Page 492 of 540
PDF/HTML Page 501 of 549
single page version
ने...! क्रमानुपाती-क्रमानुसार अने ते ते पर्यायनो कर्ता द्रव्य छे. आहा... हा! ज्ञानमां एनी दशा थाय,
एनो कर्ता आत्मा छे. ज्ञानावरणीयनो उदय एनो कर्ता नथी. एम कहे छे. एम आत्मामां,
आयुष्यगतिने लईने - आयुष्यकर्मने लईने, देहमां रहे छे एम नथी. एनी पोतानी पर्यायने कारणे
त्यां पर्यायमां (छे.) ते पर्यायनो कर्ता आयुष्य (कर्म) नथी. देहमां रहेवुं - जेटलो काळ (रहेवुं) ए
काळनी पर्यायनो ए शरीरमां रहेवानो जेटलो काळ छे तेटलो ए ज समयनो कर्ता ते द्रव्य छे. आहा...
हा! ते द्रव्य तेनो कर्ता, द्रव्य तेनुं करण-साधन अने द्रव्य ते पर्यायनो आधार (अधिकरण) (छे.)
आहा... हा! आ दरेक द्रव्यनी वात छे. आ मनुष्यपणे समजावी छे. ई दरेक द्रव्य एना पर्यायना
स्वरूपनो कर्ता छे (करण ने अधिकरण छे.) केटली वात समावी दीधी छे!! ओला कहे के अंतराय
करमने लईने आत्मामां, दीक्षा लेवानो भाव न थाय - एवुं आवे छे. ‘मोक्षमार्ग प्रकाशक’ मां.
एय? ‘मोक्षमार्ग प्रकाशक’ मां (एवुं लखाण आवे छे.) आहा... हा!
उत्पाद (कहे छे) पर्याय पहेली नहोती ने थई - ए अपेक्षाए द्रव्यने असत्-उत्पाद कहेवामां आवे
छे. छतां ते ते पर्याय, ते ते द्रव्यनी शक्ति जे छे अनंत - अन्वयशक्तिओ अनंत छे. द्रव्य एक छे,
पण एनी शक्तिओ एटले गुणो अनंत छे. अने ई अनंत (गुणो) नी हारे अनंती पर्यायो
गूंथायेली छे. आहा... हा... हा! (श्रोताः) प्रगट नथी ने गूंथायेली शी रीते छे? ... (उत्तरः) ई
गूंथायेली छे एमांथी प्रगट थाय छे. एने संबंध छे अन्वयशक्तिनो. ई तो पर्याय पहेली नहोती
तेथी तेने असत्-उत्पाद, द्रव्यनो असत्-उत्पाद छे एम कीधी. द्रव्यमां ई असत् (उत्पाद) छे एम
कीधुं. छतां एनी अन्वयशक्तिओ - जे गुणो छे (तेनी साथे संबंध छे.) अन्वयो- राते वात थई’
ती ने भाई! अन्वया गुणाः पण आवे छे. अन्वय द्रव्य ने ‘अन्वया गुणाः’ आवे छे बीजे. त्यां
वांचेलुं नो’ तुं - द्रव्य ते विशेष छे अने तेना गुणो ते विशेष्य छे एम आव्युं’ तुं. अथवा द्रव्य ते
वस्तु छे अने एनी शक्तिओ, अन्वयो छे. तो ई अन्वयो शक्ति छे अनंती. आहा... हा! आवी
वात!! अने ए शक्तिओनी साथे, ते ते समये जे पर्यायो थवानी ते शक्ति साथे संबंध राखे छे.
(पर्यायो) शक्ति साथे गूंथायेली छे. आहा... हा... हा! कोई तत्त्वनी पर्याय (बीजा तत्त्वने लईने
नथी.) के आ आत्मा
Page 493 of 540
PDF/HTML Page 502 of 549
single page version
कहे छे. आहा... हा! गजब वात छे!! लाभुभाईनुं लखाण कांईक आव्युं छे, कांईक ठीक छे. कंईक
साध आवती जाय छे, पोतानी मेळे पीवे छे ने...! आहा... हा!
अन्वयशक्तिओ अनंत छे. तेनी समये-समये क्रमानुपाती (क्रमबद्ध) क्रमे जे थवानी पर्याय ते ते
द्रव्यने लईने थाय छे. आहा... हा! पर्याय, परने लईने तो बिलकुल नहीं. हो निमित्त-पण निमित्तने
लईने कांई अंदर थाय (एम छे नहीं) आहा... हा! आवी वात! जुओ! आ आंगळी हाले छे
आंगळी आ. ए परमाणुओ (द्रव्य) छे. एमां अनंत-अन्वयशक्ति-गुणो छे. एने अनुसरीने -
गूंथायेली (पर्यायो) ते काळे, ते ज क्रमे -क्रमानुसार जे पर्याय आववानी-थवानी ते ज थाय छे. तेथी
ते पर्यायने असत्-उत्पाद ने द्रव्यने पण असत्-उत्पाद कहीए. पर्यायने असत्-उत्पाद तो खरो पण
द्रव्यने असत्-उत्पाद कहीए. आहा...! आहा... हा! छे? जुओ! (पाठमां).
थाय छे. आहा... हा! बे लीटीमां केटलुं भर्युं छे!! अहींयां (अज्ञानी) कहे के हुं परनी दया पाळी
दउं, परने (बचावी) अहिंसा करी दउं, पैसा रळी दउं, कमाई दउं दुकाने बेसीने, दुकाननी व्यवस्था -
लोढा-बोढानी सरखी व्यवस्था करी दउं, आहा... हा! धंधो दाणानो (तो) घउं, बाजरो आदि जे छे
एमां एक एक दाणो अनंत परमाणुनो पिंड छे. अने ई परमाणुंमां अनंत अन्वयशक्तिओ रहेली
छे. ते कारणे (ते दाणानी) ते पर्याय ते थवानी ते - आम जवानी होय - आववानी होय ते काळे
ते पर्याय (तेनाथी (द्रव्य-गुणथी) थाय. ओलो बीजो कहे के में आने दाणा आप्या ने में दाणा
तोळीने आप्या, ए बधी जूठी वात छे. आहा... हा!
आठ हजार पगार पाडे! कोनो दीकरो ने कोनो (बाप)? आहा... हा! आ मारो दीकरो हुशियार थयो
छे. पण दीकरो कोनो? अहींया कहे छे. ए दीकरो तो आत्मा छे ने आत्मानी पर्याय तो एनाथी थाय
छे. ए पर्याय ताराथी थई छे ने तें दीकराने उत्पन्न कर्यो छे? त्रण काळ, त्रण लोकमां आ वात साची
नथी. आहा... हा! आकरुं भारे भाई!! पैसावाळा तो आम जाणे - करोडो पैसा (रूपिया) अबजो
पैसा (रूपिया) (माने के) अमे आम करी दईए - अमे आम करी दईए, (कोईने) बे-पांच लाख
आपीने धंधे चडावी दईए, एमाीं आपणने नफो तो मळे! महिने टका-दोढ टकानुं व्याज आपे,
पेदाशमां आठ आना अमारा ने आठ (आना)
Page 494 of 540
PDF/HTML Page 503 of 549
single page version
हशे? आहा...हा! आवी वात छे! अरे! दुनियाए वीतरागतत्त्व सर्वज्ञदेव त्रिलोकनाथ परमात्मा-
एणे जे वस्तुनुं स्वरूप कह्युं-ए रीते सांभळवा मळे नहीं जगतने तो बिचारा करे शुं? एमां (वळी)
जुवानी (युवान) अवस्था-वीस-पचीस-सत्तावीसनी फाटेली उंमर ने एमां बे-पांच लाखनी पेदाश
होय- अने दुनिया वखाणे) करमी जाग्यो अमारे (छोकरो.) करमी जाग्यो एम कहे छे ने...! धरमी
जाग्यो एम कहे छे? आहा...! पापी जाग्यो. आहा... हा! ए कान्तिभाई? रामजीभाई पासे क्यां
हतां - पैसा हता? एनी पासे पैसा छे (कान्तिभाई पासे) एम कहे छे लोको! आहा... हा... हा!
क्रमानुसार (क्रमबद्ध) ते ज पर्याय ते समये थाय. अने छतां ते पर्याय, पहेली नो’ ती माटे असत्-
उत्पाद कही, द्रव्यनो असत्-उत्पाद आव्यो छे एम कहे छे. आहा... हा! हवे आने अभिमानना पार
न मळे. आनुं आ करी दउं - ने आनुं आ करी दउं ने आनुं आ करी दउं - देरासर करी दउं लो ने!
मंदिर बनावी दउं! आहा...!
(ए तो जाणवा माटे) पण द्रव्यद्रष्टि-वस्तुथी तुं जो तो तने जनम-मरणना अंत आवशे. आ भवनी
पर्यायनो अंत आवे ए तेनी स्थिति छे. आहा... हा!
(दळ) छे. आ खारा सागरमां जळ बीजुं छे. आ तो (शरीर तो) माटी धूळ छे. भगवान आत्मामां
- अंदर भगवान आत्मा सुखना सागरनुं जळ छे ई तो. आहा... हा! आ शरीर तो जगतनी धूळ
छे. सागरमां जेम पाणी छे. एम आमां आनंदनुं जळ छे. ए सुखनो सागर छे प्रभु!! एनी एक
समयनी पर्याय थाय. तेनी पण स्वतंत्र कर्ता - ए द्रव्य छे. अत्यारे तो ई सिद्ध करवुं छे ने...!
दीकरा-दीकरी, बायडी क्यां’ य रही गया बापा! आहा... हा! आ शरीरनो एक-एक रजकण द्रव्य छे
ने द्रव्यमां गुणो छे (अनंत) अन्वयो. ‘अन्वया गुणाः’ शब्द छे क्यां’ क! ‘तत्त्वार्थ राजवार्तिक’ मां
आमां क्यां’ क छे. ‘अन्वया गुणाः’ अन्वय शक्ति लीधी छे पण शक्ति कहो के गुण बधुं एक ज
छे. छे ने...? क्यां? एकसो छासठ पानुं? नीचेथी पांचमी लीटी. छे ने...! लो! अंदर संस्कृतमां छे.
‘अन्वयिनो गुणाः’ अथवा ‘सहभुवोःगुणाः’ संस्कृतमां छे भाई! व्यतिरेक एटले पर्याय ए तो
आवी गई छे वात. छे? संस्कृतमांछे. एकसो छासठ पाने. ए संस्कृतमां नीचेनी छठ्ठी लीटी.
(वाचन).
Page 495 of 540
PDF/HTML Page 504 of 549
single page version
इति गुणलक्षणम् । [जयसेनाचार्य]
ज्ञाननो प्रवाह!! आहा... हा! ज्ञान.... ज्ञान.... समजण.... ज्ञान.... ज्ञान.... ज्ञान.... ज्ञान....! एवो
जे द्रव्यस्वभाव, तेना गुणो अन्वय एटले कायम रहेनारा अन्वयनी साथे रहेनारा अन्वयो (अनंत)
आहा... हा! ओलुं विशेषण आप्युं छे ने...! विशेषण कहो के अन्वयशक्ति कहो के अन्वयगुण कहो
(एकार्थ छे) शक्तिनो अर्थ एटलो ज. अन्वयगुणो लीधा अहींया. आहा... हा! आ तो मूळतत्त्वनी
वातुं छे बापु! अत्यारे तो गोटा हाल्या छे गोटा! जे बोलवानी पर्यायभाषा (वर्गणाना परमाणुं
छे.) तो कहे छे के ए परमाणुनी जे अन्वयशक्तिओ छे एने क्रमे भाषा (पर्याय) थवानी छे ते
काळ ज ते भाषानी पर्याय थाय छे. ए भाषानी पर्यायनो कर्ता ते परमाणुं छे. आत्मा नहीं - जीव
नहीं - होठ नहीं. आहा... हा! को’ देवीलालजी! आवी वात छे! आटलामां ए (बधुं) भर्युं छे.
भगवानमां अनंता-अनंता गुणो भगवत्स्वरूपे पडया छे (ध्रुव छे.) एनी वर्तमानमां, ते पर्याय, जो
द्रव्य उपर द्रष्टि होय, तो तो ते पर्याय क्रमानुपाती (क्रमबद्ध) सम्यग्दर्शन-ज्ञान ने चारित्र ए पर्याय
आवे. जो द्रष्टि द्रव्य उपर न होय, तो राग अने पर उपर होय - संयोग उपर (होय) तो विकारी
थाय आवे, विकार मारो छे ए मिथ्यात्वनी पर्याय उत्पन्न थाय. ई पर्यायोनो उत्पाद- असत्
(उत्पाद) पहेलो नहोतो ने थयो छतां ई द्रव्य पोते ज ई असत्-उत्पादपणे ऊपजयुं एम पण
कहेवाय छे. आहा... हा! केम के द्रव्य पोते पर्यायना कर्ता, करण अने अधिकरण होवाने लीधे
पर्यायोथी अपृथक छे. आहा... हा! केटलुं समाव्युं छे! हवे आवुं सांभळवुं! मळे नहि बिचाराने ने
रखडया-रखड, चोराशीना अवतार! आहा... हा! ओगण पचास दि’ थी छे लाभुभाईने! हजी अंदर
दि’ रहेवुं पडशे! आहा... हा! भाषा नहीं ने आम ने आम रहेवुं- ए पण ए पर्यायनो जे द्रव्यना
अन्वयगुणनी साथे संबंधवाळो पर्याय ए काळनो ए क्रमानुपाती - क्रमे थनारो ते ज पर्याय थाय छे.
आहा... हा! दाकतरोथी मटे... दवाथी मटे. आरे...! आरे! ए बधी वात जूठी छे. ते द्रव्यनी ते
समयनी ते क्रममां आवेली पर्याय, ए अन्वयनी साथे संबंध राखीने- संबंध तोडीने नहीं- ए
पर्याय थाय छे तेनो कर्ता ते द्रव्य, करण एटले द्रव्य साधन अने द्रव्यवस्तु ते तेनो आधार (छे.) ए
पर्यायनो आधार द्रव्य (छे.) आहा... हा... हा!
Page 496 of 540
PDF/HTML Page 505 of 549
single page version
एम नहीं. आहा... हा! ई परमाणुना, ते समयनी पर्याय थई ते पर्यायनो कर्ता- साधन ने आधार
ते परमाणु छे. आहा... हा! आ शिखरे सोनानो (कळशो) चडाव्यो- फलाणुं आम कर्यु ने फलाणु
आम कर्युं अभिमानना पार न मळे अरे... रे! ए अभिमानमां गोथां खाय ने मरीने जाय चार
गतिमां (रखडवा.) आहा... ह! केटलुं समाडयुं छे जुओ! आ तो विशेषमां आव्युं केः “पर्यायोना
अन्यपणा वडे द्रव्यनो” – पर्यायोना अन्यपणा वडे द्रव्यनो – के जे असत्–उत्पाद नककी थाय छे” के
जे पर्यायोना स्वरूपनुं कर्ता छे, करण अने अधिकरणने लीधे पर्यायोथी अपृथक् छे.” पर्यायोथी जुदो
नथी. ई द्रव्य, पर्यायोथी जुदो नथी. तेथी
थाय छे एम कहे छे. अने छतां ते पर्याय, एकदम बीजी जातनी थाय - संयोगोमां आवीने बीजी
थाय एटले तने एम लागे के एनाथी थई (तो) कहे छे के ना. एना क्रमानुपातीथी (थई छे
क्रमबद्ध). अन्वयना संबंधथी थई छे अने क्रमे आववानी ते आवीने ते पण असत्-उत्पादपणे
पर्याय ऊपजे छे. आहा... हा! त्रण लोकनो नाथ, सत्स्वरूप प्रभु! जे पलटतो नथी - बदलतो नथी,
ए पण अहींया कहे छे के ई पर्यायपणे असत्-उत्पादपणे ते ऊपजे छे. आहा... हा! समजाणुं
कांई...? छे के नहीं एमां? (पाठमां) आहा... हा! गर्व गाळी नाखे एवुं छे!! गर्व गाळतां
भगवान नजरे पडे एवुं छे! आहा... हा!
द्रव्यने ज जोवानु आव्युं) आ बहारना साधनो मेळवीने, पर्याय निमित्त उत्पन्न करे, निमित्तो मेळवे
साधन अनुकूळ साटु कहे छे ए वात बधी जूठी छे. आहा... हा!
आ दाकतर कहे के ऊंडो श्वास लो! सारुं ऊंडो लईए. बापु! ई श्वासनी पर्याय, परमाणुनी ते काळे,
ते रीते ज आववानी छे ते रीते थाय छे, आत्मा अंदर प्रेरणा करे माटे ऊंडो श्वास थाय, एम नथी.
आहा... हा! एक गाथाए तो गजब सिद्धांत!! मारुं मकान ने मारा पैसा ने... मारा दीकरा ने...
मारी दीकरियुं ने... मारा जमाई - सारो जमाई मळ्यो होत तो (फुलाईने बीजाने कहे) आ मारा
जमाई छे.. क्यां करवो ए जमाई! प्रभु! तारी पर्यायमां पण तुं असत्पणे उत्पन्न था. पहेली पर्याय
नो’ ती माटे (असत्-उत्पाद) एमां तुं बीजाने एम मान के आ मारा (छे ए गर्व छे.) आहा...
हा! देवीलालजी! हिन्दीवाळा छे ए नो’ समजे गुजराती भाषामां! आहा...!
Page 497 of 540
PDF/HTML Page 506 of 549
single page version
द्रव्यनो अपृथक छे तेथी तेनो
देव नथी. मनुष्यनी जे पर्याय छे ते देवनी पर्याय नथी, ते सिद्धनी पर्याय नथी. आहा... हा! आचार्ये
बे वात लीधी. मनुष्य ते देव के सिद्ध नथी, एमां तिर्यंचने अंदर लई लेवुं. “देव ते मनुष्य के सिद्ध
नथी.” भले स्वर्गमां देव थाय. आहा... हा! आचार्य छे ने... मनुष्यथी देव थवाना छे. देव पछी
सिद्ध थवाना छे. आहा... हा! (देवमांथी) पछी मनुष्य थईने सिद्ध थवाना छे. आहा... हा! दिगंबर
संतोनी वात छे बापा! “मनुष्य ते देव के सिद्ध नथी,” मनुष्यपणानी गति जे छे अंदर ते देवपणुं
नथी ने सिद्धपणुं नथी. अने “देव ते मनुष्य के सिद्ध नथी.” आहा... हा! मुनिराज तो देवमां
जवाना. देवनी पर्याय थवानी - पंचमकाळ छे ने...! आहा...! पण ई “देव ते मनुष्य के सिद्ध
नथी.” आहा... हा! “ए रीते नहि होतो” थको अनन्य (–तेनो ते ज) केम होय?” जीव तेनो ते
ज केम होय? जोयुं? आहा...! ए जीव जे छे मनुष्य छे ते देव के सिद्ध नथी, अने देव के सिद्ध छे ते
मनुष्य नथी, तो पछी तेनो ते ज केम (जीव) होय? आहा...! तेनो ते ज केम होय? आहा... हा!
पर्यायमां अनेरो थाय छे ने...! दुनिया तो शरीरने ज देखे छे (माने छे) आत्मा. आ (शरीर तो)
माटी छे, पुद्गलनी अवस्था - जड-माटी छे. ए (शरीरमां) अनंता परमाणु छे एकेक परमाणुंमां
अनंती अन्वयशक्तिओ छे अने ते ते परमाणुनी (पर्यायो) क्रमानुपाती (क्रमबद्ध) जे पर्याय
आववानी ते ज आवे छे ए पर्यायनो कर्ता-साधन ने अधिकरण (आधार) ए परमाणु छे. आहा...
हा! आवुं जगतने बेसवुं (घणुं कठण!) अभ्यास क्यां छे? जगतना अभिमान आडे (समजवा)
नवरो क्यां छे? आ कर्यु ने.. आ कर्युं ने.. आ कर्युं ने...!
- ए जीवद्रव्य पर्याय अपेक्षाए अन्य छे एम सिद्ध करवुं छे. आहा... हा! आवो उपदेश हवे
मीठालालजी! नवरा क्यां? एक तो धंधा आडे नवरा क्यां? पाप. आखो दि’ धंधो! बायडी-छोकरां
(साचववां) धूळ-धाणी! आहा... हा! कांई जेनी हारी संबंध न मळे,
Page 498 of 540
PDF/HTML Page 507 of 549
single page version
होय. आहा... हा... हा! ए प्रश्न थयेलो. एक फेरे. अमरेली चोमासुं हतुं ने... छीयासीनुं. पूरुं थईने
चितल गया चितल. न्यां एक कुंवरजीनो मनसुख ने... एनुं सगपण न्यां कर्युं तुं न्यां शेठियावमां
लालचंद शेठनी दीकरी. लालचंद शेठ! आ बधा पैसावाळा! जे दि’ सगपण कर्युं ते दि’ पूछयुं मने
आणंदजीए के आ शुं? छोडी क्यांनी ने छोकरो क्यांनो? आ बधो मेळ शुं थाय छे. कहे छे.
सत्यासीनी वात छे. कारतक वद-१. पुनमे पूरुं थाय ने... एटले अमरेलीथी चितल आवेला सीधा ज.
आणंदजी हारे हतो. कीधुं के भाई! ए बाई क्यां’ कथी बावळमांथी आवी होय, अने आ छोकरो
लीमडामांथी आव्यो होय. ते आम भेगां कहेवाय पण भेगां कोने कहेवा? आहा... शांतिभाई! कोने
भेगां कहेवां? भेगां थया कहे छे कर्म अनुसार. आहा...! हा!
अहींयां कहे छे.
कंकण आदि पर्यायो सोनामां ऊपजे छे. सोनामां कडुं (कुंडळ, वींटी) आदि थाय ने...! एवा सुवर्णनी
जेम. वलयादि विकारो एटले पर्यायो, सोनामांथी थाय ने कुंडळ, कडां, वींटी, थाळी पण थाय -
सोनानी थाळी, सोनाना वाटका, सोनाना प्याला होय छे ने...! छे ने अहींयां आवे छे अमारे आहार
(दान) वखते. अमुशने घरे सोनाना (थाळी-वाटका) प्याला होय छे. सोनानी चमची वळी होय छे
ने...! आहा... हा! ए कहे छे के जे आकार थयो सोनानो (जेने) वलयादि विकारो (कह्यां) ए
जीवद्रव्य पण - वलयादि विकारो, कंकण वगेरे जेने ऊपजे छे (अर्थात्) जेने ऊपजे छे एवा
सुवर्णनी जेम - जीवद्रव्य पण
ऊपजे छे अने अन्य-अन्य छे तो जीव पण भिन्न भिन्न पर्याये ऊपजे छे तो अन्यपणे केम न
होय? आहा... हा! अहींयां तो परनी हारे कांई संबंध नथी ई सिद्ध करीने - एकदम भिन्नपणानी
पर्याय देखाय-मनुष्यदेह छूटीने देवमां - तो (लोको) कहे के आहा... आयुष्य देवनुं बांध्युं माटे
देवपणुं थयुं ते वात खोंटी छे. आहा... हा! समजाय छे? घणा संस्कारवाळा जीवो तो देवमां जवाना.
आवी स्थिति सांभळे - दररोज सांभळे एना पुण्य बंधाय, ए मरीने स्वर्गमां जवाना. आहा... हा!
एकदम मनुष्यदेह छूटीने स्वर्ग (मां जाय) तो एम थई जाय के आ शुं नवुं ऊपजयुं? के ना. अनेरी
पर्याय थई - पण ई पहेली नो’ ती माटे अनेरी-अन्य कीधी. ए अन्य छे (पर्याय) माटे द्रव्य एम
ने एम रह्युं छे एम नहीं. ए पण ऊपजयुं छे. आहा.. हा! छे ने? (पाठमां)
Page 499 of 540
PDF/HTML Page 508 of 549
single page version
(द्रव्य) केम न होय? अहीं सोनामां “जेम कंकण, कुंडळ वगेरे पर्यायो अन्य छे.” पर्यायो अनेरापणे
थाय छे. ए सुवर्ण अनेरी-अनेरी पर्यायपणे थाय छे एम जीवद्रव्य अनेरापणे केम न होय? आहा...
हा! परनी हारे कांई लेवा-देवा न मळे. कर्मने लईने ने फलाणाने लईने ढींकडाने लईने (आम थयुं
ए वात नहीं.) आहा... हा! आवी वात छे! सुकनलालजी! शुकन आ छे. आहा... हा! द्रव्य अनेरुं
केम न होय? एम कहे छे भाई! आहा... हा! पर्याय अपेक्षाए (नी वात छे!) आहा...! द्रव्य तो
द्रव्य छे. पण पर्याय भिन्नभिन्न थई ते काळे ते थवानी क्रमानुपाती - क्रमे आववानी हती (ते) थई,
आववानी हती ने थई, ए वखते द्रव्य अन्य केम न कहीए? द्रव्य अन्यरूपे नथी थयुं एम केम न
कहीए? पहेली (मनुष्य पर्याय) पणे हतुं ने (देवपणे) थयुं तो अन्य केम नथी? आहा... हा! आवी
वातुं! सांभळवा मळवी मुश्केल! अने सांभळवी य मुश्केल पडे! लो, आ हाथे य हलावी शके नहीं.
बोली शके नही. आहा... हें? साधुने आहार दई शके नही. भगवाननी स्तुति करी शके नही. आहा...!
भगवाननी पूजा (समये) चोखा वडे करीने (अर्ध्य) चडावी शके नहीं. ई आत्मा करी शके नहीं एम
कहे छे. आहा... हा! ए वखते ई जीवद्रव्यनो पर्याय, पहेलो नहोतो ने अनेरो थयो एथी तने एम
लागे के आ पर्यायने लईने आ बधुं - आ थाय छे एम नथी. आहा... हा! को’ कान्तिभाई! आवुं
तो सांभळ्युं नथी. नानी उंमरमां वया गाय बिचारा! बुद्धिवाळा हता पण. गोरधनभाईए तो थोडुं’
क पाछळथी सांभळेलुं! तत्त्वनी वात! आहा... हा! अरे... रे! जे कमाणी करवी जोईए ए कमाणी करी
नहीं. हें? आ दश हजारनो पगार ने पंदर हजारनो पगार ने वीस हजारनो पगार ने...! बापु! पण
एमां शुं थयुं? एमां क्यां तुं आव्यो? ए क्यां ताराथी थयुं? ताराथी थयुं - जे पर्याय पहेली नहोती
एम अहींयां थयुं तो अनेरुं थयुं तो द्रव्य अन्य केम न होय? एम कहे छे. परने लईने थयुं नथी.
एम कहे छे. ए पर्यायने लईने द्रव्य अनेरुं केम न थयुं? आहा... हा!
कुंडळ आदि ते पर्यायो करनारुं सुवर्ण पण अन्य छे. एनुं - पर्यायोनुं करनारुं सुवर्ण पण पर्यायनी
अपेक्षाए अन्य छे. आहा... हा!
बहारना अभिमान मूकवा नथी. अमे आ कर्युं ने अमे आनुं आम कर्युं ने आ कर्युं ने - को’ कने
छेतरवा होय तो आम छेतरवा ने आम (चालाकीथी) छेतरवा ने अरे... रे! छेतराय जाय छे तुं
(ते) तने तारी खबर नथी. आहा... हा! ते पर्यायनी उत्पत्तिनुं कारण
Page 500 of 540
PDF/HTML Page 509 of 549
single page version
पैसानी पर्याय पैसाथी थई एने कारणे खेद थयो के राग थयो तो एने कारणे (थयो छे) ए कांई
पैसाने कारणे (खेद के राग) थयो एम नहीं. आहा... हा! आवी वातुं! त्रण लोकनो नाथ! आम
सामे ऊभो रह्यो होय जाणे अने सत्नी वातुं करतो होय आहा... हा! फाट-फाट. प्याला के! (अजर
प्याला!) आहा... हा!
द्रव्यने पण तेथी अमे अन्य कहीए छीए. आहा... हा! को’ हें? आवुं छे! आमां आवुं झाझा माणस
सांभळनारा-शुं कहे छे? बहु थोडा (सांभळनारा होय) वात साची! थोडा ज होय. आवुं परम
सत्य!! आहा... हा! त्रण लोकनो नाथ! सीमंधरदेव परमेश्वर! इन्द्रोनी वच्चे कहेता हता ई आ वात
छे. अने हजी कही रह्या छे परमात्मा! सीमंधर भगवान तो साक्षात् अरिहंत पदे छे ने...! महावीर
परमात्मा सिद्धपद थई गया. आहा... हा! पण ते य कहे छे के सिद्धपद पर्याय टाणे ई अनेरी पर्याय
थई छे अने जीव पण त्यां अनेरापणे थयो छे. देवपणे हतो अथवा मुनिपणे हतो ते पर्यायपणे हतुं
ते वखते ते पर्यायपणे (जीवद्रव्य) हतुं. अने सिद्धपर्याय थई ते पहेलानी पर्यायने लईने थई एम
नहीं. आहा... हा... हा! इ सिद्धनी पर्याय, ते समये क्रमानुपाती (क्रमबद्ध) थई तेनो कर्ता - करण -
साधन ने आधार ए आत्मा छे. आहा.. हा.. हा! ए मोक्षनी पर्यायनो कर्ता मोक्षमार्गे य नहीं.
आहा... हा! केम के (मोक्ष) मारगनी पर्याय काळे द्रव्य ते-पणे ऊपजेलुं अने ज्यां सिद्धपद थयुं ते
पर्याय ते काळे ते द्रव्य ऊपजयुं तेथी अन्य-अन्य द्रव्य थयुं एम केम न कहेवाय? पर्याय अपेक्षाए
(थयुं एम कहेवाय छे.) आहा... हा! ई आ द्रव्य (गळे उतारवुं) मुश्केल! आ तो बधुं! आवी वातुं
हशे?! अरे! भाग्यशाळी लोक छो बापा! आवी वीतरागनी वातुं - घरनी वात - साक्षात् भगवान
बिराजता होय एम कहे छे. आहा... हा! लो! एकसो ने तेरमी गाथा.
भगवान एटले आत्मा. मनुष्य पर्यायकाळे देवपर्यायनी पोते आचार्य छे ने... संत छे ने... मुनि छे
ने... कहे छे के मनुष्यनी पर्यायकाळे देवपर्यायनी के स्वात्मोपलब्धिरूप सिद्धपर्यायनी अप्राप्ति छे.
आहा... हा... हा! वात ई नाखी छे देवमांथी मनुष्य थईने सिद्ध थवाना (मुनिराज.) आहा... हा!
अरे! आनो एकांत कहे (अज्ञानी लोक). लोको एम कहे. परथी कांई न थाय - अने आडी -
Page 501 of 540
PDF/HTML Page 510 of 549
single page version
थाय. ले शुं कहेवुं छे तारे? “क्रमानुपाती” तेना योगथी आववानी पर्याय जे छे ते आवे छे.
अन्यवयनो-गुणनो संबंध राखीने-अन्वयनो संबंध तोडीने नहीं. (क्रमानुपाती-क्रमसर) थाय छे.
अन्वयनो संबंध राख्यो तो अन्वय तो गुण छे एटलो पण संबंध थयो एनी हारे. एथी अहींयां
कीधुं के द्रव्य अन्यपणे ऊपजयुं छे. आहा...हा! आवी वातुं छे. भक्ति अहीं थाशे हों! शरीरनुं कारण
होवाने कारण! पूनम छे आ ज. चोमासानो दिवस! काले तो भगवाननो दिव्य ध्वनिनो दिवस छे.
भगवाननी दिव्यध्वनिनो-गणधरनी उत्पत्तिनो काले दिवस छे. चार ज्ञान थवानो-बार अंगनी
रचनानो-ए दिवस छे काल! नैगमकालनी अपेक्षाए. काले ज केम? (अपेक्षाए वात छे.) नैगम
एटले संकल्प-विकल्प. एथी एम कहेवा एने. आहा...हा!
करनार द्रव्य-गुण नहीं. पर्यायनो करनार पर्याय, पर्याय कर्ता, पर्याय कर्म, पर्याय करण, पर्याय
संप्रदान, पर्याय अपादान, पर्याय अधिकरण - आधार (पण) अहींयां तो बीजी वात सिद्ध करवी छे
ने...! आहा... हा! स्याद्वाद अनेकांत मार्ग - आ रीते छे. फुदडीवाद नथी. आहा... हा! सिद्धनी
पर्यायोनो करनार, मोक्षनी पर्यायथी मोक्षनी पर्याय थई एमे य नहीं एम कहे छे. हें? आहा... हा!
एक कोर मोक्षमार्ग छे एनाथी मोक्ष थाय एम कहेवुं. अहींयां कहे छे सिद्धनी पर्यायनो करनार,
सिद्धनो आत्मा छे.
पर्याय नो’ ती माटे थई तेथी कंईक विलक्षण परनुं थयुं. एना संबंधथी बिलकुल नहीं. अने ते
पर्याय द्रव्यने अडती नथी छतां ते पर्यायनो कर्ता द्रव्य छे. आहा... हा!
वीतरागनी शैली!!
ए पाकी पर्यायनो कर्ता ई परमाणु छे. बाई नहीं, (वासण) नहीं. आहा...हा! आंही तो
अभिमाननो पार नहीं के माराथी केवुं सरस थाय छे. केवा (मजाना) पुडला थाय छे. हाथ हलावुं
(हळवे-हळवे) शुं कहेवाय? वडी
Page 502 of 540
PDF/HTML Page 511 of 549
single page version
आत्माने मारी नाख्यो परनुं कर्तापणुं मानीने-करीने आहा... हा! भगवान (आत्मा) तो जीवती
जयोत! जीवती जयोत बिराजे छे चैतन्य!!
द्रव्य छे. बाकी कोई बीजुं द्रव्य - एनुं निमित्तपणुं छे, निमित्तपणुं हों. पण एथी कंई (निमित्त)
एनो कर्ता छे के साधन छे के आधार, अपादान छे एम नथी. आहा... हा!
छे. द्रव्यने हों? पर्याय तो असत् छे ज, पण ई पर्याय द्रव्यनी छे ने...! तेथी द्रव्यने असत्-उत्पाद
कहेवामां आवे छे. आहा... हा! आवुं झीणुं छे! ई एकसो तेर थई.
Page 503 of 540
PDF/HTML Page 512 of 549
single page version
हवदि य अण्णमणण्णं तक्काले तम्मयत्तादो ।। ११४।।
भवति चान्यदनन्यत्तत्काले तन्मयत्वात् ।। ११४।।
छे अन्य, जेथी ते समय तद्रूप होई अनन्य छे. ११४.
पर्यायोस्वरूपविशेषोमां रहेला जीवसामान्यने अवलोकनारा अने विशेषोने नहि अवलोकनारा ए
जीवोने ‘ते बधुं य जीवद्रव्य छे’ एम भासे छे. अने जयारे द्रव्यार्थिक चक्षुने सर्वथा बंध करीने
एकला उघाडेला पर्यायार्थिक चक्षु वडे अवलोकवामां आवे छे, त्यारे जीवद्रव्यमां रहेला नारकपणुं,
तिर्यंचपणुं, मनुष्यपणुं, देवपणुं अने सिद्धपणुं - ए पर्यायोस्वरूप अनेक विशेषोने अवलोकनारा अने
सामान्यने नहि अवलोकनारा एवा ए जीवोने (ते जीवद्रव्य) अन्य-अन्य भासे छे, कारण के द्रव्य ते
ते विशेषोना काळे तन्मय होवाने लीधे ते ते विशेषोथी अनन्य छे - छाणां, तृण, पर्ण - अने
काष्ठमय अग्निनी माफक (अर्थात् जेम तृण, काष्ठ, वगेरेनो अग्नि ते ते काळे तृणमय, काष्ठमय
Page 504 of 540
PDF/HTML Page 513 of 549
single page version
होवाने लीधे तेमनाथी अनन्य छे - जुदुं नथी.) अने जयारे ते बन्ने चक्षुओ - द्रव्यार्थिक अने
पर्यायार्थिक - तुल्यकाळे (एकीसाथे) खुल्लां करीने ते द्वारा अने आ द्वारा (द्रव्यार्थिक चक्षु द्वारा तेम
ज पर्यायार्थिक चक्षु द्वारा) अवलोकवामां आवे छे, त्यारे नारकत्व-तिर्यंचत्व - मनुष्यत्व - देवत्व-
सिद्धत्व-पर्यायोमां रहेलो जीवसामान्य अने जीवसामान्यमां रहेला नारकत्व - तिर्यंचत्व - मनुष्यत्व
- देवत्व - सिद्धत्व पर्यायोस्वरूप विशेषो तुल्यकाळे जे देखाय छे.
विरोध पामतां नथी.
विरोध नथी. जेम के मरीचि अने श्रीमहावीरस्वामीनुं जीवसामान्यनी अपेक्षाए अनन्यपणुं अने
जीवना विशेषोनी अपेक्षाए अन्यपणुं होवामां कोई प्रकारनो विरोध नथी.
तेथी द्रव्य अन्य-अन्य भासे छे. बन्ने नयोरूपी बन्ने चक्षुओथी जोतां द्रव्यसामान्य तथा द्रव्यना विशेषो
बन्ने जणाय छे तेथी द्रव्य अनन्य तेम ज अन्य-अन्य बन्ने भासे छे. ११४.