అథాత్మజ్ఞానయోః కర్తృకరణతాకృతం భేదమపనుదతి —
జో జాణది సో ణాణం ణ హవది ణాణేణ జాణగో ఆదా .
ణాణం పరిణమది సయం అట్ఠా ణాణట్ఠియా సవ్వే ..౩౫..
యో జానాతి స జ్ఞానం న భవతి జ్ఞానేన జ్ఞాయక ఆత్మా .
జ్ఞానం పరిణమతే స్వయమర్థా జ్ఞానస్థితాః సర్వే ..౩౫..
అపృథగ్భూతకర్తృకరణత్వశక్తిపారమైశ్వర్యయోగిత్వాదాత్మనో య ఏవ స్వయమేవ జానాతి స
ఏవ జ్ఞానమన్తర్లీనసాధకతమోష్ణత్వశక్తేః స్వతంత్రస్య జాతవేదసో దహనక్రియాప్రసిద్ధేరుష్ణ-
జ్ఞానీ న భవతీత్యుపదిశతి — జో జాణది సో ణాణం యః కర్తా జానాతి స జ్ఞానం భవతీతి . తథా హి —
యథా సంజ్ఞాలక్షణప్రయోజనాదిభేదేపి సతి పశ్చాదభేదనయేన దహనక్రియాసమర్థోష్ణగుణేన పరిణతో-
గ్నిరప్యుష్ణో భణ్యతే, తథార్థక్రియాపరిచ్ఛిత్తిసమర్థజ్ఞానగుణేన పరిణత ఆత్మాపి జ్ఞానం భణ్యతే . తథా
చోక్తమ్ – ‘జానాతీతి జ్ఞానమాత్మా’ . ణ హవది ణాణేణ జాణగో ఆదా సర్వథైవ భిన్నజ్ఞానేనాత్మా జ్ఞాయకో న
౧. పారమైశ్వర్య = పరమ సామర్థ్య; పరమేశ్వరతా . ౨.సాధకతమ = ఉత్కృష్ట సాధన వహ కరణ .
౩. జో స్వతంత్ర రూపసే కరే వహ కర్తా .
౪. అగ్ని జలానేకీ క్రియా కరతీ హై, ఇసలియే ఉసే ఉష్ణతా కహా జాతా హై .
జే జాణతో తే జ్ఞాన, నహి జీవ జ్ఞానథీ జ్ఞాయక బనే;
పోతే ప్రణమతో జ్ఞానరూప, నే జ్ఞానస్థిత సౌ అర్థ ఛే. ౩౫.
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞానతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౫౯
అబ, ఆత్మా ఔర జ్ఞానకా కర్త్తృత్వ -కరణత్వకృత భేద దూర కరతే హైం (అర్థాత్ పరమార్థతః
అభేద ఆత్మామేం, ‘ఆత్మా జ్ఞాతృక్రియాకా కర్తా హై ఔర జ్ఞాన కరణ హై’ ఐసా వ్యవహారసే భేద కియా
జాతా హై, తథాపి ఆత్మా ఔర జ్ఞాన భిన్న నహీం హైం ఇసలియే అభేదనయసే ‘ఆత్మా హీ జ్ఞాన హై’ ఐసా
సమఝాతే హైం) : —
అన్వయార్థ : — [యః జానాతి ] జో జానతా హై [సః జ్ఞానం ] సో జ్ఞాన హై (అర్థాత్ జో
జ్ఞాయక హై వహీ జ్ఞాన హై), [జ్ఞానేన ] జ్ఞానకే ద్వారా [ఆత్మా ] ఆత్మా [జ్ఞాయకః భవతి ] జ్ఞాయక
హై [న ] ఐసా నహీం హై . [స్వయం ] స్వయం హీ [జ్ఞానం పరిణమతే ] జ్ఞానరూప పరిణమిత హోతా హై [సర్వే
అర్థాః ] ఔర సర్వ పదార్థ [జ్ఞానస్థితాః ] జ్ఞానస్థిత హైం ..౩౫..
టీకా : — ఆత్మా అపృథగ్భూత కర్తృత్వ ఔర కరణత్వకీ శక్తిరూప ౧పారమైశ్వర్యవాన హోనేసే
జో స్వయమేవ జానతా హై (అర్థాత్ జో జ్ఞాయక హై) వహీ జ్ఞాన హై; జైసే – జిసమేం ౨సాధకతమ
ఉష్ణత్వశక్తి అన్తర్లీన హై, ఐసీ ౩స్వతంత్ర అగ్నికే ౪దహనక్రియాకీ ప్రసిద్ధి హోనేసే ఉష్ణతా కహీ జాతీ
హై . పరన్తు ఐసా నహీం హై కి జైసే పృథగ్వర్తీ హఁసియేసే దేవదత్త కాటనేవాలా కహలాతా హై ఉసీప్రకార