Pravachansar Pravachano-Gujarati (English transliteration). Date: 06-06-1979,07-06-1979,06-06-1979,07-06-1979; Gatha: 98,98 Anvayarth, Tika.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 13 of 44

 

Page 142 of 540
PDF/HTML Page 151 of 549
single page version

gAthA – 97 pravachanasAr pravachano 142
pravachan tA. 6 tathA 7–6–79
have A (nIche pramANe) sAdrashya astitvanun kathan chhe-
इह विविहलक्खणाणं लक्खणमेगं सदिति सव्वगयं।
उवदिसदा खलु धम्मं जिणवरवसहेण पण्णत्तं।। ९७।।
‘pravachanasAr’ gAthA - 97.
have sAdrashya astitva (nI vAt chhe). eTale chhe... chhe... chhe... ne... chhe badhAn chhe ne...! e ‘chhe’
badhAn chhe e apekShAe sAdrashya-astitva (kahevAmAn Ave chhe) badhA ek chhe em nahIn. jevA AtmA
chhe evA anant AtmA chhe, anant paramANu chhe. dharmAsti chhe, kAlANu chhe. e sAdrashya astitva ‘chhe’
sarakhA. ‘chhe paNe’ sarakhA chhe. em. ‘chhe’ badhA paN ‘chhe paNe’ badhAn sarakhA chhe. e sattAmAn (kahyun)
“vidhavidhalakShaNInun sarav–gat ‘sattva’ lakShaN ek chhe,” badhAmAn ek lakShaN chhe. chhe.... chhe....
chhe... chhe..... e badhAmAn ek lakShaN chhe. paramANu paN chhe, dharmAstikAy chhe, AtmA chhe, (adharmAstikAy
chhe), AkAsh chhe. ‘chhe’ emAn ‘nathI’ em thAy? ‘chhe’ e sadrash mahAsattAnI apekShAe chhe. (badhA
padArtho) ‘chhe’ em. AhA... hA..!”
dharmane upadeshatA jinavaravRuShabh nidiShTa chhe.
ahIn thoDo anvayArtha laIe, thoDo vakhat chhe ne...!
anvayArtha- (धर्म) dharmane [खलु] kharekhar [उपदिशता] upadeshatA [जिनवरवृषभेण]
jinavaravRuShabhe [इह] A vishvamAn [विविधलक्षणानां] vividhalakShaNavALA (bhinna-bhinna svarUp-
astitvavALA sarva) dravyonun, [सत् इति] ‘sat’ evun [सर्वगतं] sarvagat [लक्षणं] lakShaN
(sAdrashya-astitva) [एकं] ek [प्रज्ञप्तम्] kahyun chhe.
“dharmane kharekhar upadeshatA jinavaravRuShabhe” jinavaravRuShabh (eTale) jinavaromAn shreShTha tIrthankare
“A vishvamAn vividhalakShaNavALA.” bhale chaittanya lakShaNavALA AtmAo, jaDalakShaNavALA paramANuo
Adi, em vividh lakShaNavALA dravyo, “bhinna–bhinna svarUp–astitvavALA sarva” sarva dravyonun “sat
evun”
AhA... hA...! bhale enA lakShaNo bhinna ho, paN ‘chhe paNe’ emAn sarva dravyo AvI jAy chhe.
“chhe” evun ‘sat’ sarvagat’ sarvamAn vyApanArun “lakShaN (sAdrashya astitva ek kahyun chhe” ‘sat’
‘chhe’ ek e apekShAe. badhA (padArtho) chhe ne....! be chhe em chhe kAI? to ek chhe ne bIjun nathI,
athavA ek chhe ne bIjun ochhun chhe, ek sat Akhun chhe ne ek (sat) ochhun chhe evun chhe kAI? badhun
pUraN chhe eke-ek. badhA svarUp-astitvamAn eke-ek (judAnjudAn) lIdhA chhe. sAdrashya - astitvamAn
badhAn chhe enI vyAkhyA kare (chhe).
(ahInyA kahe chhe ke;) ” TIkA– A vishvamAn, vichitratAne vistAratA (vividhapaNun –
anekapaNun darshAvatA), anya dravyothI vyAvRutta rahIne vartatA” anya dravyothI, bhinna-bhinna sthitie
rahIne, evA”

Page 143 of 540
PDF/HTML Page 152 of 549
single page version

gAthA – 97 pravachanasAr pravachano 143
vartatA ane pratyek dravyanI sImA bAndhatA evA visheShalakShaNabhUt svarUp–astiv vaDe” bhinna-bhinna
svarUp chhe e sarvanun e to barAbar chhe.
“(sarva dravyo) lakShit thatAn hovA chhatAn” darek dravya potAnAn
svarUp - astitvathI bhinna-bhinna. judA-judA lakShit thatAn hovA chhatAn” sarva dravyonun, vichitratAnA
vistArane asta karatun.”
AhA... hA...! gnAnanun lakShaN AtmAnun jaDanun lakShaN-svarUp-astitva bhale
ho. paN e badhAnun vichitratAnA vistArane asta karatun bhinna-bhinna nahIn paN ‘chhe’ bas! badhA ‘chhe’
ane sarva dravyomAn pravartIne vartatun ane pratyek dravyanI bandhAyelI sImAne avagaNatun” bhinna–bhinna na
gaNatAn ‘sat’ evun je sarvagat sAmAnya lakShaNabhUt sAdrashya astitva te kharekhar ek ja jANavun”
I
‘chhe’ I paNe jANavun. bhale lakShaN bhed chhe sarvanAn. paN (sAdrashyaastitva) mAn koI bhed chhe nahIn.
‘pravachanasAr’ 97 gAthA chAle chhe. pahelo peregrAph thaI gyo chhe. bIjo peregrAph sAdrashya
astitva siddha kare chhe. eTale darek dravya potAnAn astitvathI, parathI bhinna chhe darek dravya potAnAn
svarUpanAn astitvathI, parathI bhinna chhe. paN pratyek AtmAo chhe. paramANuo chhe ane bIjA badhA
padArtho chhe evI sadrash ‘sat’ nI apekShAe, anekapaNun eTale bhinna chhe te lakShamAn letAn nathI. ahInyAn
ek ‘sat’ chhe, badhAn dravyo ‘chhe’ ‘chhe paNe’ sadrashadraShTimAn mahAsattA keTalAk kahe chhe ne...! mahAsattA
bhinna chhe (paN) em nathI. badhA thaIne evI ek mahAsattA chhe (em koI mAne chhe paN) em
nathI. AhA... hA...! paN chhe... chhe... chhe.... chhe... e sAdrashya-astitvapaNe (chhe). ekapaNun judun paN chhe
(eTale svarUp-astitva) ane chhe... chhe.... chhe.... chhe... paNemmAn badhun AvI jAy chhe sAdrashyapaNAmmAn.
emAn ekapaNun judun chhe. anekapaNun ghunTAI jAy chhe. AhA... hA...! AvI vAt chhe. vastunI sthiti!
(shrotA) anekapaNun anekapaNApaNe rahe chhe ghunTAI kevI rIte jAy chhe..? (uttara) em chhe vastu tarIke
(darekanun) svarUp-astitva bhinna-bhinna chhe. paN ek pote chhe evA badhA chhe e (‘sat’) apekShAe
sAdrashya-astitva kahyun chhe. ‘sangrahanay’ nI draShTie (apekShAe) badhA ek chhe em kahevAmAn Ave chhe.
chhe... chhe... chhe... chhe.... chhe... e apekShAe (badhA ek ‘sat’ chhe) badhA ek thaI jAy chhe em nathI.
anya (mat) mAn to em kahe chhe vedAnt AdimAn kahe chhe mahAsattA - sarvavyApakavastu chhe. ek ja chhe.
be (dvaitta) nathI kAI! ahInyAn to vastu chhe (e) potAnA svarUpe chhe parasvarUpe nathI. evun anekapaNun
hovA chhatAn, pote chhe ane bIjA chhe em “chhe paNA” mAn anekapaNun lakShamAn nathI Avatun ‘chhe paNAn’
mAn chhe. badhun evun lakShamAn Avyun. AhA...! Avo mArag chhe.
“(e rIte ‘sat’ evun kathan ane ‘sat’ evun gnAn sarva pardAthono parAmarsha karanArun chhe. jo
te em na hoy (arthAt jo te sarvapadArthaparAmarshI na hoy) to koIk padArtha sat (hayAtIvALo)
hovo joIe. koIk asat (hayAtI vinAno) hovo joIe. koIk sat tathA asat hovo joIe,
ane koIk avAchya hovo joIe,; parantu te to viruddha ja chhe. ane A (‘sat’ evun kathan ane
gnAn sarvapadArthaparAmarshI hovAnI vAt) to siddha thaI shake chhe, vRukShanI jem.
(ahInyAn kahe chhe ke;) “jem ghaNAn bahuvidh vRukShone” bahuvidh vRukSho kahyAn ne! (eTale) ghaNAn
prakAranAn - (jemake) AmbAnA jhAD ne, pIpaLanA jhADane (Adi) “potapotAnA visheShalakShaNabhUt” darek

Page 144 of 540
PDF/HTML Page 153 of 549
single page version

gAthA – 97 pravachanasAr pravachano 144
dravyanun pot - potAnun khAs judAn lakShaNabhUt “svarUp–astitvanA avalambanathI Ubhun thatun” potAnA
svarUpathI (je) astitva chhe enAthI jaNAtun avalambanathI Ubhun thatun “je anekatva tene” je
anekapaNun chhe tene,” sAmAnyalakShaNabhUt sAdrashyadarshak” e chhe chhe, chhe, chhe (evun sAdrashya) AmavanamAn
AmbAnA jhAD hoy, bAvaLanAn jhAD hoy, pIpaLAnA jhAD hoy, (AmalInAn jhAD hoy, (AmalInAn
jhAD hoy), bIjAn (jhAD hoy) em darek judAn judAn chhe chhatAn paN badhAn ‘chhe’ e apekShAe badhA ek
thAy chhe ek thAy chhe eTale badhI chIj ek thatI nathI. paN chhe. chhe... chhe... chhe.... paNAmmAn ekapaNun
kahevAy chhe. AhA... hA...! Avun chhe.. ahInyAn evI vAt nathI ke AtmA (nA) dravya-guN-paryAy
anek chhe chhatAn paN draShTi karI chhe ek upar e (vAt) ahInyAn nathI. samajAy chhe kAI?
(kahe chhe ke;) A AtmA, dravya chhe - guN chhe ne paryAy chhe em anek (paNe) chhe. chhatAn
draShTino viShay chhe te anek (paNun) nathI. samyagdarshanano viShay, ek trikALI dhruv chhe. I paryAy chhe
e dhruv nun lakSha kare chhe bhale! paryAy paN sAbit karI. lakShya trikAL (dhruvadravya) chhe teno svIkAr
karIne draShTi karIne, paryAy tenun lakSha kare chhe. (tethI) enA paryAyanI siddhi thaI. paryAy ‘chhe’ paN
paryAy ‘bhinna’ chhe ane eno viShay je trikAL (chhe) e ‘bhinna’ chhe. em ahInyAn nathI. ahInyAn
to darek dravyanun svarUp potAthI chhe, dravya-guN-paryAyathI chhe. em badhAn sarva dravyo (potAnAn) dravya-
guN-paryAyathI ‘chhe’ chhe. chhe. chhe. chhe. evA ekapaNAmAn - svarUp - astitvanun anekapaNun-lakShamAn
Avatun nathI, eTale tirobhUt thaI jAy chhe. AhA... hA...! vANiyAne AvI vAt sAmbhaLavI!
buddhivALAne..... nathI! vANiyAne hAth Avyo chhe... ne.. jainadharma (A) dharam, dharam! ahIn to kahe chhe
vRukShapaNun visheSh chhe e bhinna chhe. paN badhAn vRukShomAn, A vRukShapaNe chhe badhA (e apekShAe) ek chhe.
chhatAn A ekamAn anekapaNun DhankAI jAy chhe. chhatAn DhankAyA chhatAn - anekapaNun vRukShanun vRukShapaNe judun rahe chhe
AhA... hA...! samajANun kAI?
AhA... hA...! ahInyAn to sAvachet - ekAgra andar! ke bhagavAn AtmA, anekaguNonun
ekarUp enA guNo chhe, guNI chhe ne paryAy chhe. e traN chhe I anek (paNe) chhe chhatAn, sat... sat...
sat... tarIke te ek chhe. ane ‘ek’ e rIte hovA chhatAn, paryAy-vartamAnaparyAy chhe e trikAL
paramAtmasvarUp, pUrNAnandano nAth, akhanD parameshvar, eno I (paryAy) svIkAr kare chhe. (samayasAr)
320 gAthAmAn Avyun chhe ne...!
‘dhyAtA purUSh em bhAve chhe ke ‘je sakalanirAvaraN–akhanD–ek
pratyakShapratibhAsamay – avinashvar–shuddha pAriNAmik paramabhAv lakShaN nijaparamAtma dravya te ja hun
chhun’ parantu em bhAvato nathI ke ‘khanDagnAnarUp hun chhun.’
tyAn Akhun akhanD ek dravya levun chhe. ahInyAn
ek dravyanun-paryAyanun tiryak levun chhe. ane bIjA badhAn ‘sat’ chhe temAn ekapaNun letAn, temAn anekapaNun
te DhankAI jAy chhe. ahInyAn je ekapaNun chhe (e) svarUpanun ekapaNun chhe. e je samyagdarshan (chhe) I
paryAy (chhe) ane temAn shraddhA nAmano guN paN trikAL (chhe) ane dravya paN trikAL (chhe) traNey
chhe. chhatAn paryAy, (samyagdarshananI) khanD-khanD gnAnane dhyAnamAn letI nathI. AhA... hA...! (e) paryAy,
akhanDagnAyakabhAv (chhe) ene lakShamAn lye chhe, tyAre tene vAstavik pUraN satyatAnun (potAnun) ekapaNun
- samyagdarshanamAn ekapaNun bhAse chhe. AhA... hA...! e (ekapaNun) judun ane A (ekapaNun) judun!!
A ‘chhe’ darek dravyamAn dravya-guN-paryAy chhe, te svarUp astitva (chhe). te bIjAnAn

Page 145 of 540
PDF/HTML Page 154 of 549
single page version

gAthA – 97 pravachanasAr pravachano 14p
(svarUp) astitva karatAn judun chhe. darekanun hovApaNun jundun chhe, paN ‘chhe’ evA sAdrashya - astitvane
laIne ‘ek’ - ‘chhe’ evA ekapaNAnnAn lakShye anek nAm judun-judun svarUp - astitva chhe tyAn
(anekapaNun ekapaNAmAn) DhankAI jAy chhe. Avo mArag have! bhAI! sAmbhaL‌yun na hoy koI dI’
Avun...! AhA.... hA.... hA...!
ahInyAn e kahe chhe ke; “sAdrashyadarshak vRukShapaNA vaDe Ubhun thatun ekatva tirohit kare chhe.” chhe..
chhe... chhe... chhe... - jaD chhe - chaitanya chhe. AhA... hA...! bhavI jIv chhe, abhavI jIv chhe, paryAy chhe,
guN chhe, dravya chhe, paN chhe... chhe. chhe.... mAn badhAmAn -sadrashapaNun -ek paNun je bhinna-bhinna (dravyomAn) chhe
e DhankAI jAy chhe. chha? “ekatva tirohit kare chhe” chhe chhe evun je ekatva, e bhinna-svarUpanun
astitva chhe tene te DhAnkI dye chhe. AhA... hA... A te vItarAg - kevaLInun satya shun chhe enI
vAstavik sthitinI sattA dharAve chhe. bIjAn - anyamatio. bIjI rIte kahetA hoy to, tevun svarUp
nathI. samajAy chhe kAI?
(ahInyAn kahe chhe ke;) tem (eTale) vRukShanI jem. - jem ghaNAn vRukSho vanamAn hoy - “tem
ghaNAn bahuvidhadravyone pot potAnA visheSh lakShaNabhUt svarUp – astitvanA avalambanathI Ubhun thatun
je anekatva tene”
, jem dravya chhe anek (e sarva) potAnA svarUp astitvane laIne (bhinna-
bhinna) anek chhe e anekatva”
tene sAmAnyalakShaNabhUt sAdrashyadarshak” samAnapaNun chhe. chhe, chhe, chhe,
sAdrashya (eTale) samAnapaNun, (sarakhAmaNun) e sAdrashyadarshak ‘sat’ paNA vaDe – ‘sat’ evA bhAv
vaDe – hovApaNA vaDe” badhun chhe chhe - paNAn vaDe “Ubhun thatun ekatva” (eTale) chhe badhun. (svarUp-
astitva) chhe e anekatvapaNAn vaDe ekatva (Ubhun thAy chhe) eTale anekapaNun tirohit kare chhe.
(arthAt) bhinna-bhinna chhe tene te DhAnkI dye chhe. AhA.. hA...! Avun chhe! bhAShA to sAdI chhe paN have
(samajavun to ene chhe.) vastu to!! paramAtmA jineshvaradev je rIte vastunun svarUp (dekhe chhe te kahe chhe)
‘chhe’ (svarUp astitva) bhinnapaNun - anekapaNun chhe paN sAdrashyapaNAn vaDe badhun ek chhe. ekamAn anekapaNun
DhankAI jAy chhe chhatAn ‘ek’ mAn anekapaNun - bhinnapaNun (rahetun) nathI, em nahIn, AhA... hA... hA!
(kahe chhe ke;) “vaLI jem te vRukShonI bAbatamAn, sAmAnyalakShaNabhUt sAdrashyadarshak”
sAmAnyalakShaN (eTale) chhe, chhe, chhe evA (sAdrashyadarshak) “vRukShapaNAnthI UbhA thatAn ekatva tirohit
thavun hovA chhatAn” e ek-ek vRukShanun svarUp jaNAve chhe. chhe, chhe, chhe em (svarUp-astitva anekapaNun
ekapaNAmmAn DhankAI jatun hovA chhatAn”
(potapotAnA) visheSh–lakShaNabhUt svarUp–astitvanA
avalambanathI Ubhun thatun anekatva spaShTapaNe prakAshamAn rahe chhe (AbAd rahe chhe, naShTa thatun nathI”
AhA... hA.. shun kIdhun?
(shrotA;) ekapaNun to kahyun paN ekapaNun thAy nahIn...! (uttara) ekapaNun chhe,
chhe, chhe, chhe, chhe e kAI.... (ekarUp kIdhun) chhatAn temAn anekapaNun je - bhinna (svarUp- astitva chhe)
e spaShTapaNe prakAshe chhe, e DhankAI gayun mATe bhinna- bhinna nathI, em nathI. AhA... hA...! e vRukShanun
draShTAnt kahyun (have siddhAnt kahe chhe sarva dravyomAn)
(ahInyAn kahe chhe ke;) “tem sarvadravyonI bAbatamAn paN, sAmAnyalakShaNabhUt sAdrashyadarshak ‘sat’
paNAthI” chhe chhe chhe chhe chhe I sAmAnyalakShaN chhe. (e satpaNAthI)” UbhA thatAn ekatva vaDe tirohit thatun
hovA chhatAn (potapotAnAn) visheShalakShaNabhUt svarUp– astitvanA avalambanathI”
darek AtmA ane

Page 146 of 540
PDF/HTML Page 155 of 549
single page version

gAthA – 97 pravachanasAr pravachano 146
darek paramANu potAnA svarUp astitvanA avalambanathI “Ubhu thatun anekatva spaShTapaNe prakAshamAn
rahe chhe”
ek-ek sat sat sat sat ek kIdhun mATe e judApaNun nAsh thaI jAy chhe em nathI.
AhA.... hA...! vItarAgano mArag Avo chhe bhAI...! bhAI ek ja kahe chhe ‘sarvavyApak’ tyAre to
e badhA anek chhe. ekAnt anek chhe, paN anek bhinna-bhinna jAt chhe enun nAm gnAn chhe. chha e
dravyo tyAn kAI jANatAn nathI. ek chetan chhe ane pAnch achetan chhe. e ‘chhe’ paNe badhA ‘sat’ mAn
jAy chhe tem chhatAn ‘sat’ mAn ekapaNe rahyAn chhatAn anekapaNun judun dravya chhe tyAn teno nAsh thato nathI.
AhA... hA... hA! Am vastunI sthiti je rIte chhe te rIte siddha kare chhe. AhA... hA... “ghaNAn
(arthAt sankhyAthI anek) ane bahuvidh (athAt AmravRukSha ashok vRukSha ityAdi anek prakAranAn)
vRukShonun potapotAnun svarUp– astitva bhinna–bhinna hovAthI svarUp – astitvanI apekShAe temanAmAn
anekapaNunchhe.”
ghaNAn prakAranAn vRukShonun potAnun svarUp - astitva bhinnabhinna hovAthI svarUp -
astitvanI apekShAe temanAmAn anekapaNun chhe. jhADadITh anekapaNun judun - judun chhe “parantu vRukShapaNun ke je
sarva vRukShonun sAmAnya lakShaN chhe.” (eTale) vRukShapaNun bas. A ye vRukSha, A ye vRukSha, A ye vRukSha em
bas vRukShapaNun, e apekShAe (sAmAnya lakShaN)
“ane je sarva vRukShomAn sAdrashya – samAnapaNun batAve chhe
tenI apekShAe sarva vRukShomAn ekapaNun chhe.” AhA... hA...!
(ahInyAn kahe chhe ke;) “A ekapaNAne mukhya karIe tyAre anekapaNun gauN thAy chhe.” chhe chhe
chhe chhe chhe em mukhya karIe tyAre anekapaNun gauN thAy chhe. bhinna bhinna chIj tyAre gauN thAy chhe.
AhA!! vANiyAne navarAsh kyAre A samajavAnI! A ‘pravachanasAr’ chhe. bhagavAnanI divyadhvani chhe
enun A mAkhaN chhe. (shrotA) samajI shake to vANiyA ja samajI shake chhe. (uttara) hen! samaje tedI’
ne bichArAne A lyo ne! AhA... hA! (shrotA;) bIjA ne maLe tem nathI..! (uttar;) bIjAmAn chhe
ja kyAn (A tattva). “tevI rIte ghaNAn (arthAt anant) ane bahuvidh (arthAt chha prakAranAn) ”
joyun? chha prakAranAn (kahyAn) ghaNAn (eTale) anant ane chha prakAranAn
“dravyonun potapotAnun svarUp –
astitva bhinna bhinna hovAthI svarUp–astitvanI apekShAe temanAmAn anekapaNun chhe” darek dravya
judAnjudAn chhe. “parantu satpaNun hovAthI (hovApaNun’ chhe’ evo bhAv).” hovApaNAnno bhAv, A ye
hovApaNun, A ye hovApaNun, -e chhe, e chhe, e chhe. (evo bhAv)”
ke je sarvadravyonun sAmAnyalakShaN
chhe ane je sarva dravyomAn sAdrashya batAve chhe tenI apekShAe sarva dravyomAn ekapaNun chhe.” sarva dravyo kahyA
ne..! chha e dravya, chha! e svarUp-astitva (paNe) ek ek bhinna chhe e chhe chhe chhe chhe chhe (evA)
sAdrashya-astitvamAn chha e dravyo samAI jAy chhe. “A ekapaNAn ne mukhya karIe tyAre anekapaNun
gauN thAy chhe.”
chhe chhe chhe chhe chhe em badhAnun ekapaNun karIe (tyAre) bhinna-bhinna chIj je chhe te
gauN thaI jAy chhe. abhAv thato nathI. AhA... hA..!
jem paryAy ne abhUtArtha kIdhI ne...! (‘samayasAr’) 11mI gAthA. (ववहारोऽभूदत्थो
भूदत्थो देसिदो दु सुद्धणओ] e paryAyane gauN karIne aUbhatArtha kIdhI chhe. paryAy nathI em nahIn.
darek dravyanI paryAy pragaT, traNe kALe dravyanI paryAy pragaT, pragaT pragaT chhe. vartamAn! samajANun kAI?
AhA... hA...! paryAy abhUtArtha kIdhI eTale ke nathI e gauN karIne nathI kahyun chhe. abhAv karIne
nathI em nathI kahyun. AhA... hA...!

Page 147 of 540
PDF/HTML Page 156 of 549
single page version

gAthA – 97 pravachanasAr pravachano 147
11mI gAthAmAn abhUtArtha kIdhI. paryAy ne jUThI kIdhI e paryAy chhe. darek dravyanI pragaTaparyAy chhe. ane
e jem dravya chhe tem paryAy paN chhe. (shrotA) paryAy na hoy to jANe koN? (uttara) paryAy pote
ja jANanAr chhe. kArya to paryAyamAn thAy chhe. dravyamAn thAtun hashe? (jANavAnun kArya?) anitya nityano
nirNay kare chhe. nitya, nityano nirNay karatun nathI paN tyAn (11mI gAthAmAn) nathI em kIdhun gauN
karIne kIdhun chhe. paryAyano abhAv karIne em nahIn. badhun chhe chhe chhe chhe chhe ekapaNun kahyun temAn anekapaNun
gauN rahe chhe temAn badhAno abhAv thaI jAy chhe em nathI AhA... hA... hA.! Avun chhe! A ekapaNu
mukhya kahyun tyAre anekapaNun gauN thAy chhe. “vaLI A pramANe jayAre sAmAnya satpaNAnne mukhyapaNe
lakShamAn letAn”
chhe... chhe... chhe... chhe... chhe... chhe... chhe... badhAn dravyo chhee em lakShamAn letAn “sarva dravyonAn
ekatvanI mukhyatA thavAthI anekatva gauN thaI jAy chhe.”
jem vRukShamAn anekapaNun gauN thaI jAy chhe
em dravyomAn paN anekapaNun gauN thaI jAy chhe. vRukShano dAkhalo Apyo chhe.”
tyAre paN te (samasta
dravyonun svarUp–astitva sambandhI) anekatva spaShTapaNe prakAshamAn ja rahe chhe” badhA chhe chhe chhe em
sAdrashya (astitva) lakShaN batAvyun chhatAn temAn ek-ekanun (svarUp-astitva) paNAnnun astitva
spaShTapaNe prakAshamAn rahe chhe, tenun bhinnapaNun (eTale) teno paryAy spaShTa prakAshamAn rahe chhe
AhA.hA..hA..! have Avun sAmbhaL‌yun ya na hoy! ‘chhe’ e dravya ek kahevAy, paN ek - ek dravyanun
bhinna svarUp chhe enun prakAshamAnapaNun jatun (rahetun) nathI. chhe chhe chhe evun sadrash-astitva batAvyun temAn
je (svarUp-astitvathI) darek dravyo bhinna chhe tenI jAt bhinna chhe teno nAsh thato nathI. e to
gauNapaNe rahe chhe. bhAShA AkarI chhe AjanI “anekatvaspaShTapaNe prakAshamAn ja rahe chhe”
“A pramANe sAdrashya–astitvanun nirUpaN thayun” (gAthA) 97 mAn. chhe chhe chhe e apekShAe
sadrashapaNAnun nirUpaN thayun. AhA... hA! AchAryoe ATalI TIkA karI.. ne! ek ek vAkyanI TIkA
karI te shun chhe! atIndriy Anand - svarUp bhagavAn chhe. enA anubhavamAn-bahAr chhe paN e vakhate
vikalpa Avyo chhe, du;kharUp e vAt upar lakSha nathI. lakSha to dravya upar chhe. chhatAn A jAtano e
samayano je vikalpa chhe, e samayanI paryAy chhe e badhI jANavAmAn AvI ke chhe badhun samajAy chhe
kAI?
have 98 gAthA (‘pravachanasAr’)
“have dravyothI dravyAntaranI utpatti hovAnun” ek dravyathI bIjA dravyanI utpatti thAy” ane “dravyathI
sattAnun arthAntarapaNun” ane te te dravyanI sattA tenAthI judI chhe (eTale (arthAntarapaNun) “hovAnun khanDan
kare chhe”
shun kIdhun? be vAt karI; ke ek dravyathI bIjA dravyanI utpatti enun khanDan kare chhe ane dravyathI
sattA bhinna chhe emanun paN khanDan kare chhe. dravya chhe tenI sattA tenA bheLI chhe. sattA bhinna chhe ne dravya
bhinna em chhe nahIn AhA... hA...!
A badhA - bAIo (ne) navarAsh na maLe! ghare rAndhe - rAndhe emAnthI navarA thAy ne
sAmbhaLavA jAy to (tyAn sAmbhaLavA maLe ke) sAmAyik karo, ane poShA karo (dharma thashe) tattva shun
chhe...? AhA....! tattvanA astitvanI maryAdA shun chhe? (kaI bhAn nahIn) AhA.... hA... ek samayanI
paryAyanI maryAdA ek samay pUratI (chhe) guNanI maryAdA trikAL (chhe) ane dravyanI maryAdA (paN)
trikAL (chhe) chhatAn chhe chhe chhe chhe chhe nI

Page 148 of 540
PDF/HTML Page 157 of 549
single page version

gAthA – 98 pravachanasAr pravachano 148
apekShAe ‘chhe’ mAn badhAn AvI jAy chhe badhAn chhe emAn badhun AvI jAy chhe paN e ‘chhe’ evun
ekapaNun ApatA chhatAn tenA dravyanun bhinnapaNun - anekapaNun chhe. e kAI nAsh thatun nathI. e (svarUp-
astitva) anekapaNun prakAshamAn rahe chhe AhA... hA... hA...! have ahIn dravyanI sattA dravya judI chhe
enun (e matanun) khanDan kare chhe shun kIdhun?”
koI dravyathI anya dravyanI utpatti thatI nathI.”
(arthAt) ek dravyathI bIjA dravyanI utpatti thatI nathI. dravyathI utpatti thAy paN paryAyanI thAy.
vaLI utpatti thAy dravyathI paN paryAyanI thAy (ek) dravyathI bIjA dravyanI utpatti thAy em nathI.
AhA... hA... hA!” ane dravyathI astitva koI judo padArtha nathI.” vastuthI enI sattA je chhe e
vastuthI judI nathI. AhA...! samajANun kAI?”
em nakkI kare chhe;–
दव्वं सहावसिद्धं सदिति जिणा तच्चदो समक्रवादा ।
सिद्धं तथ आगमदो णेच्छदि जो सो हि परसमओ ।। ९८।।
dravyo svabhAve siddha ne ‘sat’ – tattvat; – shrIjino kahe;
e siddha chhe Agam thakI, mAne na te parasamay chhe. 98.
e dravyo sat ja chhe e mAne nahi te mithyAdraShTi chhe. ek dravyathI bIjA dravyanI utpatti mAne
e paN mithyAdraShTi chhe. ane ek dravyanI sattA (e dravyathI) bhinna chhe em mAne e paN mithyAdraShTi
chhe samajAy chhe. kAI.?
(shrotA) (Ishvare badhAne pedA karyA em kahe chhe ne...! (uttar;) koN kare?
kaheshe. hA, dravya pote paryAyanI utpatti kare, potAnI paryAyanI utpatti kare paN e dravya bIjA dravyanI
paryAyanI kaI utpatti kare em nahi. ek dravya bIjA dravyanI utpatti to kare nahIn paN bIjA dravyanI
paryAyanI ya utpatti kare nahIn AhA... hA... hA! Avun chhe.
(ahInyAn kahe chhe ke;) TIkA- “kharekhar dravyo” dravyo eTale vastuthI “dravyAntaronI” anerA
dravyonI “utpatti thatI nathI. shun kahyun? kharekhar je vastu chhe tenAthI anerI vastunI utpatti thatI nathI
AhA... hA... Ishvar kartA to nathI paN A dravya bIjA dravyanun kartA nathI. AhA... hA..! ‘ekatApaNun
to tyAn sudhI siddha karyu chhe e dravya paryAyanun ekatA tyAn sudhI ‘ekatApaNun’ siddha karyu chhe paranI
paryAyanun kartA nahIn paN dravya pote, potAnI paryAyanun kartA nahIn paryAy paryAyathI thAy ane paryAy
paryAyanI kartA chhe em chhe. AhA... hA... Avun svarUp chhe. bhagavAn AtmA paramAtmasvarUpe
birAjamAn chhe. jin-svarUp, paramAtmasvarUp! akhanD anant shaktionI akhanDatAnun pratIk chhe, paN
te pratIkamAn enA guNo e dravyathI judAn chhe (jem) sattA judI chhe e dravyanI em nathI enI
(dravyanI) paryAy dravyathI judI chhe emey ahInyAn nathI kahevun ahInyAn nathI kahevun. ahInyAn phakat parathI
bhinna pADavun chhe...ne! bIje ThekANe (dravyathI paryAy judI kahI chhe) ‘jyAn jyAn je je yogya tahAn
samajavun teh bIje ThekANe - gAthA 320 (‘samayasAr’) mAn

Page 149 of 540
PDF/HTML Page 158 of 549
single page version

gAthA – 98 pravachanasAr pravachano 149
mokShanI paryAy ne ane nirjarAnI paryAyane paN dravya karatun nathI (em kahevun chhe) AhA.. hA...
(shrotA) e be (dravya - paryAy) vachchenI bhinnattA...! (uttara) e be vachchenI vAt chhe ahInyA to
bIjA dravyothI bhinnatAnI (vAt) chhe. AhA...! A (Atma) tattva sharIrane - tattvane UpajAve ke
sharIranI paryAyane upajAve em nathI. AhA... hA bahu..! jhINun bahu..!!
(kahe chhe ke) “kharekhar dravyothI dravyAntaronI” . eTale ke anerA dravyonI “utpatti thatI
nathI.” (kahe chhe) bApathI dIkaro thato nathI.’ (shrotA) bAp vinA thaI jAy..?! (uttara) A
bApathI dIkaro thyo, Ane bApathI dIkaro thyo..?
(shrotA) e to avasthA badalI...! (uttara)
AhA.... hA...! ANe ATalA paisA pedA karyA ne.... ANe ATalA makAn banAvyA ne... em ek
dravya bIjA dravyanun nathI karatA...?
(shrotA) ek patrikAmAn Avyun chhe ke gurudeve ATalA mandir
bandhAvyA ne... ATalA pustak banAvyA.... ne (uttara) e lakhe, lakhe. e karyun ne te karyun paN koN
kare...? e badhun. ahIn to jangal hatun. tame AvyA tethI (A badhu) tamArAthI thayun chhe. (paN) em
nathI. (shrotA) bhaktimAn to Ape gavarAvyun hatun ke Am thAy..? (uttara) e to nimittanI vAtun
chhe. ek dravya bIjA dravyane khenchI lAve bIje kShetrethI, emey nathI. AhA... hA... hA! ek dravya bIjA
dravyane navun banAve emey nathI ane te dravyanI paryAy banAve emey nathI. tem e dravya bIjAn dravyo,
bIjA kShetre hoy tyAnthI khenchIne (tene) Am lAve, em paN nathI. AhA... hA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “kAraN ke sarva dravyo svabhAvasiddha chhe.” potAnA sva,... bhAv.. sva,
bhAv...! darek padArthane potAno svabhAv (chhe). paramANu, AtmA, kAlANu, (Adi) potAnA
svabhAvathI te siddha chhe. kaI parane laIne siddha nathI. AhA...! “AhA...!
“(temanun)
svabhAvasiddhapaNun to”, “temanA anAdinidhanapaNAne lIdhe chhe.” AhA.. hA..! darek dravyanun
svabhAvanun siddhapaNun anAdi- anantane laIne chhe. dIkarAmAn bApano aNasAr Ave chhe. to bApathI e
dIkaro thyo.... emano? ane aNasAr Ave enA jevo!
(shrotA) dIkaro ane bAp to AvyA kyAthi,
Ap to em ja kaho chho! (uttara) koI koInA dravyathI koI koInI dravyaparyAy utpanna thAy, em
nathI. e to samajAvavun hoy tyAre, vyavahArathI samajAvAy (ke) pitAjIno aNasAr dIkarAmAn
Ave..! AhA...! vItarAgabhagavAn, trilokanAth paramAtmA, eno aNasAr munipaNAmAn Ave. em
Avyun chhe ne...! ahInyAn vAt e siddha karavI chhe. AhA... hA.! pitAjIno aNasAr je sharIr Adi,
AkAramAn amuk, e putramAn te dekhAy (chhatAn) chhe svatantra, paN dekhAy (putranA aNasAramAn) em
trilokanAth, vItarAg prabhu..! sarvagna parameshvar..!
vItarAganI divyaparyAyamAn, e guNapaNAmAn e vItarAg satyasAdhu (munirAjane) aNasAr
dekhAy vItarAgatAno emane chhe. enAthI (munirAjathI) AnI sharIranI paryAy sharIrathI. paN
AjIvan vItarAgano bhAv. paramAtmA sarvagna trilokanAth eno aNasAr muninI dashAmAn dekhAy chhe.
AhA... hA... hA...! shAnt.... shAnt... shAnt... shAnt...! vItarAg, vItarAg, vItarAg... vItarAg!!
rAganI jyAn preraNAn ne vikalpane jyAn sthAn nathI. evA munipaNAnun - vItarAgI svabhAvano namUno
(tyAn) dekhAy chhe. A muni! jenI

Page 150 of 540
PDF/HTML Page 159 of 549
single page version

gAthA – 98 pravachanasAr pravachano 1pa0
shraddhA vItarAgI, jenun gnAn vItarAgI, jenun chAritra vItarAgI AhA... hA...! e badho paramAtmA
vItarAg trilokanAth dharmapitAnI aNasAr anusAr thayun chhe. thayun chhe potAthI, evo tyAg dekhAy,
Am TharI gyA-Am shAnt! shAnt! ekalo panchamabhAv AhA... hA.. hA... hA...! jem paramAtmAne
ekalo pamAtmasvabhAvabhAv pragaTayo chhe. pariNamanamAn evo ja munirAjane panchamabhAv, kShAyikabhAv
paryAyamAn Ave chhe. panchamabhAvamAnthI paryAyamAn kShAyikabhAv (Ave chhe). e paN pAriNAmikabhAvanun e
pariNaman-vItarAgI pariNaman (chhe). e vItarAg svarUp chhe, bhagavAn AtmA! to enI paryAyamAn
vItarAgatAno aNasAr Ave chhe. rAgane panchamahAvratano rAg e eno (AtmAno) aNasAr nahIn.
AhA... hA... hA...! eno ansh chothAmAn paN Ave, vItarAgI draShTi chhe ne... AhA.... hA...! munipaNun
e to... khAs bhagavAnanA jANe putra hoy ne...! vAras hoy ne jANe... vItarAganA (vItarAgatAnA
vArasadAr!) (shrotA) gautamane, bhagavAnanA putra kahevAmAn Ave chhe..! (uttara) em kahevAy ne..!
‘sarvagnaputra’ kIdhA chhe. gautam ‘sarvagnaputra’ chhe. e A apekShAe. AhA... hA..! antaramAn chAr gnAn
pragaTayAn! vItarAgI dashA! sharIramAn vItarAgI bimba DhaLI gyun...!! AhA...! ‘upashamaras varasyA re,
prabhu tArA nayanamAn....! ‘jenI AnkhyamAn, sharIramAn upashamaras! bhagavAnane jem samaras chhe (em)
evo munine chhe! bApu, e koI alaukik vAtun chhe. hajI to panchamabhAv, trilokanAthamahAsattA (nI
vAt bese nahIn). badhun thaIne mahAsattA (em) nahIn, paN pote mahAsattA! eTale mahAhovApaNe padArtha
(astipaNe chhe). eno paN jene sparsha nathI, eno Adar nathI eno Ashray nathI, tyAn to
vItarAg- bhAvanI sharUAt paN nathI. AhA... hA... hA...! shun kahe chhe...? e vItarAg bhAv
bhagavAnano chhe, ethI bIjA muniomAn vItarAg bhAv Ave emAnthI em nathI. AhA... hA...!
(ahInyAn kahe chhe ke) ‘sarva dravyo svabhAvasiddha chhe. (temanun) svabhAvasiddhapaNun to temanA
anAdinidhanapaNAne lIdhe chhe.” I to anAdi-anant jinasvarUp chhe. (AtmA) ane paramANu paN
anAdianant svabhAvasiddha chhe. kAlANu paN anAdi anant svabhAvasiddha chhe. chha e dravyo jAti tarIke
chhe. chhe paN chhe anant sankhyA tarIke. e anant anAdi- anant pote chhe.
“kAraN ke anAdinidhan
sAdhanAntaranI apekShA rAkhatun nathI.” shun kahe chhe...? je jIv anAdianant chhe Adi ne ant rahit chhe.
te anAdi anant hovAthI tenI siddhi mATe anya sAdhananI jarUr nathI. benanA shabdamAn to Avyun chhe
ne...! (bahenashrInAn vachanAmRut’ bol. 2pa1. ‘dravya tene kahevAy ke jenA kArya mATe bIjAn sAdhanonI
rAh jovI na paDe.’) dravya ene kahevAy ke enA kArya mATe anerA dravyanI rAh jovI paDatI nathI.
AhA... hA... hA..! e anerA dravyane laIne evun pragaTe chhe em nathI. enun hovApaNun to anAdi -
anant chhe. ane anAdi- anantane Ashraye je dashA pragaTI te ‘sat’ potAnun chhe. e parane laIne
utpanna thAy chhe, em nathI. kAraN ke vastu je dravya ne guN anAdi anant chhe, tem paryAy (paN)
anAdi anant chhe, bhale ek samayanI sthiti bhale ho. e anAdi anant paryAy chhe chhe chhe chhe chhe.
enI kaI uttpatinun kAraN (bIjun koI dravya chhe nahIn). vastu jem anAdi anant, guN anAdi
anant, paryAy paN kramasaramAn anAdi anant AhA...hA! evA anAdi anant dravya-guN-paryAyane,
paranI apekShA hotI nathI. AhA...hA! tattvane samajyA vinA em ne em uparaTapakethI ekAnt,
ekAnt chhe em kahI nAkhavun! AhA...! moTI javAbadArI chhe prabhu! A badhun vahyun jashe!

Page 151 of 540
PDF/HTML Page 160 of 549
single page version

gAthA – 98 pravachanasAr pravachano 1pa1
koI nahIn rahe. AhA... hA...! ekalo chhoDIne chAlyo jAy chhe. ekalo chhe I ekalo raheshe...! AhA...
hA...! kharekhar to shubhAshubh bhAv je karyA hashe enA paramANun bandhANA hashe, e paramANu paN potAnA
kAraNe AtmA sAthe Avashe, AtmAnA kAraNe nahIn. AhA... hA.. hA... hA.! shun kahyun I! shumbh-ashubh
bhAv thayA, enA paramANu bandhANA, paramANu paramANuthI bandhAy chhe. e paramANu (AtmA sAthe jAy
chhe) Ave chhe ne..! (padmanandI (panchavinshatI)’ mAn Ave chhe. e karma potAthI jAy chhe. (AtmAnI
sAthe) sAthe Ave chhe, te AtmAthI nahIn. AtmAne laIne karma hAre Ave chhe ke em nahIn. dravya bhinna
chhe ne...! bIjA dravyane laIne bIjun dravya nyAn khenchAIne Ave, em nathI, AhA... hA.. hA...!
bhAI...! thoDA shabdomAn ghaNun gUDh bharyun chhe, ghaNun bharyu chhe...!!
(kahe chhe ke) “temanA anAdinidhanapaNAne lIdhe chhe; kAraN ke anAdinidhan sAdhanAntaranI
apekShA rAkhatun nathI.” je anAdi - anant chhe. nidhan eTale anant (eTale) Adi ne ant vinAnun
chhe. sAdhanAntar (eTale) bIjA sAdhananI apekShA rAkhatun nathI. bhagavAn AtmA, pUraN guNanun dhAm,
enA kAryamAn -samyagdarshan, gnAn, chAritra- kAryamAn koI sAdhanAntaranI ene jarUr nathI. jem dravya -
guNane sAdhanAntaranI jarUr nathI, tem AvI paryAyane paN anerA-sAdhanAntaranI jarUr nathI. AhA...
hA! “guNaparyAyAtmak evA potAnA svabhAvane.” (eTale ke) dravya - vastu enI shaktio ane
avasthA sahit evA potAnA svabhAvane ja -svabhAv kIdho! joyun? guN ane paryAyane (potAno)
svabhAv kIdho. AmAn to vikArIparyAyane paN svabhAv kIdho. samajANun kAI AmAn...? AtmAmAn guN
trikAL ne paryAy vartamAn (chhe) e paryAy vikRut ho ke avikRut ho, e pote eno svabhAv chhe.
AhA... hA...hA! koI kahe chhe ne...! vikAr nishchayathI thAy to eno svabhAv thaI jAy! paN prabhu
sAmbhaLane...! e paryAy paN eno svabhAv chhe. AhA... hA...! Avun besavun kaThaN...! chhe? (pAThamAn)
“guNaparyAyAtmak evA potAnA svabhAvane ja - ke je mULasAdhan chhe tene.” joyun..? AhA...!
olAmAn (gAthA. 96 TIkAmAn) I ja chhe. guN paryAyane utpAd-vyay ne dhruv mULasAdhan chhe. dravyane
siddha karavAne. AhA... hA... em ahInyAn kahe chhe ke potAno je svabhAv chhe guN paryAy svarUp
“ke
je mULasAdhan chhe tene –dhAraN karIne svayamev siddha thayelun varte chhe.” AhA...! Avo upadesh! have
AmAn karavun shun paN? em kahe chhe ne! karavun shun...? paN karI shakato nathI. tArI paryAy paN tArAthI
thAy chhe (to) kharekhar to nishchayathI to eno ya kartA nathI. paryAy thAy chhe te anerAthI thatI nathI
mATe (ja) tArAthI thAy chhe em kahevAmAn Ave chhe. AhA... hA... hA...! AvI vAt chhe. ohoho..!
shun vItarAg mArag...! are paramAtmA shraddhavA bApu..’! traNalokanA nAth! tIrthankar prabhu! enA guNo
ane enI paryAy hoy anantI evun ek dravya chhe jagatamAn, evA anantA siddho chhe evA lAkho
kevaLIo chhe. bApu, enI shraddhA (AvavI apUrva chhe) em ne em mAnavun e judI vAt chhe.
AhA...hA..! A anantA siddho to tArA dravya-guN-paryAyathI guNaparyAyathI kevaL birAje chhe. e enun
astitva chhe. enI paryAyane bIjA sAdhanAntaranI jarUr nathI. AhA... hA... hA...!
(kahe chhe) evA bhagavAn sarvagna birAje chhe, kevaLI birAje chhe, siddha birAje chhe, evo tAro

Page 152 of 540
PDF/HTML Page 161 of 549
single page version

gAthA – 98 pravachanasAr pravachano 1pa2
AtmA (chhe) prabhu! tArI nirmaL paryAyanI prApti mATe sAdhanAntaranI jarUr nathI. anerA sAdhananI
jarUr nathI. AhA... hA...! nirmaLaparyAyanun sAdhan te tenun dravya chhe. potAnun dravya chhe. e to AvI gayun
ne..! (gAthA. 96 TIkAmAn) kartA-karaN (adhikaraN). e AvI gyun ne...! guN, paryAyanun kartA-karaN
- adhikaraN dravyane dravyanun kartA-karaN-adhikaraN guN paryAy (chhe) AhA... hA...! thoDI vAte paN
(pUrNa svarUp vastu - sthiti) gajab kAm karyun chhe ne...! Avun kyAre maLe! bhAI! AhA... hA...!
ek AtmA, anantaguNono dhaNI, are jagatamAn anant AtmAo paN ek AtmA paN anant-
anant-anant guNono pinD chhe, paryAyanI najar na kar....! kem ke ten jayAre paryAyanI draShTi chhoDIne
dravya-draShTi karI chhe tyAre tun paryAyane na joIne dravya joyun ke dravya Avun chhe. e bhagavAnasvarUp chhe I.
e anantA je jIv chhe e paramAtmasvarUp chhe. enA astitvamAn I A rIte chhe. enun Agavun
astitva bIjA astitvanI apekShA rAkhatun nathI. AhA... hA..! shun kahyun chhe..! ghaNun samADayun chhe, AmAn
to ghaNun samADayun chhe!!! AhA... hA.. prabhunA virah bhUlAvyA chhe. AhA...! evI spaShTatA karI nAkhI
chhe...!! shun kIdhun? “guN paryAyAtmak evA potAnA svabhAvane ja ke je mULasAdhan chhe teene –dhAraN
karIne darek dravya svayamev siddha thayelun varte chhe.” svayam ev, svayam ja –potAnI hayAtI paNe –
siddhapaNe varte chhe.
AhA... hA...!
(ahInyA kahe chhe ke) “je dravyothI utpanna thAy chhe te to dravyAntar nathI,” joyun, Avyun pAchhun,
dravyathI je utpanna thAy chhe, e anerun dravya ne anero guN ne anerI paryAy nathI. “kAdAchitkapaNAne
lIdhe paryAy chhe.” juo, Avyun e. dravyathI utpanna thAy chhe je - pratyek dravyathI paryAy utpanna thAy
chhe. AhA... hA...! bIjAnI paryAyane dravya - guN to nahIn paN te dravya potAnI paryAyane utpanna kare
chhe. utpanna kare chhe dravya tamAre dravyAntar siddha karavun hoy to, e dravya (potAnI) paryAyane utpanna kare
chhe. AhA.. hA...! Aj! Aj pyAlA phATe andar!! bhinna bhinna (sattA) vIjaLIno DungaramAn ghA paDe
ne (trATake ne) DungaramAn be bhAg paDI jAy, em A (be) bhAg paDI jAy chhe. AhA... hA! prabhu
tun utpanna kar to tArI paryAyane hon! ane te paryAyanI utpatti karatAn - dravya upar draShTi hoy chhe. tethI
tenI paryAyanI utpatti, mUlak thAy chhe. (dravyanun mUlyAnkan karatI) dravyanI siddhi -dravya chhe tyAn jaIne
em mAn. dravya chhe enAthI paryAy thAy chhe. e dravya dhruv chhe, dhruvanI sattA tyAn chhe. samajANun
AmAn...? AhA... hA! shun kahyun I...? shun kahyun....? ‘dravya chhe’ em jyAn beThun jene, e dravyathI utpanna
thAy te dravyAntar nathI. anerA dravyathI utpatti ane anerun dravya (A) nathI.
“kArdAchitkapaNAne
lIdhe” kadAchit = koI vAr hoy evun; anitya. paryAy to kadAchit thAy ne...! ek pachhI ek,
ek paryAy ek paryAy ek, te te samaye thAy... AhA... hA... hA...! ek paryAy sadAy rahe em
nahIn. e kadAchit thAy (eTale) ek pachhI ek thAy-anantI paryAyo pachhI - pachhI (te te samaye
thAy). A nathI sAmbhaLatA shun mAnDI chhe AvI! AhA....! Avo to kevo jain dharam...!! bApu,
mAragaDA judA bhAI...! prabhu badhAnI sattAno svIkAr karI le. tArA dravyano svIkAr thAy, te
dravyamAnthI paryAy thAy. e paryAyathI paryAy na thAy. dravyamAnthI (paryAy) thAy. rAgathI na thAy. parathI
na thAy dravyathI dravyAntar (eTale anya dravyothI na thAy) paN dravyathI paryAyanI utpati thAy, e
dravyAntar nathI. AhA... hA...! samajAy chhe kAI...?

Page 153 of 540
PDF/HTML Page 162 of 549
single page version

gAthA – 98 pravachanasAr pravachano 1pa3
(ahInyAn kahe chhe ke) “jem ke dvi–aNuk vagere tathA manuShya vagere.” be aNu, traN -
paramANu utpanna thAy e paryAy chhe I enA dravyanI paryAy chhe. (skandharUpanI) manuShyapaNun thyun to enA
paramANu dravyanI e jaDanI (paramANunI) paryAy chhe. A manuShyapaNun utpanna thayun chhe e jaDanI
paryAy chhe. “kAdAchitkapaNAne lIdhe paryAy chhe.” A paryAy (manuShyapaNAnI) em ne em rahe
sadAy rahe em nahIn. AhA... hA...! bahu nAkhyun chhe...! be paramANu (laIne) anant paramANu sudhInA
(skandhanI) utpatti te e (paramANu) dravyathI thAy chhe. AhA... hA..! bIjA AtmAthI nahIn. A
(sharIr chhe manuShyanun) e anant paramANuthI utpanna thayelI A paryAy chhe, e paramANuthI utpanna thayel
chhe. AtmAthI utpanna thayel nahIn.”
je dravyothI utpanna thAy chhe te to dravyAntar nathI.” paryAy ho,
kAdAchitka chhe ne...! paryAy sadAy thAtI nathI. (manuShyapaNArUp) jIvanI paryAy sadAy thAtI nathI.
jIvanI paryAy kadAchit eTale je samaye jyAn hoy (manuShya, dev, tiryanch, nArakamAn) tyAn thAy em.
kadAchitkano artha kadAchit (chhe). paN (dravyamAn) paryAy to sadAy thAy chhe, paN e paryAy (manuShya,
dev, Adi) te samayanI hoy tyAre (tyAn) thAy chhe em kadAchit (kahyun chhe). AhA.... hA... hA...!
ghaNun samAvyun chhe ghaNun samAvyun prabhu...! ohoho...!
(have kahe chhe ke) “dravya to anavadhi (maryAdA vinAnun), trisamay–avasthAyI (traNe kAL
rahenArun) hovAthI utpanna na thAy.” AhA... hA...! tri-samay avasthAyI chhe. (dravya) tri-samay
avasthAyI. shun kahe chhe. paryAy chhe I to kadAchit utpanna thAy chhe. ane vastu chhe (dravya) te trikAL chhe.
AhA... hA..! bhAI! Avun hatun tyAn kyAy? kyAy nathI. bIje vepAr dhandhA chhe. AhA... hA..! shun
tattvanI jhIvaNavaTanI sthiti..! AhA..! “dravya to anavadhi” chhe. utpanna thAy te te paryAy chhe,
kadAchit chhe te te samaye utpanna thAtI chhe. e paryAy sadAy utpanna thAy em nathI. AhA... hA...!
“have e rIte jem dravya svabhAvathI ja siddha chhe, tem ‘(te) sat chhe’ evun paN tenA
svabhAvathI ja siddha thAy chhe.” ‘sat’ chhe e paN dravyathI utpanna thayelun chhe navun em nathI. dravya chhe
em sat paN chhe. Ah... hA....!
“em nirNay ho.” jem dravya chhe tem sat sattA paN chhe. em
nirNay ho. ‘kAraNake sattAtmak evA potAnA svabhAvathI niShpanna thayelA bhAvavALun chhe (– dravyano
‘sat chhe’ evo bhAv dravyanA sattAsvarUp svabhAvano ja banelo – rachAyelo chhe).
e svabhAv ne sat
e be judAn nathI. ke A dravyathI sattA-sat utpanna thayelun chhe. em paN nathI. dravyathI sat koI judun chhe
em nathI. jem dravya anAdianant chhe tem ‘sat’ tenI sAthe abhed chhe. AhA... hA..!
visheSh kahevAshe.....

Page 154 of 540
PDF/HTML Page 163 of 549
single page version

gAthA – 98 pravachanasAr pravachano 1pa4
have dravyothI dravyAntaranI utpatti hovAnun ne dravyathI sattAnun* arthAntarapaNun hovAnun khanDan kare chhe
(arthAt koI dravyathI anya dravyanI utpatti thatI nathI ane dravyathI astitva koI judo padArtha nathI
em nakkI kare chhe);-
दव्वं सहावसिद्धं सदिति जिणा तच्चदो समक्खादा।
सिद्धं तध आगमदो णेच्छदि जो सो हि परसमओ।। ९८।।
द्रव्यं स्वभावसिद्धं सदिति जिनास्तत्त्वतः समाख्यातवन्तः।
सिद्धं तथा आगमतो नेच्छति यः स हि परसमयः।। ९८।।
dravyo svabhAve siddha ne ‘sat’ – tattvata shrIjino kahe;
e siddha chhe Agam thakI, mAne na te parasamay chhe. 98
gAthA 98
anvayArtha– (द्रव्यं) dravya (स्वभावसिद्धं) svabhAvathI siddha ane (सत् इति) (svabhAvathIj)
‘sat’ chhe em (जिनाः) jinoe (तत्त्वतः] tattvata (समारख्यातवन्तः) kahyun chhe, (tathA) e
pramANe (आगमतः) Agam dvArA [सिद्धं] siddha chhe, (यः), je (न इच्छति) na mAne (सः) te
kharekhar (परसमयः) parasamay chhe.
TIkA– kharekhar dravyothI dravyAntaronI utpatti thatI nathI, kAraN ke sarva dravyo svabhAvasiddha chhe.
(temanun) svabhAvasiddhapaNun to temanAn anAdinidhanapaNAne lIdhe chhe; kAraN ke1 anAdinidhan
sAdhanAntaranI apekShA rAkhatun nathI, guNaparyAyAtmak evA potAnA svabhAvane ja - ke je mULasAdhan chhe
tene - dhAraN karIne svayamey siddha thayelun varte chhe.
je dravyothI utpanna thAy chhe te to dravyAntar nathI, kAdAchitkapaNAne lIdhe paryAy chhe; jem ke dvi
aNuk vagere tathA manuShya vagere. dravya to anavadhi (maryAdA vinAnun), trisamay avasthAyI (traNe
kAL rahenArun) hovAthI utpanna na thAy.
have e rIte jem dravya svabhAvathI ja siddha chhe, tem ‘(te) sat chhe’ evun paN tenA
svabhAvathI ja siddha chhe em nirNay ho, kAraN ke sattAtmak evA potAnA svabhAvathI niShpanna thayelA
bhAvavALun chhe (- dravyano ‘sat chhe’ evo bhAv dravyanA sattA svarUp svabhAvano ja banelo -
rachAyelo chhe).
dravyathI arthAntarabhUt sattA utpanna nathI (-banI shakatI nathI. ghaTatI nathI, yogya nathI) ke
jenA samavAyathI te (-dravya) ‘sat’ hoy. (A vAt spaShTa samajAvavAmAn Ave chhe)
----------------------------------------------------------------------
* arthAnttar = anyapadArtha.
1. anAdinidhan=Adi ane ant rahitta. (je anAdi=anant hoy venI siddhi mATe anya sAdhananI jarUr nathI.
2. kAdAchit koIvAr hoy evun; anitya.

Page 155 of 540
PDF/HTML Page 164 of 549
single page version

gAthA – 98 pravachanasAr pravachano 1pap
pratham to 1satthI 2sattAnun 3yutasiddhapaNA vaDe arthAntarapaNun nathI kAraN ke danD ane danDInI
mAphak temanI bAbatamAn yutasiddhapaNun jovAmAn Avatun nathI. (bIjun.) ayutasiddhapaNA vaDe paN te
(arthAntarapaNun) banatun nathI. ‘AmAn A chhe (arthAt dravyamAn sattA chhe)’ evI pratIti thatI hovAthI
te banI shake chhe em kahevAmAn Ave to (pUchhIe chhIe ke) ‘AmAn A chhe’ evI pratIti shAnA
Ashraye (- shA kAraNe) thAy chhe? bhedanA Ashraye thAy chhe (arthAt dravya ane sattAmAn bhed hovAne
kAraNe thAy chhe) Am kahevAmAn Ave to (pUchhIe chhIe ke), kyo bhed? prAdeshik ke
atAdbhAvik...? 4prAdeshik to nathI, kAraN ke yutasiddhapaNun pUrve ja rad karyu chhe. paatAdbhAvik
kahevAmAn Ave to te utpanna chhe (-uchit ja) chhe kAraN ke ‘je dravya chhe te guN nathI’ evun
(shAstranun) vachan chhe parantu (ahIn paN e dhyAnamAn rAkhavun ke) A atAdbhAvik bhed ‘ekAnte AmAn
A chhe’ evI pratItino Ashray (-kAraN) nathI, kAraN ke te (atAdbhAvik bhed) svayamev (pote
ja)
6unmagna ane 7nimagna thAy chhe. te A pramANe jayAre dravya ne paryAy prApta karAvavAmAn Ave
(arthAt jayAre dravyane paryAy prApta kare chhe - pahoche chhe em paryAryArthik nayathI jovAmAn Ave), tyAre
ja - shukla A vastra chhe, A Ano shuklatvaguN chhe’ ityAdinI mAphak - ‘guNavALun A dravya chhe,
A Ano guN chhe’ em atAdbhAvik bhed unmagna thAy chhe. parantu jayAre dravya ne dravya prApta
karAvavAmAn Ave (arthAt dravyane dravya prApta kare chhe - pahoche chhe em dravyArthik nayathI jovAmAn
Ave), tyAre samasta 8guNavAsanAnA unmeSh jene asta thaI gayA chhe evA te jIvane - ‘shukla vastra
ja chhe’ ityAdinI mAphak - ‘Avun dravya ja chhe’ em jotAn samULo ja atAdbhAvik bhed nimagna thAy
chhe. e rIte bhed nimagna thatAn tenA Ashraye (-kAraNe) thatI pratIti nimagna thAy chhe. te (pratIti)
nimagna thatAn ayutasiddhatvajanit arthAntarapaNun nimagna thAy chhe. tethI badhuy (Akhuny), ek dravya ja
thaIne rahe chhe, ane jyAre bhed unmagna thAy chhe, te unmagna thatAn tenA Ashraye (- kAraNe) thatI
pratIti unmagna thAy chhe, te (pratIti) unmagna thatAn ayutasiddhatvajanit arthAntarapaNun unmagna thAy chhe,
tyAre paN (te) dravyanA paryAyapaNe unmagna thatun hovAthI, -jem jaLarAshithI jaLakallol vyatirikat
nathI (athAt samudrathI tarang judun nathI) tem - dravyathI vyatirikat hotun nathI.
A pramANe hovAthI (em nakkI thayun ke) dravya svayamev sat chhe. A je mAnato nathI te
kharekhar parasamay ja mAnavo. 98.
----------------------------------------------------------------------
1. sat = hotun - hayAtIvALu - arthAt dravya.
2. sattA = hovApaNun; hayAtI.
3. yutasiddha = joDAIne siddha thayelun; samavAyathI - sanyogathI siddha thayelun (jem lAkaDI ane mANas judAn hovA chhatAn lAkaDInAn yog thI
mANas ‘lAkaDIvALo’ thAy chhe tem sattA ane dravya judAn hovA chhattAn sattA sAthe joDAIne dravya ‘sattAvALun (-sat) thayun chhe em
nathI. lAkaDI ane mANasanI jem sattA ane dravya judAn jovAmAn ja AvatAn nathI. A rIte ‘lAkaDI’ ane ‘lAkaDIvALA’ nI mAphak
‘sattA’ ane ‘satt’ nI bAbatamAn yutasiddhapaNun nathI.)
4. dravya ane sattAmAn pradeshabhed nathI. kAraN ke pradeshabhed hoy to yutasiddhapaNun Ave - je pratham ja rad karI batAvyun chhe.
pa. dravya te guN nathI ane guN te dravya nathI - AvA dravya guNanA bhedane (guN-guNIbhedane) atAdbhAvik bhed (te- paNe nahin hovA
rUp bhed) kahe chhe. dravya ane sattAmAn Avo bhed kahevAmAn Ave to te yogya ja chhe.
6. unmagna thavun = upar Avavun; tarI Avavun; pragaT thavun (mukhya thavun).
7. nimagna thavun = DUbI javun (gauN thavun).
8. guNavAsanAnA unmeSh = dravyamAn anek guNo hovAnA valaNanun (abhiprAyanun) prAkaTay; guN bhed hovArUp manovalaNanAn
(abhiprAyanAn) phaNangA.