Page 378 of 540
PDF/HTML Page 387 of 549
single page version
नथी. अने द्रव्य छे ते एक गुणरूप नथी. एवो बे वच्चे ‘अतद्भाव अन्यत्व’ छे. ‘ते- नहीं’ ए
रीते अतद्भाव अन्यत्व छे. पृथकत्व अन्यत्व नथी. एटले शुं? शरीर, वाणी कर्म आदि, स्त्री-कुटुंब-
परिवार लक्ष्मी आदि, ए तो पृथक प्रदेश छे. पृथक प्रदेश छे तेथी अन्य छे. अहींयां आत्मामां छे
अस्तित्वगुण, ए गुण अने आत्माने प्रदेशभेद नथी. छतां गुण ते द्रव्य नहीं, द्रव्य ते गुण नहीं. गुण
द्रव्यने आश्रये रहे छे. तेथी बे वच्चे अतद्भाव छे. आहा... हा! अने अतद्भावने लईने, द्रव्यने
अने गुणने अन्यत्व कहेवामां आवे छे. अनेरापणुं छे एम कहेवामां आवे छे. को’ सांभळ्युं?
ए. आहा... हा! पण आत्मामां एक सत्ता नामनो गुण छे. ‘अस्तित्व’ . (आ) अस्तित्व न होय
तो तेनुं ‘छे-पणुं’ रही शके नहीं. अस्तित्व ‘छे’ ई सत्तागुणने लईने छे. छतां सत्तागुणनी ने
द्रव्यनी वच्चे ‘अतद्भाव’ छे. (एटले) जे द्रव्य छे ते गुण नहीं ने गुण छे ते द्रव्य नहीं. केम के
गुण छे ते आत्माना-द्रव्यना आश्रये रहे छे. आहा.. हा! आवी वातुं हवे धरमनी नामनी! क्यां पडी
छे, दुनियाने! आहा.. हा! क्यां मरीने जशुं क्यां आहा... हा! देहनी स्थिति क्षणमां छूटी जाय, फडाक
दईने! जाय... रखडवा (चार गतिमां!) आ तत्त्व ज अंदर छे, ए कई रीते छे, एनुं यथार्थ (पणे)
पदार्थनुं ज्ञान करावे छे (आ.) एटले खरेखर तो ‘भेदज्ञान करावे छे.’
गुणभेद उपर द्रष्टि राखवानी नथी. आहा... हा... हा! ई शैली कहेवा मागे छे. गुणी जे छे ‘वस्तु’
अनंतगुणो जेने आश्रये रहेल छे. तेनी द्रष्टि करतां, बधेथी (द्रष्टिने) संकेलीने (एकाग्र थतां) तेने
सम्यग्दर्शन थाय. तेने धरमनी शरूआत थाय. आहा... हा... हा!
अनंतगुणनो धरनार छे, तो बे वच्चे प्रदेशभेद नथी. बेना क्षेत्र जुदा नथी. बेनुं रहेठाण-रहेवुं ए
जुदुं नथी, पण बेना ‘भाव’ भिन्न छे. आहा... हा... हा! धरम करवामां आवुं शुं काम हशे? आहा...
हा... हा... हा! आ भेदज्ञान करावे छे बापु! जेम परथी
Page 379 of 540
PDF/HTML Page 388 of 549
single page version
अन्यत्व छे ई भेद छे. आहा.. हा! तेथी एने अभेद द्रष्टि-द्रव्य उपर द्रष्टि कराववा, गुणनो
अतद्भाव छे ते (द्रष्टिमांथी) छूटी जाय छे. समजाय छे कांई? आहा... हा... हा!
नहीं (होवुं ते). गुण ते द्रव्य नहीं ने द्रव्य ते गुण नहीं ए रीते “अतद्भावरूप अन्यत्व छे.” छतां
ए अन्यत्व आश्रय करवा लायक नथी ई भेद (छे.) आहा... हा! बीजा द्रव्योमां तो एनी मेळे थाय
छे. आने तो (आत्मानो तो) आश्रय करवानो छे ने? जीवने तो. आहा... हा!
लक्षणनी त्यां हयाती छे. आहा... हा... हा! ‘समयसार’ तो ऊंचुं छे ज पण आ ‘प्रवचनसार’ पण
ऊंची चीज छे! ‘ज्ञेय अधिकार’ आ समकितनो अधिकार छे ‘आ’ . सम्यग्द्रष्टिने आत्मा सिवाय,
अन्य वस्तु छे ई तो अन्य छे. एमां अन्यमांथी कोई चीज मारी नथी (एवो द्रढपणे अभिप्राय
छे.) शरीर, वाणी, मन, स्त्री, कुटुंब, परिवार, दीकरा-दीकरी कोई चीज एनी नथी. एटलेथी हद
नथी. हवे एनामां रहेलो ज्ञानगुण छे, ते गुण छे ते द्रव्यने आश्रये छे. तेथी ते गुणने अने द्रव्यने
(बन्नेनी) वच्चे अतद्भाव (छे.) एटले ‘ते-भाव’ नहीं. गुणभाव ते द्रव्यभाव नहीं ने द्रव्यभाव ते
गुणभाव नहीं. एवा अतद्भावनुं अन्यपणुं सिद्ध थाय छे. (गुण अने गुणी वच्चे.) आहा.. हा..
हा! आहा.. हा! लोकोने बहारथी मळे, बिचाराने जिंदगी वई (चाली) जाय छे! अंदर वस्तु शुं छे
एनी खबरुं न मळे! आखो दि’ धंधाना पापना पोटला बांधे! आहा..! वीस वरसनो थाय ते
(छेक) ६०-७० वरस सुधी मजूरी करे! आ धंधानी! एमां आ आत्मा शुं ने गुण शुं ने गुणी शुं?
आहा.. हा.. हा!
करे. (ईच्छा करे.) बाकी धंधानी क्रिया ई करी शके (एम नहीं) एनी पण समय, समयनी अवस्था
क्रममां धंधामां जे परमाणु छे, पैसाना ने मकानना (दुकानना), मालना, ए मालनी जे समय जे
पर्याय छे ई त्यां थवानी ज छे ते (थशे ज.) आहा... हा.. हा! (श्रोताः) रोटली जे वखते थवानी ते
वखते थवानी, तो्र बाईए शुं कर्युं? ...
निमित्त होय. (वळी) उचित निमित्त होय. ई निमित्त छे माटे न्यां (कार्य) थाय छे एम नथी.
Page 380 of 540
PDF/HTML Page 389 of 549
single page version
एवुं छे?
अन्यत्वना लक्षणनो सद्भाव छे. बे एक नथी एम त्यां अन्यत्व लक्षणनी हयाती छे. गुण अने
गुणी वच्चे अन्यत्व (लक्षणनो) सद्भाव-हयाती छे. आहा... हा... हा!
फूटनोटमां) अतद्भाव= (कथंचित्) ‘ते’ नहि होवुं ते; (कथंचित्) ते-पणे नहि होवुं ते; (कथंचित्)
अतत्पणुं,
हीरा, हीरा. हीरामां हेरान! अहा..हा..हा! आहा.. हा! चैतन्य हीरो! ‘जेमां गुण ने गुणीनी भेदता
लक्षमां लेवा जेवी नथी’ आहा...! शुं संभाळे छे!! (तारा स्वरूपने) प्रभु, तुं आत्मा छो ने..! अने
ते आत्मा अनंतगुणनुं एकरूप छे तो अनंतगुणनो आश्रय छे. गुणने आश्रये द्रव्य नथी, द्रव्यने
आश्रये गुण छे छतां गुण ने द्रव्य बे वच्चे अतद्भाव छे. (एटले गुण छे ते द्रव्य नथी ने द्रव्य छे
ते गुण नथी. आहा... हा... हा! आंही सुधी ज्यां अतद्भाव छे. (सुधी) ल्ये छे. भले ई अतद्भाव
अन्यनुं कारण छे-अनेरो ई (गुण छे.) गुण अनेरो छे, द्रव्य अनेरुं छे. आ प्रदेशभेदमां तो वस्तु
(जात न जुदी (होय छे.) आहा..! एनो अर्थः शुं कहेवाय तमारे? लादी! पोपटभाईनी लादी आवी
याद. लादी ने रजकणे-रजकण, एने समयथी (तेनी) ते ते पर्याय थाय, ते ते परमाणुना गुण-
सत्ता-ने (परमाणु) द्रव्य तो ई परमाणु ने सत्ता (वच्चे) अतद्भाव छे. भले परमाणुमां वर्ण-गंध-
रस-स्पर्श (आदि गुण) छे. पण (ए) वर्ण- गंध- रस- स्पर्श ने परमाणु (द्रव्य) बे वच्चे
एकभाव नथी अतद्भाव छे, अतद्भावछे एटलुं अन्यत्व छे. अहा... हा! आहा... हा! समजाय
एवुं छे, भाषा तो सादी छे पण. आ (वात) कोई दि’ सांभळी नो होय (एटले) आकरी पडे!
ने! अरे.. रे!
प्रदेशभेदथी भले अनेरुं नहीं, पण आ रीते अनेरुं छे.
Page 381 of 540
PDF/HTML Page 390 of 549
single page version
अन्यत्व तो साबित थाय छे. आहा... हा!
हा! ‘ते-पणे’ होवुं; गुण द्रव्यपणे होवुं अने द्रव्यने गुणपणे होवुं (एवा तद्भावनो अभाव होय
छे) आवी वातुं हवे! अहा... हा... हा! वीतरागनो मारग बहु झीणो बातु! धरम शैली एवी छे
आ. आ तो धीराना काम छे! आहा.. हा... हा!
द्रव्य नथी ने जे द्रव्य छे ए रूपे गुण नथी. ए रीते
अहा... हा! आहा... हा! घोडचंदजी! आवुं क्यां’ य सांभळवा कलकत्तामां मळे नहीं क्यां’ य! आ
फेरे वळी पडया छे आवी ने! आहा... हा!
तो) क्यांय अन्य छे. ई (तो) आत्मामां छे ज नहीं. पण आत्मामां, जे ज्ञान ने सत्ता गुण छे तेने
ने आत्माने अतद्भाव लक्षण सिद्ध थाय छे. तद्भावनो अभाव (सिद्ध) थाय छे. तद्भावनो अभाव
सिद्ध छे. आहा... हा! जे सत्ता छे ते द्रव्य नथी ने द्रव्य छे ते सत्ता नथी. तेवो बे वच्चे (अतद्भाव
छे.) तेम ज्ञान छे ते आत्मा नथी ने आत्मा छे ते ज्ञान नथी, एम आनंद छे ते आत्मा नथी ने
आत्मा छे ते आनंद नथी. एवो
आ वात के दि’ आवे? अपासरे (उपाश्रये) जाय तो आ वात मळे नहीं, आहा... हा!
छे. आहा... हा! छतां बे वच्चे ‘तद्भावनो अभाव छे.’ गुण ते आत्मा ने आत्मा ते गुण
एवा “तद्भावनो अभाव छे.” आहा... हा! आवुं झीणुं छे!! (श्रोताः) आ न जाणीए तो कांई
वांधो खरो?
गुणी-गुणना भेदनी द्रष्टि
Page 382 of 540
PDF/HTML Page 391 of 549
single page version
उपर (अनंत आगमना भाव समायेलां छे!) “तद्भावनो अभाव होय छे.” हवे द्रष्टांत आपे छे.
एनी माफक. “ते आ प्रमाणेःजेवी रीते एक चक्षु–इन्द्रियना विषयमां आवतो, बीजी बधी
इन्द्रियोना समूहने गोचर नहि थतो एवो जे शुक्लत्वगुण.” शुं कहे छे? आ धोळो गुण छे ई
आंखनो विषय एकलो रह्यो. बीजी कोईपण इन्द्रियोनो विषय (ए) नहीं. आ धोळुं छे ई आंखनो
विषय छे. बीजी कोईपण इन्द्रियोनो विषय (ते) नहीं. अने आ ‘वस्त्र’ छे ई बधी इन्द्रियोनो
विषय छे. बे ‘भाव’ फेर पडी ग्या! समजाणुं कांई? फरीने...! ‘शुक्लत्व अने वस्त्रनी माफक. ‘जेवी
रीते एक चक्षु - इन्द्रियना विषयमां आवतो’, कोण? धोळो गुण. ‘बीजी बधी इन्द्रियोना समूहने
गोचर नहि थतो.’ (कोण?) धोळो गुण (बीजी) इन्द्रियनो विषय ज न थाय. बीजी इन्द्रियनो
विषय न थाय. धोळापणुं नाकथी जणाय? (कानथी जणाय, जीभथी जणाय, चामडीथी जणाय?
आहा... हा! धोळापणुं वस्त्रनुं जे छे ई आंख इन्द्रियनो एकनो ज विषय छे. बीजी बधी इन्द्रियोनो
विषय ए (धोळापणुं) नथी. आहा... हा! दाखलो केवो आप्यो, जुओने!!
इन्द्रियसमूहने गोचर छे. शुं कीधुं? आ धोळो जे गुण छे. ए एक चक्षु-इन्द्रियनो ज विषय छे, बीजी
बधी (इन्द्रियोनो) ए विषय नथी, वस्त्र छे ई बधी इन्द्रियोनो विषय छे. स्पर्श-रस-गंध-वर्ण बधा
विषय (गुणो वस्त्रमां छे.) माटे वस्त्र अने धोळापणामां अतद्भावपणे अन्यत्व छे. (पण) पृथक-
प्रदेशपणे अन्यत्व नथी. आहा... हा!
इन्द्रियो वडे ए न जणाय. आंख बंध करे तो (धोळप) नाकथी जणाय? (ना. न जणाय.) अने आ
वस्तु (वस्त्र) छे ते आखी (बधी) इन्द्रियोथी जणाय. आहा... हा! समजाणुं कांई? (श्रोताः)
न्याय सरस छे.
ते वस्त्र ने वस्त्र ते धोळापणुं एम’ नथी. माळे’...! आ...रे...! आ वकीलोनो विषय
Page 383 of 540
PDF/HTML Page 392 of 549
single page version
आप्यो हों? (वस्तुस्थिति) सिद्ध करवा. सत्ता नामनो गुण अथवा ज्ञान आदि गुण अने आत्मा,
बेना भावनो तद्भाव नथी. बेना तद्भावनो अभाव छे. केम? के वस्त्रनी धोळप छे ई एक आंख
इन्द्रियथी ज जणाय छे, बीजी इन्द्रियोथी नहीं. अने वस्त्र छे ई तो बधी इन्द्रियोथी जणाय छे. माटे
तेने अतद्भाव छे. धोळापणा अने वस्त्रने तद्भाव नथी तद्भावनो बे वच्चे अभाव छे. आहा...
हा! समजाणुं?
तो. समजे माणस एटले. आ छे ते आंखे (थी) जणाय, काने (कानथी) जणाय? आ आखुं वस्त्र
तो काने य जणाय. आंख्युं बंध करीने आ आम कानथी जणाय, स्पर्शथी जणाय, (कपडांना
फरफराहटथी जणाय.) आहा...हा! आवो उपदेश क्यां? आहा...हा! एवी वात छे! (लोकोने) दरकार
नथी! एटले एने झीणुं लागे छे. ‘झीणुं नथी सत्य छे.’ परम सत्यनी स्थिति ज आवी–मर्यादा
छे.’ जे सत्नी मर्यादा जे प्रमाणे छे ई प्रमाणे नहीं समजे, तो ई सत्ज्ञान नहीं थाय, सत्ज्ञान नहीं
थाय तो सत्स्वरूप तेने मळी शकशे ज नहीं. आहा... हा! सत्स्वरूप प्रभु! जेवुं सत् छे एना तरफ
ई वळी नहीं शके. आहा... हा! असत्ज्ञानथी ते सत् तरफ वळी शके? आहा... हा...!
इन्द्रियनो विषय छे. अने बीजी बधी इन्द्रियोनो विषय ते नथी. वस्त्र बधी इन्द्रियोनो विषय छे.
माटे बेयने भिन्नता छे. आहा... हा!
अने ई जाणे के माराथी थाय छे, में आम कर्यु. शरीरनुं आम कर्युने...! शरीर द्वारा काम कर्युं (आखो
दि’) शरीर द्वारा काम कर्युं (एम ज घूंटण छे!) आहा... हा!
ए (बीजाना हाथनी थपाट) अडती नथी आने (गालने). थपाट एने अडती नथी गालने. आहा...
हा... हा! आवुं (वस्तु) स्वरूप!! जे पोते पोतामां छे ए बीजाथी अभावस्वरूप छे पोताथी
भावस्वरूप छे, बीजाथी अभावस्वरूप छे. अत्यंत अभाव छे. हवे अत्यंताभाव (होवाथी) एने अडे
Page 384 of 540
PDF/HTML Page 393 of 549
single page version
एम कहे छे.’ आ आत्मा (तो) नहीं पण हाथे य अडतो नथी. (श्रोताः) एनुं शुं काम छे पण
पैसा आवे छे ने...! हाथ न अडे तो कांई नहीं, अमारे तो पैसानुं काम छे ने! (उत्तरः) पैसा कोनी
पासे आवे? आहा...! पैसानो मालिक हतो के दि’? पैसानो मालिक पैसो छे. आहा... हा! (अरे!)
परमाणुंमां वर्ण-गंध-रस-स्पर्श (गुणो) छे ते पण परमाणुमां अन्यभाव छे. अतद्भाव छे. ई
परमाणुंमां स्पर्श (नामनो गुण छे) आ स्पर्श, टाढुं-ऊनुं ई अने परमाणु (द्रव्य) वच्चे अतद्भाव
छे. केमके (टाढुं-ऊनुं) स्पर्श एक इन्द्रियनो विषय छे अने आ आखुं तत्त्व छे ए पांचेय इन्द्रियनो
विषय छे. एटले (आखा तत्त्वने-द्रव्यने) अतद्भावनो अभाव छे. अहा... हा... हा... हा! पण,
अतद्भाव तरीके विशेष छे. प्रदेश तरीके. पण तद्भाव तरीके, तद्भावनो भाव होवा छतां भिन्नभिन्न
भाव होवा छतां, तेनो अभाव ते एनुं स्वरूप छे. आहा... हा... हा! समजाणुं कांई? आवी वात
क्यां सूक्ष्म! धरम करवो एमां आवी वात शुं करवी? पण धरम कोण करे छे? खबर छे तने?
आहा... हा! धरम करनारो शुं करे छे? धरम करनारो’ ... परपदार्थनी सामुं जोतो नथी, अने
पोताना गुण-भेदने करतो नथी! ए धरम करे छे ई द्रष्टि द्रव्य उपर जाय छे ने ए धरम करे छे.
देवीलालजी! आहा... हा... हा!
आत्माने ज्ञानगुण बे भिन्न, एम जो पर्यायमां लक्ष करे तो ई विकल्प ऊठे छे. कारण के बे (वच्चे)
अतद्भाव छे. आहा... हा! आव वातु छे झीणी! पण ज्यारे गुण ने आत्मा, भले अन्यपणे-
अतद्भावने (लईने) अन्यपणे कहेवाय, छतां एवा (भेदनुं) लक्ष छोडी दईने, एक द्रव्य उपर-
ज्ञायक उपर द्रष्टि करे तो सत्य हाथ आवे (एटले आत्मतत्त्व जणाय.) आहा... हा! हवे आवुं क्यां!
आहा... हा! मुंबई जेवा शहेरमां आवी वात थाय त्यां तो (लोको बूमो पाडे के) शुं कहे छे आ?
कथी थाय छे पण हवे. आहा... हा! निर्णय-परथी भिन्न छे. एवा निर्णय करवानो पण अवसर न
ले, ई के दि’ आत्माना-अंतरमां जाय. आहा... हा! हे प्रभु! मारुं स्वरूप ज परथी तद्दन भिन्न,
कर्मथी-कर्मना प्रदेशो भिन्न अने आत्माना प्रदेशो भिन्न, एथी कर्मना उदयथी आत्माने राग थाय,
एम नथी. आहा...! मोटो वांधो ‘आ’!!
जीवनी पोतानी भूल छे. ए करमने लईने संशय थाय, दर्शनमोहने लईने एम नथी. छतां
संशयभावने
Page 385 of 540
PDF/HTML Page 394 of 549
single page version
अतद्भाव छे. आहा... हा!
वस्त्र पांच इन्द्रियनो विषय थयो. धोळापणुं ए आंखनो विषय छे. बीजी इन्द्रियोनो विषय नथी.
(एथी ए बे वच्चे तद्भाव नथी.) समजाणुं कांई? एक इन्द्रियनो विषय थयो (बाकीनी) चार
इन्द्रियोनो विषय (धोळापणुं) न थयो. आ वस्त्र छे ई (आंख सहित बाकीनी) चारेय इन्द्रियोनो
विषय छे. (एटले के) पांचे य नो अहा... हा... हा.! माटे बे वच्चे अतद्भाव छे. अतद्भाव
अनेरापणे गणवामां आवे छे. ओला प्रदेशभेदनुं अन्यत्व जूदुं, आ अतद्भावनुं अन्यत्व जूदुं.
आहा... हा...! (श्रोताः) प्रदेशभेद नाम पृथकत्व... (उत्तरः) हें! पृथक छे तद्न (ए तो.) आ
भाषा तो सादी छे आमां कोई संस्कृत ने व्याकरण ने... (एवुं नथी.) बेनुं-दीकरियुंने पकडाय एवुं
छे! नहीं?!
ए पैसा पेदा करी शकुं, पैसाने हुं वापरी शकुं, छोकरांने बराबर भणावी शकुं, व्यवस्था घरनी सरखी
राखुं तो ए (बधा सरखा) रहे. आहा... हा! दीकरीने पण ठेकाणे पाडवी होय तो, ध्यान राखीने
(शोधी काढुं के) वर केवो छे? घर केवुं छे? एवी बधी ध्यान राखे तो ठेकाणे पडे. ए बधी भ्रमणा
छे!! आहा... हा... हा... हा! भारे जगत, तो भाई! आहा... हा! छतां ए चीजोमां रह्यो देखाय.
पण एनाथी भिन्नपणे आत्मा भास्यो होय, तथा संयोगो होय, संयोग संयोगने कारणे होय,
इन्द्रियोना विषयो पण ज्यां संयोगे होय, छे पृथक पण संयोगे आवे. पण छतां अंदर द्रष्टिमां फेर
होय. आहा...! के हुं तो आत्मा ज्ञायक! चैतन्यस्वरूप अभेद! गुणी अने गुणना भेदथी पण विकल्प
ऊठे छे माटे ई हुं नहीं. (हुं तो अभेद-एकरूप छुं.) आहा... हा! आहा... हा... हा! को’ बाबुभाई!
आवुं झीणुं छे! आहा... हा! अरे... रे! आवा आ! अमारे हीराचंदजी मा’ राज बीचारा! वया
ग्या! काने पडी नहीं वात! ई करतां भाग्यशाळीने जीवो अत्यारे! आहा... हा! छेंतालीस वरसनी
दिक्षा! बार वरसनी उंमरे लीधेली. शांत माणस! गंभीर! बहु हजारो माणस-बे हजार माणस
व्याख्यान सांभळे, शांति! अरे... रे! आ शब्द काने नहीं पडेला ‘आ’!! आहा... हा! केः परथी
पृथक छे तो ई तो (अत्यारे के’ छे के) नहीं, परनी दया पाळी शके छे.
प्रदेशथी पृथक छे. तेनी दया कोई पाळी शके नहीं. पण एनामां जे दयानो भाव आवे. आहा...! ए
भावने अने
Page 386 of 540
PDF/HTML Page 395 of 549
single page version
अने आत्मानो पण विकल्प छोडीने - ओलो तो विकार छे. आ ज्ञान छे आत्माने जाणनारुं अने हुं
आत्मा छुं ई बे वच्चे पण अतद्भाव छे. आहा... हा! ‘अतद्भाव’!! अतद्भावमां एकलुं कर्युं.
उन्मग्न, निमग्न नहीं? आहा...! पर्यायद्रष्टिथी जोईए तो गुण ने गुणी निमग्न नजरे पडे. (अने)
द्रव्यद्रष्टिए जोईए, तो आहा...हा...हा! तो न्यां (भेद) ऊडी जाय छे. भेद तो ऊडी जाय छे. आहा...
हा... हा... हा! उन्मग्न-निमग्न आवी गयुं’ तुं ने (गाथा-९८ फूटनोटमां अर्थ छे.) केवी वात एम!
सिद्धांत आ छे!!
विकल्प ऊठे. पण पर्यायद्रष्टि छोडीने द्रव्यद्रष्टिथी देखे तो निमग्न - भेद पण डूबी जाय छे. भेद पण
बूडी (डूबी) जाय छे. आहा... हा... हा! अभेदपणुं प्रसिद्धिमां आवे छे. अभेदपणुं द्रष्टिमां आवे छे.
आ आनुं नाम धरम छे!! अरे! क्यां पहोंचवुं! अमृत रेडयां! पंचमआरामां, संतोए तो अमृत
रेडयां छे!! भाव कहेवानी आ शैली!!
भासे. अने द्रव्यद्रष्टिथी द्रव्यार्थिकनये जुए तो ते निमग्न पण छे. आहा... हा! ओलुं उन्मग्न हतुं ए
विकार, पर्याय (भेद) निमग्न थई जाय छे. द्रव्यमां पण ई अभेद थई जाय छे. आहा... हा!
(श्रोताः) बहु खुलासो... आव्यो. (उत्तरः) आवी व्याख्या छे. आहा...! “तेथी तेमने तद्भावनो
अभाव छे.”
गुणमां गुण नथी (ए निर्गुण). आहा... हा... हा!
अलौकिक वातुं छे. आहा... हा! भाई! नथी ने...? हसमुख नथी आव्यो...! आहा...! “निर्गुण” शुं
कीधुं? गुण विनानी ‘सत्ता’ (गुण) निर्गुण छे. द्रव्य गुणवाळुं छे. जेम नीचे (फूटनोटमां जुओ!)
केरीमां वर्णगुण छे, केरीमां वर्ण-गंध वगेरे छे तेम द्रव्यमां सत्ता छे. “निर्गुण” = गुण विनानी.
Page 387 of 540
PDF/HTML Page 396 of 549
single page version
सूंघातो के स्पर्शतो नथी); वळी जेम आत्मा ज्ञानगुणवाळो, वीर्यगुणवाळो वगेरे छे, परंतु ज्ञानगुण
कोई वीर्यगुणवाळो के अन्य कोई गुणवाळो नथी; तेम द्रव्य अनंतगुणोवाळुं छे, परंतु सत्ता गुणवाळी
नथी. (अहीं जेम दंडी दंडवाळो छे तेम द्रव्यने गुणवाळुं न समजवुं; कारण के दंडी अने दंडने तो
प्रदेशभेद छे, द्रव्य ने गुण तो अभिन्नप्रदेशी छे.
समजवुं. ई तो पृथक प्रदेश छे (बन्नेना) एम अहींया गुण अने गुणी वच्चे एम न समजवुं.
(अहीं तो) फक्त गुण ते द्रव्य नहीं ने द्रव्य ते गुण नहीं एटलो अतद्भाव छे. आहा... हा!
(श्रोताः) आ वातमां क्षेत्र एक छे ने...! (उत्तरः) क्षेत्र एक छे. एक ज छे. गुण लेवुं छे ने...!
गुण ने द्रव्य क्षेत्र एक ज छे. पर्याय छे ए वळी पछी वात. ई (प्रदेशभेदनी) अत्यारे वात नहीं.
आ तो गुण ने द्रव्य वच्चेनी वात छे. आहा...हा!
एमां छे नहीं एनामां. एनमां छे नहीं ने ई अनेकांत क्यांथी लागु पडे एने...! आहा... हा! ए
सत्ता नामनो गुण छे आत्मामां, ए निर्गुण छे. एमां गुण नथी (बीजो). पोते एक गुण छे पण
एमां बीजो गुण नथी. (वस्तु) ए गुणोनी बनेली छे अने सत्ता एक ज गुणनी बनेली छे.
विशेषण छे. (नीचे फूटनोटमां) विशेषण
द्रव्यने रचनार छे. द्रव्य छे ते गुणोनो रचनार नथी. छे? (पाठमां) विधायक= विधान करनार;
रचनार छे. आहा... हा! गुण छे ई द्रव्यने बतावे छे. एटले एनो रचनार छे. द्रव्य एनो रचनार
(गुण) छे. द्रव्य एने-गुणने रचनार नथी. आहा... हा! छे? (फूटनोटमां) विधान करनार; रचनार.
“निर्गुण एक गुणनी बनेली, विशेषण, विधायक (–रचनारी).
गुण’
आश्रय विना रहेतुं” हवे द्रव्य. हवे द्रव्य केवुं छे? केः “कोईना आश्रय विना रहेतुं” पहेली ए
गुणनी वात करी. आहा! सत्ता नामनो गुण छे. ते निर्गुण छे. गुणमां गुण नथी. एकगुणनी बनेली
छे. विशेषण छे, विधायक छे - रचनारी छे अने वृत्तिस्वरूप छे एवी जे सत्ता छे. बस त्यां ए वात
पूरी. (हवे द्रव्यनी वात) “ते कोईना आश्रय विना रहेतुं”
Page 388 of 540
PDF/HTML Page 397 of 549
single page version
आ द्रव्य तो गुणवाळुं छे. आहा... हा! अनेक गुणोनुं बनेलुं छे. रचेलुं अनादिथी. “अनेक
गुणोनुं बनेलुं” “विशेष्य” छे. छे? (पाठमां फूटनोटमां).
खासियतोथी ओळखातो, ते ते भेदोथी भेदातो) पदार्थ छे, वळी जेम ज्ञान, दर्शन, चारित्र, वीर्य
वगेरे आत्मानां विशेषणो छे अने आत्मा ते विशेषणोथी विशेषित थतो (ओळखातो, लक्षित थतो,
भेदातो) पदार्थ छे, तेम सत्ता विशेषण छे. आहा... हा! द्रव्यना लक्षणथी सत्तानुं लक्षण भिन्न छे अने
द्रव्य विशेष्य छे (एटले) सामान्य छे. अने गुण छे ते विशेषण छे. आहा... हा! (विशेष्य अने
विशेषणोने प्रदेशभेद नथी ए ख्याल न चूकवो.)
जवाना, हाल्या जवाना घणा तो पशुमां जवाना. आ बधा वाणिया, मरीने! कारण के मांस आदि
नथी, पुण्ये य नथी. बे-चार कलाक हंमेशा वांचन होय ने सत्समागमेय अत्यारे तो न मळे, एने
कोनो करवो सत्समागम? अने कोना समागमे वांचवुं- विचारवुं? (एनी गम नहीं) बे-चार कलाक
वांचे तो पुण्ये य बंधाय. आहा...! एका’ द कलाक मळे एमां एवा मळे कुसंगी के पाप बंधाय
मिथ्यात्वनुं! हवे क्यांथी उद्धार! आहा... हा! छे? (पाठमां).
एम वृत्तिमानस्वरूप एवुं द्रव्य नथी. “तथा कोईना आश्रय विना रहेतुं, गुणवाळुं, अनेक गुणोनुं
बनेलुं, विशेष्य, विधीयमान अने वृत्तिमानस्वरूप एवुं द्रव्य छे ते कोईना आश्रये रहेती, निर्गुण,
एकगुणनी बनेली, विशेषण, विधायक अने वृत्तिस्वरूप एवी सत्ता नथी.” आहा... हा... हा!
आकरुं पडे एवुं छे!
एटले अतद्भावनुं अन्यपणुं अंदर छे. आहा... हा! ए सत्ता छे ते द्रव्य नथी ने द्रव्य छे ते सत्ता
नथी. आहा... हा! (श्रोताः) बन्ने अनादिना छे कोण कोने रचे? (उत्तरः) रचे कोण? ए रचायेलुं
छे एम कहेवाय. छ द्रव्यथी रचायेलो छे लोक एम कहेवाय. पाछुं आवे! आहा... हा... हा! रचायेलुं
एटले बनेलुं छे एम (समजवुं.) रचायेल एटले एम ‘छे’. आ लोक पण छ द्रव्यथी रचायेलो छे
एम
Page 389 of 540
PDF/HTML Page 398 of 549
single page version
‘छहढाळा’ मां (
अन्यपणुं बीजी जातनुं छे. आहा... हा!
ने द्रव्यने एकपदार्थपणुं छे.
लक्षण छे. जे श्वेतपणे जणातुं नथी.
माटे अन्यत्व छे एम नहीं. आ पर्यायद्रष्टिथी जोतां भिन्नपणे छे. द्रव्य (द्रष्टि) थी जोतां अभिन्न छे.
छे? (पाठमां) आहा... हा! बधो विषय झीणो! अभ्यास न मळे ने!
अतद्भाव छे. भेदभाव छे. छतां एवो भेदभाव नथी के एना प्रदेशो सत्ताना ने आत्माना प्रदेशो
जुदा एवुं नथी.