అథాత్మజ్ఞానయోరేకత్వాన్యత్వం చిన్తయతి —
ణాణం అప్ప త్తి మదం వట్టది ణాణం విణా ణ అప్పాణం .
తమ్హా ణాణం అప్పా అప్పా ణాణం వ అణ్ణం వా ..౨౭..
జ్ఞానమాత్మేతి మతం వర్తతే జ్ఞానం వినా నాత్మానమ్ .
తస్మాత్ జ్ఞానమాత్మా ఆత్మా జ్ఞానం వా అన్యద్వా ..౨౭..
అర్థాకారా అప్యర్థా భణ్యన్తే . తే చ జ్ఞానే తిష్ఠన్తీత్యుచ్యమానే దోషో నాస్తీత్యభిప్రాయః ..౨౬.. అథ
జ్ఞానమాత్మా భవతి, ఆత్మా తు జ్ఞానం సుఖాదికం వా భవతీతి ప్రతిపాదయతి — ణాణం అప్ప త్తి మదం జ్ఞానమాత్మా
భవతీతి మతం సమ్మతమ్ . కస్మాత్ . వట్టది ణాణం విణా ణ అప్పాణం జ్ఞానం కర్తృ వినాత్మానం జీవమన్యత్ర
౧. నైమిత్తికభూత జ్ఞేయాకారోం = జ్ఞానమేం హోనేవాలే (జ్ఞానకీ అవస్థారూప) జ్ఞేయాకారోం . (ఇన జ్ఞేయాకారోంకో జ్ఞానాకార భీ
కహా జాతా హై, క్యోంకి జ్ఞాన ఇన జ్ఞేయాకారరూప పరిణమిత హోతే హైం . యహ జ్ఞేయాకార నైమిత్తిక హైం ఔర పర పదార్థోంకే
ద్రవ్య -గుణ -పర్యాయ ఉనకే నిమిత్త హైం . ఇన జ్ఞేయాకారోంకో ఆత్మామేం దేఖకర ‘సమస్త పర పదార్థ ఆత్మామేం హైం,
ఇసప్రకార ఉపచార కియా జాతా హై . యహ బాత ౩౧ వీం గాథామేం దర్పణకా దృష్టాన్త దేకర సమఝాఈ గఈ హై .)
ఛే జ్ఞాన ఆత్మా జినమతే; ఆత్మా వినా నహి జ్ఞాన ఛే ,
తే కారణే ఛే జ్ఞాన జీవ, జీవ జ్ఞాన ఛే వా అన్య ఛే .౨౭.
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞానతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౪౫
జాతా హై కి భగవాన సర్వగత హైం . ఔర ౧నైమిత్తికభూత జ్ఞేయాకారోంకో ఆత్మస్థ (ఆత్మామేం రహే హుఏ)
దేఖకర ఐసా ఉపచారసే కహా జాతా హై; కి ‘సర్వ పదార్థ ఆత్మగత (ఆత్మామేం) హైం ’; పరన్తు
పరమార్థతః ఉనకా ఏక దూసరేమేం గమన నహీం హోతా, క్యోంకి సర్వ ద్రవ్య స్వరూపనిష్ఠ (అర్థాత్ అపనే-
అపనే స్వరూపమేం నిశ్చల అవస్థిత) హైం .
యహీ క్రమ జ్ఞానమేం భీ నిశ్చిత కరనా చాహియే . (అర్థాత్ ఆత్మా ఔర జ్ఞేయోంకే సమ్బన్ధమేం
నిశ్చయ -వ్యవహారసే కహా గయా హై, ఉసీప్రకార జ్ఞాన ఔర జ్ఞేయోంకే సమ్బన్ధమేం భీ సమఝనా
చాహిఏ) ..౨౬..
అబ, ఆత్మా ఔర జ్ఞానకే ఏకత్వ -అన్యత్వకా విచార కరతే హైం : —
గాథా : ౨౭ అన్వయార్థ : — [జ్ఞానం ఆత్మా ] జ్ఞాన ఆత్మా హై [ఇతి మతం ] ఐసా
జినదేవకా మత హై . [ఆత్మానం వినా ] ఆత్మాకే బినా (అన్య కిసీ ద్రవ్యమేం) [జ్ఞానం న వర్తతే ]
జ్ఞాన నహీం హోతా, [తస్మాత్ ] ఇసలియే [జ్ఞానం ఆత్మా ] జ్ఞాన ఆత్మా హై; [ఆత్మా ] ఔర ఆత్మా [జ్ఞానం
వా ] (జ్ఞాన గుణ ద్వారా) జ్ఞాన హై [అన్యత్ వా ] అథవా (సుఖాది అన్య గుణ ద్వారా) అన్య హై ..౨౭..