వ్యపదేశవత్ . న తు యథా పృథగ్వర్తినా దాత్రేణ లావకో భవతి దేవదత్తస్తథా జ్ఞానేన జ్ఞాయకో
భవత్యాత్మా . తథా సత్యుభయోరచేతనత్వమచేతనయోః సంయోగేపి న పరిచ్ఛిత్తినిష్పత్తిః . పృథక్త్వ-
వర్తినోరపి పరిచ్ఛేదాభ్యుపగమే పరపరిచ్ఛేదేన పరస్య పరిచ్ఛిత్తిర్భూతిప్రభృతీనాం చ పరిచ్ఛిత్తిప్రసూతి-
రనంకు శా స్యాత్ . కించ – స్వతోవ్యతిరిక్తసమస్తపరిచ్ఛేద్యాకారపరిణతం జ్ఞానం స్వయం పరిణమ-
మానస్య కార్యభూతసమస్తజ్ఞేయాకారకారణీభూతాః సర్వేర్థా జ్ఞానవర్తిన ఏవ కథంచిద్భవన్తి; కిం
జ్ఞాతృజ్ఞానవిభాగక్లేశకల్పనయా ..౩౫..
అథ కిం జ్ఞానం కిం జ్ఞేయమితి వ్యనక్తి —
తమ్హా ణాణం జీవో ణేయం దవ్వం తిహా సమక్ఖాదం .
దవ్వం తి పుణో ఆదా పరం చ పరిణామసంబద్ధం ..౩౬..
భవతీతి . అథ మతమ్ --యథా భిన్నదాత్రేణ లావకో భవతి దేవదత్తస్తథా భిన్నజ్ఞానేన జ్ఞాయకో భవతు కో
దోష ఇతి . నైవమ్ . ఛేదనక్రియావిషయే దాత్రం బహిరఙ్గోపకరణం తద్భిన్నం భవతు, అభ్యన్తరోపకరణం తు
దేవదత్తస్య ఛేదనక్రియావిషయే శక్తివిశేషస్తచ్చాభిన్నమేవ భవతి; తథార్థపరిచ్ఛిత్తివిషయే జ్ఞానమేవా-
భ్యన్తరోపకరణం తథాభిన్నమేవ భవతి, ఉపాధ్యాయప్రకాశాదిబహిరఙ్గోపకరణం తద్భిన్నమపి భవతు దోషో
నాస్తి . యది చ భిన్నజ్ఞానేన జ్ఞానీ భవతి తర్హి పరకీయజ్ఞానేన సర్వేపి కుమ్భస్తమ్భాదిజడపదార్థా జ్ఞానినో
౬౦ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
(పృథగ్వర్తీ) జ్ఞానసే ఆత్మా జాననేవాలా (-జ్ఞాయక) హై . యది ఐసా హో తో దోనోంకే అచేతనతా ఆ
జాయేగీ ఔర అచేతనోంకా సంయోగ హోనే పర భీ జ్ఞప్తి ఉత్పన్న నహీం హోగీ . ఆత్మా ఔర జ్ఞానకే పృథగ్వర్తీ
హోనే పర భీ యది ఆత్మాకే జ్ఞప్తికా హోనా మానా జాయే తో పరజ్ఞానకే ద్వారా పరకో జ్ఞప్తి హో జాయేగీ ఔర
ఇసప్రకార రాఖ ఇత్యాదికే భీ జ్ఞప్తికా ఉద్భవ నిరంకుశ హో జాయేగా . (‘ఆత్మా ఔర జ్ఞాన పృథక్ హైం
కిన్తు జ్ఞాన ఆత్మాకే సాథ యుక్త హో జాతా హై ఇసలియే ఆత్మా జాననేకా కార్య కరతా హై’ యది ఐసా
మానా జాయే తో జైసే జ్ఞాన ఆత్మాకే సాథ యుక్త హోతా హై, ఉసీప్రకార రాఖ, ఘడా, స్తంభ ఇత్యాది సమస్త
పదార్థోంకే సాథ యుక్త హో జాయే ఔర ఉససే వే సబ పదార్థ భీ జాననేకా కార్య కరనే లగేం; కిన్తు ఐసా
తో నహీం హోతా, ఇసలియే ఆత్మా ఔర జ్ఞాన పృథక్ నహీం హైం ) ఔర, అపనేసే అభిన్న ఐసే సమస్త
జ్ఞేయాకారరూప పరిణమిత జో జ్ఞాన హై ఉసరూప స్వయం పరిణమిత హోనేవాలేకో, కార్యభూత సమస్త
జ్ఞేయాకారోంకే కారణభూత సమస్త పదార్థ జ్ఞానవర్తి హీ కథంచిత్ హైం . (ఇసలియే) జ్ఞాతా ఔర జ్ఞానకే
విభాగకీ క్లిష్ట కల్పనాసే క్యా ప్రయోజన హై ? ..౩౫..
అబ, యహ వ్యక్త కరతే హైం కి జ్ఞాన క్యా హై ఔర జ్ఞేయ క్యా హై : —
ఛే జ్ఞాన తేథీ జీవ, జ్ఞేయ త్రిధా కహేలుం ద్రవ్య ఛే;
ఏ ద్రవ్య పర నే ఆతమా, పరిణామసంయుత జేహ ఛే. ౩౬.