్భావాద్వా . అస్మదాదివత్ . పరిహారమాహ — తద్భగవతః శరీర-
మౌదారికం న భవతి కింతు పరమౌదారికమ్ . తథా చోక్తం – ‘‘శుద్ధస్ఫ టికసంకాశం తేజోమూర్తిమయం వపుః . జాయతే
క్షీణదోషస్య సప్తధాతువివర్జితమ్’’ .. యచ్చోక్తమసద్వేద్యోదయసద్భావాత్తత్ర పరిహారమాహ — యథా వ్రీహ్యాదిబీజం
జలసహకారికారణసహితమఙ్కకకకకుుుుురాదికార్యం జనయతి తథైవాసద్వేద్యకర్మ మోహనీయసహకారికారణసహితం క్షుధాది-
కార్యముత్పాదయతి . క స్మాత్ . ‘మోహస్స బలేణ ఘాదదే జీవం’ ఇతి వచనాత్ . యది పునర్మోహాభావేపి
క్షుధాదిపరీషహం జనయతి తర్హి వధరోగాదిపరీషహమపి జనయతు, న చ తథా . తదపి కస్మాత్ .
‘భుక్త్యుపసర్గాభావాత్’ ఇతి వచనాత్ . అన్యదపి దూషణమస్తి . యది క్షుధాబాధాస్తి తర్హి
క్షుధాక్షీణశక్తేరనన్తవీర్యం నాస్తి . తథైవ క్షుధాదుఃఖితస్యానన్తసుఖమపి నాస్తి . జిహ్వేన్ద్రియపరిచ్ఛిత్తి-
రూపమతిజ్ఞానపరిణతస్య కేవలజ్ఞానమపి న సంభవతి . అథవా అన్యదపి కారణమస్తి . అసద్వేద్యోదయాపేక్షయా
సద్వేద్యోదయోనన్తగుణోస్తి . తతః కారణాత్ శర్కరారాశిమధ్యే నిమ్బకణికావదసద్వేద్యోదయో విద్యమానోపి
న జ్ఞాయతే . తథైవాన్యదపి బాధకమస్తి — యథా ప్రమత్తసంయతాదితపోధనానాం వేదోదయే విద్యమానేపి
మన్దమోహోదయత్వాదఖణ్డబ్రహ్మచారిణాం స్త్రీపరీషహబాధా నాస్తి, యథైవ చ నవగ్రైవేయకాద్యహమిన్ద్రదేవానాం
౩౪ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
భావార్థ : — ఆత్మాకో జ్ఞాన ఔర సుఖరూప పరిణమిత హోనేమేం ఇన్ద్రియాదిక పర నిమిత్తోంకీ
ఆవశ్యక తా నహీం హై; క్యోంకి జిసకా లక్షణ అర్థాత్ స్వరూప స్వపరప్రకాశకతా హై ఐసా జ్ఞాన ఔర
జిసకా లక్షణ అనాకులతా హై ఐసా సుఖ ఆత్మాకా స్వభావ హీ హై ..౧౯..
అబ అతీన్ద్రియతాకే కారణ హీ శుద్ధ ఆత్మాకే (కేవలీ భగవానకే) శారీరిక సుఖ దుఃఖ
నహీం హై యహ వ్యక్త కరతే హైం : —
కఁఈ దేహగత నథీ సుఖ కే నథీ దుఃఖ కేవళజ్ఞానీనే,
జేథీ అతీన్ద్రియతా థఈ తే కారణే ఏ జాణజే.౨౦.