౪౦ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
అథాత్మనో జ్ఞానప్రమాణత్వం జ్ఞానస్య సర్వగతత్వం చోద్యోతయతి —
ఆదా ణాణపమాణం ణాణం ణేయప్పమాణముద్దిట్ఠం .
ణేయం లోయాలోయం తమ్హా ణాణం తు సవ్వగయం ..౨౩..
ఆత్మా జ్ఞానప్రమాణం జ్ఞానం జ్ఞేయప్రమాణముద్దిష్టమ్ .
జ్ఞేయం లోకాలోకం తస్మాజ్జ్ఞానం తు సర్వగతమ్ ..౨౩..
ఆత్మా హి ‘సమగుణపర్యాయం ద్రవ్యమ్’ ఇతి వచనాత్ జ్ఞానేన సహ హీనాధికత్వరహితత్వేన
పరిణతత్వాత్తత్పరిమాణః, జ్ఞానం తు జ్ఞేయనిష్ఠత్వాద్దాహ్యనిష్ఠదహనవత్తత్పరిమాణం; జ్ఞేయం తు
లోకాలోకవిభాగవిభక్తానన్తపర్యాయమాలికాలీఢస్వరూపసూచితా విచ్ఛేదోత్పాదధ్రౌవ్యా షడ్ద్రవ్యీ
వ్యవహారేణ సర్వగతమిత్యుపదిశతి — ఆదా ణాణపమాణం జ్ఞానేన సహ హీనాధికత్వాభావాదాత్మా జ్ఞానప్రమాణో
భవతి . తథాహి — ‘సమగుణపర్యాయం ద్రవ్యం భవతి’ ఇతి వచనాద్వర్తమానమనుష్యభవే వర్తమానమనుష్య-
పర్యాయప్రమాణః, తథైవ మనుష్యపర్యాయప్రదేశవర్తిజ్ఞానగుణప్రమాణశ్చ ప్రత్యక్షేణ దృశ్యతే యథాయమాత్మా, తథా
నిశ్చయతః సర్వదైవావ్యాబాధాక్షయసుఖాద్యనన్తగుణాధారభూతో యోసౌ కేవలజ్ఞానగుణస్తత్ప్రమాణోయమాత్మా .
ణాణం ణేయప్పమాణముద్దిట్ఠం దాహ్యనిష్ఠదహనవత్ జ్ఞానం జ్ఞేయప్రమాణముద్దిష్టం కథితమ్ . ణేయం లోయాలోయం జ్ఞేయం లోకా-
౧. జ్ఞేయనిష్ఠ = జ్ఞేయోంకా అవలమ్బన కరనేవాలా; జ్ఞేయోమేం తత్పర . ౨. దహన = జలానా; అగ్ని .
౩. విభక్త = విభాగవాలా . (షట్ద్రవ్యోంకే సమూహమేం లోక -అలోకరూప దో విభాగ హైం) .
౪. అనన్త పర్యాయేం ద్రవ్యకో ఆలింగిత కరతీ హై (ద్రవ్యమేం హోతీ హైం) ఐసే స్వరూపవాలా ద్రవ్య జ్ఞాత హోతా హై .
జీవద్రవ్య జ్ఞానప్రమాణ భాఖ్యుం, జ్ఞాన జ్ఞేయప్రమాణ ఛే;
నే జ్ఞేయ లోకాలోక, తేథీ సర్వగత ఏ జ్ఞాన ఛే.౨౩.
అబ, ఆత్మాకా జ్ఞానప్రమాణపనా ఔర జ్ఞానకా సర్వగతపనా ఉద్యోత కరతే హైం : —
అన్వయార్థ : — [ఆత్మా ] ఆత్మా [జ్ఞానప్రమాణం ] జ్ఞాన ప్రమాణ హై; [జ్ఞానం ] జ్ఞాన
[జ్ఞేయప్రమాణం ] జ్ఞేయ ప్రమాణ [ఉద్దిష్టం ] కహా గయా హై . [జ్ఞేయం లోకాలోకం ] జ్ఞేయ లోకాలోక హై
[తస్మాత్ ] ఇసలియే [జ్ఞానం తు ] జ్ఞాన [సర్వగతం ] సర్వగత – సర్వ వ్యాపక హై ..౨౩..
టీకా : — ‘సమగుణపర్యాయం ద్రవ్యం (గుణ -పర్యాయేం అర్థాత్ యుగపద్ సర్వగుణ ఔర పర్యాయేం హీ
ద్రవ్య హై)’ ఇస వచనకే అనుసార ఆత్మా జ్ఞానసే హీనాధికతారహితరూపసే పరిణమిత హోనేకే కారణ
జ్ఞానప్రమాణ హై, ఔర జ్ఞాన ౧జ్ఞేయనిష్ఠ హోనేసే, దాహ్యనిష్ఠ ౨ దహనకీ భాఁతి, జ్ఞేయ ప్రమాణ హై . జ్ఞేయ తో లోక
ఔర అలోకకే విభాగసే ౩విభక్త, ౪అనన్త పర్యాయమాలాసే ఆలింగిత స్వరూపసే సూచిత ( – ప్రగట,
జ్ఞాన), నాశవాన దిఖాఈ దేతా హుఆ భీ ధ్రువ ఐసా షట్ద్రవ్య -సమూహ, అర్థాత్ సబ కుఛ హై .