అథ జ్ఞానజ్ఞేయయోః పరస్పరగమనం ప్రతిహన్తి —
ణాణీ ణాణసహావో అట్ఠా ణేయప్పగా హి ణాణిస్స .
రూవాణి వ చక్ఖూణం ణేవణ్ణోణ్ణేసు వట్టంతి ..౨౮..
జ్ఞానీ జ్ఞానస్వభావోర్థా జ్ఞేయాత్మకా హి జ్ఞానినః .
రూపాణీవ చక్షుషోః నైవాన్యోన్యేషు వర్తన్తే ..౨౮..
జ్ఞానీ చార్థాశ్చ స్వలక్షణభూతపృథక్త్వతో న మిథో వృత్తిమాసాదయన్తి కింతు తేషాం
జ్ఞానజ్ఞేయస్వభావసంబన్ధసాధితమన్యోన్యవృత్తిమాత్రమస్తి చక్షురూపవత్ . యథా హి చక్షూంషి తద్విషయ-
తన్నిష్ఠమేవ చ’ ..౨౭.. ఇత్యాత్మజ్ఞానయోరేకత్వం, జ్ఞానస్య వ్యవహారేణ సర్వగతత్వమిత్యాదికథనరూపేణ
ద్వితీయస్థలే గాథాపఞ్చకం గతమ్ . అథ జ్ఞానం జ్ఞేయసమీపే న గచ్ఛతీతి నిశ్చినోతి --ణాణీ ణాణసహావో జ్ఞానీ
సర్వజ్ఞః కేవలజ్ఞానస్వభావ ఏవ . అట్ఠా ణేయప్పగా హి ణాణిస్స జగత్త్రయకాలత్రయవర్తిపదార్థా జ్ఞేయాత్మకా ఏవ
భవన్తి న చ జ్ఞానాత్మకాః . కస్య . జ్ఞానినః . రూవాణి వ చక్ఖూణం ణేవణ్ణోణ్ణేసు వట్టంతి జ్ఞానీ
పదార్థాశ్చాన్యోన్యం పరస్పరమేకత్వేన న వర్తన్తే . కానీవ, కేషాం సంబంధిత్వేన . రూపాణీవ చక్షుషామితి .
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞానతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౪౭
సాథ హీ అవినాభావీ సమ్బన్ధవాలే ఆత్మాకా భీ అభావ హో జాయేగా . (క్యోంకి సుఖ, వీర్య
ఇత్యాది గుణ న హోం తో ఆత్మా భీ నహీం హో సకతా) ..౨౭..
అబ, జ్ఞాన ఔర జ్ఞేయకే పరస్పర గమనకా నిషేధ కరతే హైం ( అర్థాత్ జ్ఞాన ఔర జ్ఞేయ ఏక-
దూసరేమేం ప్రవేశ నహీం కరతే ఐసా కహతే హైం .) : —
అన్వయార్థ : — [జ్ఞానీ ] ఆత్మా [జ్ఞానస్వభావః ] జ్ఞాన స్వభావ హై [అర్థాః హి ] ఔర పదార్థ
[జ్ఞానినః ] ఆత్మాకే [జ్ఞేయాత్మకాః ] జ్ఞేయ స్వరూప హైం, [రూపాణి ఇవ చక్షుషోః ] జైసే కి రూప (రూపీ
పదార్థ) నేత్రోంకా జ్ఞేయ హై వైసే [అన్యోన్యేషు ] వే ఏక -దూసరే మేం [న ఏవ వర్తన్తే ] నహీం వర్తతే ..౨౮..
టీకా : — ఆత్మా ఔర పదార్థ స్వలక్షణభూత పృథక్త్వకే కారణ ఏక దూసరేమేం నహీం వర్తతే
పరన్తు ఉనకే మాత్ర నేత్ర ఔర రూపీ పదార్థకీ భాఁతి జ్ఞానజ్ఞేయస్వభావ -సమ్బన్ధసే హోనేవాలీ ఏక
దూసరేమేం ప్రవృత్తి పాఈ జాతీ హై . (ప్రత్యేక ద్రవ్యకా లక్షణ అన్య ద్రవ్యోంసే భిన్నత్వ హోనేసే ఆత్మా
ఔర పదార్థ ఏక దూసరేమేం నహీం వర్తతే, కిన్తు ఆత్మాకా జ్ఞానస్వభావ హై ఔర పదార్థోంకా జ్ఞేయ
స్వభావ హై, ఐసే జ్ఞానజ్ఞేయభావరూప సమ్బన్ధకే కారణ హీ మాత్ర ఉనకా ఏక దూసరేమేం హోనా నేత్ర
ఛే ‘జ్ఞానీ’ జ్ఞానస్వభావ, అర్థో జ్ఞేయరూప ఛే ‘జ్ఞానీ’నా,
జ్యమ రూప ఛే నేత్రో తణాం, నహి వర్తతా అన్యోన్యమాం.౨౮.