అథార్థేష్వవృత్తస్యాపి జ్ఞానినస్తద్వృత్తిసాధకం శక్తివైచిత్ర్యముద్యోతయతి — ణ పవిట్ఠో ణావిట్ఠో ణాణీ ణేయేసు రూవమివ చక్ఖూ .

జాణది పస్సది ణియదం అక్ఖాతీదో జగమసేసం ..౨౯.. తథాహి ---యథా రూపిద్రవ్యాణి చక్షుషా సహ పరస్పరం సంబన్ధాభావేపి స్వాకారసమర్పణే సమర్థాని, చక్షూంషి చ తదాకారగ్రహణే సమర్థాని భవన్తి, తథా త్రైలోక్యోదరవివరవర్తిపదార్థాః కాలత్రయపర్యాయపరిణతా జ్ఞానేన సహ పరస్పరప్రదేశసంసర్గాభావేపి స్వకీయాకారసమర్పణే సమర్థా భవన్తి, అఖణ్డైకప్రతిభాసమయం కేవలజ్ఞానం తు తదాకారగ్రహణే సమర్థమితి భావార్థః ..౨౮.. అథ జ్ఞానీ జ్ఞేయపదార్థేషు నిశ్చయనయేనాప్రవిష్టోపి వ్యవహారేణ ప్రవిష్ట ఇవ ప్రతిభాతీతి శక్తివైచిత్ర్యం దర్శయతి ---ణ పవిట్ఠో నిశ్చయనయేన న ప్రవిష్టః, ణావిట్ఠో వ్యవహారేణ చ నాప్రవిష్టః కింతు ప్రవిష్ట ఏవ . స కః కర్తా . ణాణీ జ్ఞానీ . కేషు మధ్యే . ణేయేసు జ్ఞేయపదార్థేషు . కిమివ . రూవమివ చక్ఖూ రూపవిషయే చక్షురివ . ఏవంభూతస్సన్ కిం కరోతి . జాణది పస్సది జానాతి పశ్యతి చ . ణియదం నిశ్చితం సంశయరహితం . కింవిశిష్టః సన్ . అక్ఖాతీదో అక్షాతీతః . కిం జానాతి పశ్యతి . జగమసేసం ఔర రూపీ పదార్థోంకీ భాఁతి ఉపచారసే కహా జా సకతా హై) . జైసే నైత్ర ఔర ఉనకే విషయభూత రూపీ పదార్థ పరస్పర ప్రవేశ కియే బినా హీ జ్ఞేయాకారోం కో గ్రహణ ఔర సమర్పణ కరనేకే స్వభావవాలే హైం, ఉసీ ప్రకార ఆత్మా ఔర పదార్థ ఏక దూసరేమేం ప్రవిష్ట హుఏ బినా హీ సమస్త జ్ఞేయాకారోంకే గ్రహణ ఔర సమర్పణ కరనేకే స్వభావవాలే హైం . (జిస ప్రకార ఆఁఖ రూపీ పదార్థోంమేం ప్రవేశ నహీం కరతీ ఔర రూపీ పదార్థ ఆఁఖమేం ప్రవేశ నహీం కరతే తో భీ ఆఁఖ రూపీ పదార్థోంకే జ్ఞేయాకారోంకే గ్రహణ కరనే — జాననేకే — స్వభావవాలీ హై ఔర రూపీ పదార్థ స్వయంకే జ్ఞేయాకారోంకో సమర్పిత హోనే — జనానేకే — స్వభావవాలే హైం, ఉసీప్రకార ఆత్మా పదార్థోంమేం ప్రవేశ నహీం కరతా ఔర పదార్థ ఆత్మామేం ప్రవేశ నహీం కరతే తథాపి ఆత్మా పదార్థోంకే సమస్త జ్ఞేయాకారోంకో గ్రహణ కర లేనే — జానలేనేకే స్వభావవాలా హై ఔర పదార్థ స్వయంకే సమస్త జ్ఞేయాకారోంకో సమర్పిత హో జానే — జ్ఞాత హో జానేకే స్వభావవాలే హైం .) ..౨౮..

అబ, ఆత్మా పదార్థోంమేం ప్రవృత్త నహీం హోతా తథాపి జిససే (జిస శక్తివైచిత్ర్యసే ) ఉసకా పదార్థోంమేం ప్రవృత్త హోనా సిద్ధ హోతా హై ఉస శక్తివైచిత్ర్యకో ఉద్యోత కరతే హైం : —

జ్ఞేయే ప్రవిష్ట న, అణప్రవిష్ట న, జాణతో జగ సర్వనే నిత్యే అతీన్ద్రియ ఆతమా, జ్యమ నేత్ర జాణే రూపనే.౨౯.

౪౮ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-