Pravachansar Pravachano-Gujarati (English transliteration). Date: 21-06-1979; Gatha: 102.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 25 of 44

 

Page 304 of 540
PDF/HTML Page 313 of 549
single page version

gAthA – 101 pravachanasAr pravachano 304
pravachana tA. 21–6–79.
‘pravachanasAr’ 101 gAthA. trIjo peregrAph. (thoDun chAlyun Aje pharIne...) “ane paryAyo utpAd–
vyay–dhrauvya vaDe AlambAy chhe.” traNene paryAy kIdhI. ansh chhe ne traN, dhrauvya paN ansh chhe. “arthAt
utpAd–vyay–dhrauvya paryAyone Ashrit chhe.”
dravyane Ashrit nahIn, paryAy chhe I paryAyane Ashrit (chhe
em kIdhun chhe.) pachhI paryAy dravyane Ashrit kaheshe, pahelI pahelI to paryAy, paryAyane Ashrit chhe.
jhINun chhe bApu sahu A mArag! vyavahArano mArag sahelo-bahArathI badhuy, bhakti karone... pUjA
karone... dAn karo... ne, e to anantavAr karyAn, emAn to rakhaDI maryo! vastu eTalI badhI ekaso
ek gAthAmAn svatantratA chhe tene prasiddha kare chhe. AtmAmAn utpAd-vyay ne dhrauvya e paryAyo traN,
utpAd-vyayane dhrauvya vaDe AlambAy chhe. paryAyo traN, tenA utpAd-vyay-dhrauvya vaDe AlambAy chhe.
AhA...hA! enA utpAd-vyay ne dhrauvya bIjAnA Alamban vaDe thAy chhe (ke) Alamban devun paDe chhe
em nathI. AhA...hA!
(kahe chhe ke) AtmAmAn athavA paramANumAn je utpAd-vyay ne dhrauvya chhe I paryAyo potAnA
utpAd-vyay ne dhrauvyane Alambe-Ashraye chhe. parane Ashraye nathI. pahelAn to dravyane Ashraye (paN)
nathI. paryAy paryAyane Ashrit chhe. AhA... hA! pachhI siddha karyun. ane e utpAd-vyay ne dhrauvya
anshonA dharmo chhe. chhe ne?
(“kAraN ke utpAd–vyay–dhrauvya anshonA dharmo chhe.”) utpAd-vyay ne dhrauvya
avasthA utpanna thAy, (emAn) pUrvanI avasthA vyay thAy, ane sadrashapaNe sthiti Take e badhA
anshonA dharmo chhe. traNe ansh chhe. utpAd ansh chhe, vyay ansh chhe ne dhrauvya ansh chhe. AhA...hA!
(kahe chhe) samyagdarshananI utpatti chhe, e utpAd chhe. mithyAtvano nAsh chhe. e vyay chhe,
dhrauvyapaNun je chhe - kAyam rahevun eno svabhAv. dhrauvya svabhAv chhe e traNey pot-potAnA paryAyane
avalambe chhe atyAre to ahInyAn paryAyanA chhe em kIdhun chhe. e paryAyo traNane avalambe chhe. e paryAy,
bIjA koI dravyane aDatun nathI. avalambatun nathI-avalamban detun nathI. AhA...! Avun chhe!! vANiyAne
vepAr ADe navarAsh na maLe ne AvI vAt! shun he? je bhagavAn! karo bhakti ne pUjA karye rAkho,
marIne jAv rakhaDavA chAr gatimAn! bApu! tattva evun chhe bhAI! emAn A gAthAo to badhI evI
chhe. bahu UnchI, jhINI chhe!! bahu UnchI gAthA!! AhA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “kAraN ke utpAd–vyay–dhrauvya anshonA dharmo chhe.” anshInA dharmo
nathI.’ ansh nAm paryAyo, anshI nAm dravya. dravya chhe I anshI chhe ane A traN chhe e ansh chhe.
AhA... hA! (ansh chhe) paN I dravyanA ansh chhe. I traNe ansh anshanA chhe (to) paN I ansh
anshInA chhe. AhA... hA! bIjA dravyane laIne I utpAd-vyay thAy chhe em koI dravyanI (vastu)
sthiti ja

Page 305 of 540
PDF/HTML Page 314 of 549
single page version

gAthA – 101 pravachanasAr pravachano 30p
nathI. AhA... hA! e pachhI Avashe. “bIj, ankur ane vRukShanI mAphak.” bIj vyay chhe ne ankur
utpAd chhe ne vRukShatva dhrauvya chhe. vRukShatva (kIdhun) chhe hon? vRukSha nahIn. vRukShatva (eTale) vRukShapaNun. vRukSha nahIn,
vRukSha to emAn AvI gayun chhe.
‘jem samudAyI vRukSha, skandh–mUL ane shAkhAonA samudAyasvarUp
hovAthI’ A to vRukShatvapaNun kIdhun (ahInyAn). bIjanI utpatti, ankurano vyay, vRukShatvanun dhrauvyapaNun! vRukShatva
(kahyun) ho? vRukSha (kahyun) nathI. AhA...! “jem anshI evA vRukShanA.” anshI te vRukSha chhe. “evA vRukShanA
bIj–ankur–vRukShatvasvarUp traN ansho bhang–utpAd–dhrauvyasvarUp.”
AhA... hA! “nij dharmo vaDe
Alambit ekIsAthe ja bhAse chhe.”
A, A, A lITImAn chhe badhun (mArmikatattva) hen, I sanskRitamAn I
chhe.
‘भङ्गोत्पादध्रौव्यलक्षणेरात्मधर्मेरालम्बिताः’ potAnA dharmane pote Alambe chhe. AhA... hA! kaThaN
vAt chhe bApu! utpAd chhe samakitano utpAd chhe, kevaLagnAnano utpAd chhe are, mithyAtvano utpAd chhe.
AhA...! e utpAd potAne avalambe chhe. darshanamohano uday chhe mATe mithyAtva thAy chhe, ane paryAy
utpanna thAy chhe e darshanamohano kShayoyasham chhe mATe utpanna thAy chhe em nathI. AhA... hA!
gnAnaguNamAn hINI paryAy chhe, eno vyay thaIne adhik paryAy thaI-e samay to ek ja chhe - paN
e (utpAd-vyay) ne dhrauvyapaNun chhe kAyam. (e) traNe potapotAnA avalambe rahelA chhe. rahelAn, TharelAn
ane gayelAn (eTale ke) rahelAn-utpAd, TharelAn-dhrauvya ane gayelAn vyay! ko’ chImanabhAI! sAmbhaL‌yun’
tun tyAn bApadAdAmAn kyAn’ ya! AhA... hA! AvI vAtun have, hatI andar I AvI gaI!! AhA.. hA!
kahe chhe traN ansho “bhang–utpAd–dhrauvyasvarUp” traNe ansho, (temAn) bhang eTale vyay,
utpAd-Upajavun ne dhrauvyapaNun e “nij dharmo vaDe Alambit ekIsAthe ja bhAse chhe.” AhA... hA!
nij dharmo vaDe - traNe pote nij dharmo vaDe AhA... hA! chhe? TIkAmAn? Am eno artha chhe. AhA...
hA! bhAIe to savAramAn sambhAryun’ tun panDitajI! I karyun chhe ne... artha, ‘naShTa thatA bhAvane nAsh’
UpajatA bhAvano utpAd ane Takato bhAv badhun ek sAthe (chhe.) A rIte naShTa thatA bhAvane nAsh,
UpajatA bhAvane utpAd ne TakatA bhAvane dhrauvya ek sAthe chhe. chhe ne? utpAd, utpAdabhAvane Ashrit
chhe, dhrauvya TakatA bhAvane Ashrit chhe, (vyay naShTa thatA bhAvane Ashrit chhe.) vANiyAne A magajamAn
UtAravun have! vANiyAne nirNay karavA mATe ne vichAr karavA mATe ThekANAn na maLe! jindagI hArI
jAy! bahArathI kAI bhakti karIe ne dAn karIe ne (dayA pALIe ne mAne ke dharam karIe chhIe)
dhULe ya nathI dharam emAn kyAn’ya! AhA... hA!
(kahe chhe ke) ek vAt I chhe. UpajavAno je samay chhe ek vAt. I eno avasar chhe. darek
dravyano (je paryAy) je samaye utpanna thavAno teno te avasar chhe. ek vAt. ane te utpanna potAmAn
(potAthI potAnA avalambe chhe.) te utpAd potAnA ShaTkArakothI chhe, vyayane kAraNe nahIn, dhrauvyane kAraNe
nahIn. darek dravyano paryAy, tenA avasare te ja kALe utpanna thAy, te ja kALe vyay thAy ne te

Page 306 of 540
PDF/HTML Page 315 of 549
single page version

gAthA – 101 pravachanasAr pravachano 306
ja kALe rahe dhrauvya. ek samay chhe traNe no, chhatAn traNe potapotAnA dravyane avalambe chhe. vyay ne dhrauvya,
utpAd thAy ene avalambato nathI. AhA... hA! ane andar samyagdarshan thAy (temAn mithyAtvano vyay
ne dhrauvya) ene i avalambatun nathI. ek kor em kevun kShAyikabhAv chhe I AtmAmAn nathI. Ave chhe
ne? (‘niyamasAr’ gAthA-41. anvayArtha– jIvane kShAyikabhAvanAn sthAno nathI,
kShayopashamasvabhAvanAn sthAno nathI, audayik bhAvanAn sthAno nathI ke upashamasvabhAvanAn sthAno
nathI.)
ane bIjI kor em kahevun ke paryAyo dravyane avalambe chhe, chhatAn paryAy potAne Alambane chhe.
paryAy, pragaT paryAy potAne Alambane chhe. dhruvane Alambane nathI. AhA... hA! bhAre vAt bhAI!
devIlAlajI! ek kor em kahevun bhUtArthane Ashrit samakit thAy chhe (‘samayasAr’) agiyAramI
gAthA. (bIjI kor em kahe) (‘samayasAr gAthA-6
ण वि होदि अप्पमत्तो ण पमत्तो जाणगो दु जो
भावो। एवं भणंति सुद्धं णादो जो सो दु सो चेव।।’] pramatta-apramatta paryAyo dravyamAn nathI paryAy,
paryAyamAn chhe paN gnAyakabhAvamAn te nathI. AhA... hA!
ahInyAn kahe chhe (ke) utpAd, utpAdane Ashraye chhe. i utpAd dravyane Ashraye nathI. e utpanna
thayo (paryAy) I dravyane Ashraye nathI. samakit je utpanna thayun e dhruvane Ashraye nathI. AhA...hA...hA!
samajAy chhe? Avun badhun kyAn mumbaImAn? bahu mArag bApA! A to bhagavAn! digambar santoe gajab
kAm karyAn chhe!! kevaLagnAnInA kevaLagnAn reDayAn chhe! AvI vAt kyAy nathI. keTalAkne dukh lAge! paN
shun thAy? bApu, A vAt sAmbhaLavA digambarone ya maLatI nathI!
(shrotA) digambaronA to gharamAn paDayun
chhe...! (uttara) gharamAn ja, gharamAn paDayun chhe ne A (vItarAgatattva). sanskRit (TIkAmAn) paDayun chhe tyAnthI
kADhayun chhe A!
“bhang–utpAd–dhrauvya (svarUp) lakShaN (nijA sva dharmo vaDe Alambit chhe.” sanskRitamAn
chhe ne bhAI! (juo TIkAmAn) भङ्गोत्पादध्रौव्यलक्षणेरात्मधर्मेरालम्बिताःkyAn AvI vAt chhe? juo
to kharA! amRutachandrAchArya! AhA... hA!
(kahe chhe ke) enun je traN-utpAd-vyayane dhrauvya traN paryAyamAn chhe. ane I traN paryAyone
Ashraye chhe. AhA...! paN I paryAy utpanna thAy chhe tene vyayane dhrauvyanI apekShA nathI. samyagdarshananI
paryAy utpanna thAy, potAnA dharamane avalambIne thAy chhe. AhA... hA! paryAy dravyane Ashraye kahyun paN
Ashrayano artha ene emAn chonTe chhe em nathI. AhA... hA!
भूदत्थमस्सिदो खलुI paryAy je
thaI, I potAnA avalambane thaI chhe. bhale lakSha tyAn gayun paN (tene) avalamban potAnun chhe. AhA...
hA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “bIj, ankur ane vRukShatvanI mAphak. jem anshI evA vRukShanA bIj–
ankur–vRukShatvasvarUp traN ansho bhang–utpAd–dhrauvyasvarUp nij dharmo vaDe Alambit ekIsAthe ja
bhAse chhe.”
I vRukShano dAkhalo Apyo.

Page 307 of 540
PDF/HTML Page 316 of 549
single page version

gAthA – 101 pravachanasAr pravachano 307
(ahInyAn kahe chhe ke) “tem anshI evA dravyanA naShTa thato bhAv, Upajato bhAv, ane
avasthit raheto bhAv e traN ansho bhang–utpAd–dhrauvyasvarUp nij dharmo vaDe Alambit ekIsAthe
ja bhAse chhe.”
AhA...hA! samajANun kAI? shAntithI samajavA jevI vAt chhe bApu! A koI vAratA
nathI! AhA...hA! gahan svabhAv! dravyano tene paryAyano gahanasvabhAv!! je bhagavAne joyo, ane
vANImAn Avyun! ke bhAI...! tun dharam karavA ichchhato ho to I dharamanI paryAyathI thAy, I paryAyane
avalambane (thAy.) dev-gurune avalambane nahIn, mandirane avalambane nahIn, devadarshanane avalambane nahIn.
AhA... enA vyay ke dhrauvyane avalambane (paN) nahIn. e’ mIThAlAlajI! (shrotA) shun samajavun
AmAn?
(uttara) e badhun...! AhA... hA! paN emAn kahyun ne I paryAyakartA svatantrapaNe lakSha kare chhe
I!! I potAne (bhUlI) lakSha kare chhe I (enun). AhA... hA... hA! jhINI vAt bahu bhAI! sarvagna
vItarAg, parameshvar! jineshvar deve kahelun tattva, je rIte chhe e rIte na samaje, tyAn sudhI enI (draShTi
viparIt chhe!) . viparItatA mATe nahIn tyAn sudhI e bhUl maTe nahIn. chorAshInA avatAr! marIne
jAIsh kyAn’ka!
(ahInyAn kahe chhe ke) “tem anshI evA dravyanA, naShTa thato bhAv.” vyay “Upajato bhAv”
utpAd “avasthit raheto bhAv” dhrauvya, samay tene te ja. e traN ansho bhang–utpAd–dhrauvyasvarUp
nij dharmo vaDe.” vyay nij dharam vaDe Alambit, utpAd nij dharam vaDe Alambit, dhrauvya nij dharam
vaDe Alambit
“ekIsAthe ja bhAse chhe.” bhAShA to sAdI chhe paN have bhAv to chhe I chhe! jagatanA
nAthanun (tattva) gambhIr!! enI gerahAjarImAn goTA UThayA badhA atyAre! (loko kahe) bhagavAnanA
darshanathI niddhatta ne nikAchit karam maTe. thAy. hAy! a... hA... hA... hA! (vaLI kahe) dharamanA kAraNo
chhe. vedan (sAtame thAy.) bhedano moTo vaibhav dekhe ane thAy? AhA... hA! e badhI apekShAo chhe.
e vakhate (nimitta) shun hatun te (shAstramAn) samajAve chhe. thAy chhe dharamanI paryAy, chAhe to
samakitanI, ne Ahe to chAritranI ne chAhe to kevaLagnAnanI te ja samaye te paryAy tenA (-utpAdane)
avalambIne thAy chhe. vyayane dhrauvyane (paN) avalambIne nahIn. parane avalambIne to nahIn. (ja). ek
samayamAn thAy to lakSha (paramAn) kyAn gayun hoy? samakitano utpAd be prakAre (kahyo chhe ne...) I be
prakAr gaNAy (nisargaj ne adhigamajA paN thyun chhe potAnun nisargaj te. e samayano je samay chhe e
samaye ja Alamban chhe. I paryAy potAne AlambIne thaI chhe. AhA... hA! chAhe to samakit kevaLI ke
shrutakevaLInI samIp thAy, e paryAy paN potAne avalambIne (ja) thAy chhe. AhA... hA! evA
dAkhalA shAstromAn Ape ke AmAn A lakhyun ne AmAn A lakhyun chhe! have I to gnAn karAvavA, bApu
tane khabar na maLe! AhA...hA! vastu chhe. padArtha chhe I gambhIr chhe!! ane I padArthano bharoso
Avavo I paryAy chhe (navI). ane e paryAy pachhI dravyanI chhe. AhA...hA! I ahInyAn pahelI
paryAyane (svatantra) kahe chhe!

Page 308 of 540
PDF/HTML Page 317 of 549
single page version

gAthA – 101 pravachanasAr pravachano 308
(ahInyAn kahe chhe ke) tem “anshI evA dravyanA, naShTa thato bhAv.” naShTa eTale pUravanI
paryAyano-mithyAtvano nAsh, achAritrano nAsh, “Upajato bhAv.” samakitano bhAv, chAritrano bhAv
“avasthit raheto.” sadeshapaNe raheto - e traN ansho bhang–utpAd–dhrauvyasvarUp e traN ansho bhang
(vyay) utpAd (utpanna) dhrauvyasvarUp (sadrash Takato)
“nij dharmo vaDe.” svatantra shaktithI, potAnA
svabhAvathI “Alambit ekIsAthe ja bhAse chhe.” AhA... hA! AvI vAt have kyAn! kriyAkAnD karo ne
bahAranI vAtun AnAthI thAy ne AnAthI ya thAy. paradravyathI paradravyamAn thAy ne...! AhA... hA! e
to kyAy vAt rahI thaI. ahInyAn to svadravyanun dhrauvya chhe ethI utpAd thAy emey nathI. (shrotA)
upayog to potAthI ja thAy ne...!
(uttara) utpAd, utpAdathI thAy em kahe chhe parathI thAy e to
prashna ja nahIn, paN svamAny - traN anshomAn ek ansh bIjA anshonA kAraNe nahIn. AhA... hA! ‘evun
I sat chhe, sat ne hetu – bIjun nimitta hoI shake nahIn.’ AhA... hA! gajab vAt karI chhe!!
(kahe chhe) ApaNe vanchAI gayun chhe pahelun A badhun. pharIne hAle chhe. “nij dharmo vaDe.” ek -
ek potAnA dharam vaDe, “Alambit” paN “ekIsAthe ja bhAse chhe.” samay to ek ja chhe.
AhAhA... hA... hA... hA! utpAdano samay, vyayano (samay) dhrauvya (no samay) samay to ek ja
chhe. chhatAn traNe potapotAne avalambane thayelAn paN ekIsAthe traN bhAse chhe. ek samayamAn traN bhAse
chhe. AhA... hA! have Avun satya chhe, khyAlamAn na Ave, samajAy nahIn to e... sonagaDhavALA
vyavahArano lop karI nAkhe chhe (em bUmo pADe!) have I sAmbhaLane bApA! vyavahAranI to ahInyAn
vAte ya nathI have, ke rAg (shubh) hoy to samakit thAy ne mand kare ne, devabhakti kare ne to thAy
e to ahInyAn prashna ja nathI!
ahInyAn to (kahe chhe) dharamanI paryAy thAy, e pUravanA vyayanI apekShAthI thAy eme ya nathI.
dharamanI paryAy thAy I dhrauvyanA Alambane-Ashray chhe-eno Ashraye chhe mATe paryAy thaI eme ya
nathI. Ashray vyavahArathI kahevAmAn (Ave chhe) Am lakSha phare chhe (dhrauvya taraph lakSha thAy chhe) ethI
em kahevAmAn Ave chhe. AhA... hA!
“parantu jo (bhang–utpAd–dhrauvya anshonAn nahIn mAnatAn.” ansh
traN chhe em I traN anshone nahIr mAnatAn (1) bhang. (2) utpAd ane (3) dhrauvya dravyanAn ja
mAnavAmAn Ave.”
dravyamAn ja mAnavAmAn Ave AhA... hA! “to badhun ya viplav pAme.” andhAdhUndhI
thAy, UthalapAthal, (athavA) goTALo, virodh thAy. AhA... hA! heThe chhe ne...? (phUTanoTamAn are...
re! AhA... hA! chorAshInA avatAr! ek ekamAn anant avatAr karyA bApu! e samakit vinA
eno-bhavano abhAv nahIn thAy. AhA... hA!
(vItarAgI karuNAthI kahe chhe) e lAkh kriyA kare vrat ne tap, bhagavAnanA bhajan ne karoDonA

Page 309 of 540
PDF/HTML Page 318 of 549
single page version

gAthA – 101 pravachanasAr pravAchano 309
dAn ne karoDo mandir banAve, bhagavAnanun bhajan kare णमो अरिहंताणं... णमो अरिहंताणं... णमो
अरिहंताणं... e sab (badho) rAg chhe. rAg enA samaye thAy chhe. rAg je thAy chhe e enA
(potAnA) avalambane thAy chhe, rAgane paranun avalamban to nathI-karamanun avalamban-rAg thyo mATe
enun avalamban (hashe) em to nathI. AhA...hA! paN rAgane pUrvanA vyay ke dhrauvyanun avalamban
nathI. ahInyAn to pokAr I karyo chhe badho (svatantratAno) ratanachandajI to em lakhyA kare chhe dravyakarmane
laIne thayun, dravyakarmane laIne thayun! ahA...hA! are! bhagavAn bApu! shAnta thA bhAI! A to
ahInyAn koI kalpit gharanI vAt nathI. A to vastunun svarUp evun chhe. evun paramAtmA! santo! varNave
chhe. ene tAre besADavun joIe!
(ahInyAn kahe chhe ke) “bhang, utpAd ane dhrauvya dravyanAn ja mAnavAmAn Ave, to badhuy
viplav pAme.” viplav thAy (eTale) goTALo UThe. “te A pramANe (1) pratham, jo dravyano
ja bhang mAnavAmAn Ave, to kShaNabhangathI lakShit.”
kShaNamAn ja dravyano nAsh thaI jAy. AhA...
hA! “kShaNabhangathI lakShit sarva dravyono ek kShaNamAn ja sanhAr thavAthI dravyashUnyatA Ave athavA
satno uchchhed thAy.”
kShaNabhangathI lakShit sarva dravyono ek kShaNamAn sanhAr thaI dravyashUnyatA (eTale)
dravyano abhAv thAy. shun kIdhun I? utpAd-vyay ne dhrauvya jo dravyanA mAnavAmAn Ave, (arthAt)
dravyanA utpAd-vyay-dhrauvya mAnavAmAn Ave, to dravyano utpAd ne dravyano vyay thatAn dravyano vyay thatAn
dravyano ja nAsh thaI jAy, ane dravya no’ tun ne utpAd (thI) dravya thyun em thaI jAy. AhA... hA!
samajANun kAI...?
(ahInyAn kahe chhe ke) “(jo) dravyano ja bhang (vyay) mAnavAmAn Ave.” vyayathI upADayun chhe
ne bhAI...! “to kShaNabhangathI lakShit sarva dravyono ek kShaNamAn ja sanhAr thavAthI dravyashUnyatA
Ave.”
ek bol. emAn ne emAn bIjo bol have “athavA satno uchchhed thAy.” AhA... hA!
‘sat’ chhe teno nAsh thaI jAy. bhang nAm vyay, jo paryAyano mAnavAmAn Ave to to vAndho nahIn (te
to barAbar chhe) paN jo dravyano bhang mAnavAmAn Ave to dravya sat chhe teno nAsh thaI jAy. AhA...
hA! Avun chhe (vastusvarUp!) mANaso madhyastha thaI svAdhyAy karatA nathI. (ane jo) svAdhyAy kare
to potAnI draShTi rAkhIne kare. shAstranI draShTithI samajeto barAbar chhe. shAstra shun draShTi kare? enI draShTi
mAne - e draShTie artha kare! (potAno ahankAr draDh thAy e rIte artha kare!) are... re! anantakAL
thayo... (em ne em) AhA... hA! ahInyAn karoDapati! abajopati! mANas hoy, e (marIne)
bIjI kShaNe ja are... re! mAns Adi khAtAn hoy to to narake jAy. mAns ne dAru no khAtAn hoy ne
hoy abajopati e marIne tiryanchamAn jAy. UndaraDI thAy, bakarI thAy, hen! mindaDI thAy, bhUnD thAy
AhA... hA! tiryanch yoni! AhA...! A to vastunun svarUp chhe! tun tArA abhimAnamAn satne na
sAmbhaL ane satne na besAD (abhiprAyamAn) ane (satne na mAn) tun svatantra chhe!

Page 310 of 540
PDF/HTML Page 319 of 549
single page version

gAthA – 101 pravachanasAr pravachano 310
(kahe chhe) AhA... hA! I mithyAtva-shraddhA chhe e paN ene utpanna thavAno eno avasar chhe.
ane mithyAtvanA utpannane pUrvanA mithyAtvanA vyayanI paN apekShA nathI. AhA... hA! athavA to I
samyagdraShTi chhe ane pachhI pAchhI viparIt draShTi thaI AhA...! A Am na hoy, Am hoy
(abhiprAy pharyo) to e mithyAtvane pUrvanA vyayanI apekShA nathI. AhA... hA! ene dhruvanI apekShA
nathI. AhA...hA...hA! amRut reDayAn chhe! amRutachandrAchArye! digambar santo! gyA paN jIvant (vANIne)
mUkI gyA! e jIvatA jayot laI gyA jIvatA chhe! AhA...hA! bhale svargamAn gyA paN enI
jIvanajayot jAgatI paDI chhe (eTale dhruv chhe.) AhA...hA! A rIte ame jIvyA’tA em kahe chhe.
AhA...hA! amArI dharamanI - chAritra paryAy, e vrat-dayA-dAnanA vratamAnthI e chAritra paryAy thaI
nathI. AhA...hA! ane I chAritraparyAy, no’ tI ne thaI mATe ene dhruvano AdhAr chhe em nathI.
ane chAritraparyAy thaI, pUrve achAritra hatun teno vyay thaIne (A chAritra) thyun - thAy to em-
paN enI apekShA nathI. AhA...hA! samajANun?
(kahe chhe ke) A to charchA kare chhe ke shAstronA lakhAN ghaNA AvyA. e to olAmAn nathI
Avatun? ‘tattvArthasUtramAn’ samyaktva bandhanun kAraN chhe lyo! samyaktva te bandhanun kAraN kahyun! kem kahyun?
(‘A kathan’) tattvArthasUtramAn chhe. I to samakit. jIvane (nirmaLatAnI sAthe) rAgano bhego bhAv chhe
I bandhanun kAraN chhe. paN samakit sahit sarAg kahyun chhe to tattvArthasUtramAn! sAtAvedanIy bandhAy I
sarAgathI bandhAy. (sAthe rahel rAgathI bandhAy) sAtAvedanIy. AhA...! ane devanun Ayu bandhAy I
sarAg samakitathI bandhAy evo pATh chhe. (shAstramAn) have eno artha na (samaje ne vAd-vivAd kare!)
ane juo A sarAg samakit (kIdhun) chhe. are! bApu, e to rAg to rAg ja chhe, samakit sAthe
vartato rAg chhe mATe sarAg samakit kahyun, paN samakit to samakit ja chhe I sarAg chhe ja nahIn
(vItarAg ja chhe.) ane samakitathI bandh chhe ja nahIn. AhA...hA! e to ‘puruShArthasiddhi (upAy)’ mAn
kahyun traN gAthA laIne ‘jeTale anshe samyagdarshan chhe e abandh chhe. jeTale anshe rAg chhe eTale anshe
bandh chhe. jeTale anshe gnAn chhe teTale anshe abandh chhe, jeTale anshe gnAnamAn (gnAn sAthe dekhAto) rAg chhe
teTale ansh bandh chhe. jeTale anshe chAritranA - arAg pariNAm chhe I abandh chhe. te vakhate jeTale anshe
rAg chhe te bandhanun kAraN chhe. e badhI judI judI apekShAo chhe. AhA...hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) (1) pratham, jo dravyano ja bhang mAnavAmAn Ave to kShaNabhangathI
lakShit.” kShaNamAn badhun nAsh thaI jAy. “sarva dravyono ek kShaNamAn ja sanhAr thavAthI dravyashUnyatA
Ave athavA satno uchchhed thAy.” chhe teno nAsh thAy. (shun kahyun?) kShaNamAn nAsh thaI jAy ane
sat chhe teno nAsh thAy. AhA...hA! I ek bol chhe hon be thaIne. have
(ra) “jo dravyano ja utpAd
mAnavAmAn Ave.” vastu ja utpanna thAy em mAnavAmAn Ave (eTale) paryAy utpanna thAy em na
mAnavAmAn Ave (paN) vastu ja utpanna thAy em mAnavAmAn Ave “ to samaye samaye thatA

Page 311 of 540
PDF/HTML Page 320 of 549
single page version

gAthA – 101 pravachanasAr pravachano 311
utpAd vaDe chihnit.” (chihnit) eTale lakShaNavALAn. “evAn dravyone pratyekane anantapaNun Ave.”
AhA... hA! to to samaye samaye utpAd thAy to evAn anant dravyo utpanna thAy. e ek dravya chhe ne
A jo dravya ja utpanna thAy, pahele samaye, bIje samaye utpAd em anant - anant dravyo utpanna
thAy. AhA... hA... hA! jarI AkarI vAt chhe! jineshvaradev! trilokanAth! paramAtmAno mArag koI
judo!! atyAre to goTo UThayo chhe samprakAyamAn to! ane A vAt AvatAn lokone (thaI paDayun ke)
e ya ekAnt chhe! rAmajIbhAI ke’ tA’ tA ek phere ekAnt kahevAnI ThIk (gatakaDun) lokoe gotI
kADhayun chhe! are, are! bhAI, vichArane bApA! bhAI! tun ekAnt shun (samajIne) kahe chhe? AhA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “jo dravyano ja utpAd mAnavAmAn Ave to samaye samaye thatA utpAd
vaDe chihnit evAn dravyone pratyekane.” utpAdanA lakShaNathI enA dravyone anantapaNun Ave, ek dravya
anant dravya rUpe thaI jAy. kAraN ke ekasamaye dravya utpanna thayun, bIje samaye bIjun dravya utpanna thayun,
trIje samaye dravya utpanna thayun em anant samaye anant dravya utpanna thAy. AhA... hA! “anantapaNun
Ave” (arthAt – athavA samaye samaye thato utpAd jenun chihna hoy evun darek dravya anantadravyapaNun
pAme.) ”
eno artha karyo. have bIjA artha “athavA asatno utpAd thAy.” nathI teno utpanna
(utpAd) thAy. AhA... hA! sasalAne shIgaDAn nathI jagatamAn, e utpanna thAy. nathI e utpanna thAy.
AhA... hA... hA! be vAt (bol thayA.) have
(3) jo dravyanun ja dhrauvya mAnavAmAn Ave.” dravyanun ja
dhrauvya eTale dhrauvyapaNun em mAnavAmAn Ave “to krame thatA bhAvonA abhAvane lIdhe.” ekalo dhrauvya
mAnavAmAn Ave to utpanna ne vyay krame thanArA “bhAvonA abhAvane lIdhe dravyano abhAv Ave
athavA kShaNikapaNun thAy.”
samaye-samaye thatA vyatireko enA abhAvane lIdhe (anvay) dravyano
abhAv thAy. AhA... hA! utpAd, vyay ja na mAne ane ekalun dhrauvya ja mAne to utpAd-vyay vinA
dravyano nAsh thaI jAy. (eTale) dravyano abhAv thAy. kemake utpAd-vyay vaDe dravya chhe em jaNAy
chhe. dravya chhe (I anvay chhe) vyatirek vaDe I anvay jaNAy chhe. anvay vaDe anvay jaNAtun nathI. jo
Ane dhrauvya ekalun ja kaho, (tethI) vyatireko eTale bhinna bhinna avasthA AtmAmAn (dravyomAn) rahI
nahIn, avasthAthI te jaNAy evun no rahyun nahIn “to krame thatA bhAvonA abhAvane lIdhe dravyano
abhAv Ave athavA kShaNikapaNun thAy.”
AhA... hA! Akarun kAm chhe.! have mumbaI jevAmAn Avun mAnDe
to badhe kolAhal thAy! kAI samajAy nahIn kaheshe! AhA... hA! (lokone) bhAv Ave amuk
amukamAn paN ek ek akSharano ke lITIno artha karatAn! AhA... hA! A to siddhAnt chhe! bhagavAnane
shrI mukhe nIkaLelo (‘A to siddhAnt chhe!) ‘OMkAr dhvani sUNI artha gaNadhar vichArai, rachI Agam
upadesh, bhavi jIv sanshay nivArai. AhA... hA! e vANI chhe!

Page 312 of 540
PDF/HTML Page 321 of 549
single page version

gAthA – 101 pravachanasAr pravachano 312
(ahInyAn kahe chhe ke) “jo dravyanun ja dhrauvya mAnavAmAn Ave to krame thatA bhAvonA abhAvane
lIdhe.” ek pachhI ek, ek pachhI ek em krame thatA bhAvo utpAd-vyay, utpAd-vyay e no abhAv
thatAn “dravyano abhAv Ave.” dravyano ja nAsh thAy. AhA...hA...hA! “athavA kShaNikapaNun thAy.”
dravyanun kShaNikapaNun kahevAy. AhA...hA! utpAd-vyayane na mAne to dhrauvya kShaNik thaI gayun! kShaNik to
utpAd-vyay paryAy chhe, eno abhAv mAne to dravya pote kShaNik thaI gyun! AhA... hA! vastunun svarUp
je rIte chhe, e rIte ahInyAn kahevAmAn Ave chhe. e rIte jANIne pachhI AtmA taraph vaLe tyAre tene
dharamanI dashA utpanna thAy, em vAt chhe. AhA... hA! chhatAn I vaLe chhe I paN svatantrapaNe vaLe chhe.
AhA... hA! e utpAd utpAdane Ashraye chhe. Am kahe
‘भूदत्थमस्सिदो खलु सम्मादिट्ठि हवदि
जीवो’ (‘samayasAr’ gAthA-11) ahInyAn kahe ke I samyak draShTino utpAd, dhruvane Ashraye ne dhruvane
kAraNe nathI. AhA... hA! dhruvanun kAraN nathI. A vAt kyAn’ ya chhe nahIn AvI! AhA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “mATe utpAd–vyay–dhrauvya vaDe paryAyo Alambit ho shun kahe chhe?
utpAd-vyay ne dhrauvya I paryAy vaDe Alambit ho. ene paryAyano Ashray chhe - ene traNane paryAyano
Ashray chhe. (eTale paryAy, paryAyanA Ashraye chhe.)
“ane paryAyo vaDe dravya Alambit ho.” I
paryAyo pachhI dravyanI chhe. ‘ahan’ ene Alambe chhe, Alambit chhe. AhA... hA! “jethI A badhuy ek
ja dravya hoy.”
traNe thaIne - utpAd-vyay-dhrauvya thaIne ek dravya chhe. AhA...! utpAdano ek ansh
(te) dravya nahIn, vyay (no ansh paN) dravya nahIn. dhrauvya ek ansh (te) dravya nahIn. AhA... hA...
hA! A kaI haLadarane gAnThiye gAndhI thavAy evun nathI evI jhINI vAt chhe. A! AhA... hA! are...
re chorAshInA avatAr! kyAn kyAn utpanna thayo? ane hajI samajashe nahIn ne samyagdarshanane mATe prayatna
nahIn kare ne (to) kyAn jaIne utpanna thashe bApu! koI ajANyA pradeshamAn pAnjarApoL nathI! tyAn
mAshIbA beThI nathI! AhA... hA! ajANyA khetare, ajANyA jADe, ajANyA (ThekANe) IyaL thAy.
AhA... hA! tiryanch thAy ne...? IyaL thAy, vInchhI thAy, sarap thAy, vaLI marIne pachhI AhA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) bhAvArtha - sAdI bhAShAmAn, panDitajIe karyo (chhe.) “bIj, ankur ane
vRukShatva.” vRukShatva hon, vRukSha nahIn. bIj-utpAd, ankur-vyay, vRukShatva-dhrauvya “e vRukShanA ansho chhe.”
vRukShatva (Adi) paN vRukShanA ansho chhe. AhA... hA! vRukShatva paN vRukShano ansh chhe, bIj paN vRukShano
ansh chhe, ankur paN vRukShano ansh chhe. AhA... hA! “bIjano nAsh, ankurano utpAd ane vRukShatvanun
dhrauvya (dhruvapaNun) ”
juo! dhrauvyano artha karyo chhe ne... (kaunsamAn) dhruvapaNun em. “traNe ekIsAthe
chhe.”
ekasamayamAn chhe. “A rIte nAsh bIjane Ashrit chhe.” nAsh bIjane Ashrit chhe. bIj nAsh
thAy chhe ne...! “utpAd ankurane Ashrit chhe.” ankur utpanna thAy chhe

Page 313 of 540
PDF/HTML Page 322 of 549
single page version

gAthA – 101 pravachanasAr pravachano 313
ne...! “ane dhrauvya vRukShatvane Ashrit chhe.” AhA... hA... hA! “nAsh–utpAd–dhrauvya bIj–ankur–
vRukShatvathI bhinna padArtharUp nathI.” e ankuranI utpatti, bIjano nAsh ane vRukShapaNAnun rahevun I vRukShathI
bhinna nathI. “mATe A badhay, ek vRukSha ja chhe.” e draShTAnt kIdho. (have siddhAnt kahe chhe.) “e ja
pramANe”
(draShTAnt kIdho) lokone samajAy mATe. AhA... hA! “naShTa thato bhAv.” darek dravyano vyay
thato bhAv. “Upajato bhAv” utpanna thato bhAv, “ane Takato bhAv e dravyanA ansho chhe.” vastunA
traN i ansho chhe. AhA... hA! A anshI ne ansh ne... (vaLI samajavun) A chopaDAmAn Ave chhe.
AhA... hA! A anshIne anshane... (vaLI samajavun) A chopaDAmAn Ave nahInne sAmbhaLavAmAn Ave
nahIn. (A sheTh rahyA) chopaDAmAn Ave chhe? tamArA nAmAmAn Ave chhe? (A sheTh rahyA ene dhandho ya
moTo chhe!) Ave chhe (A vAt) kyAy?
(shrotA) kyAthi Ave, tyAn kyAn chhe (A vAt!)
AhA...hA...hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “e ja pramANe naShTa thato bhAv, Upajato bhAv, ane Takato bhAv e
dravyanA ansho chhe.” have ene spaShTa karI nAkhyun. olun (TIkAmAn) “nij dharmo vaDe Alambit” hatun
ne andar. enun spaShTa karyun (chhe.) ke
“naShTa thatA bhAvano nAsh.” AhA... hA! naShTa thatA bhAvano
nAsh “UpajatA bhAvano utpAd ane TakatA bhAvanun dhrauvya ekIsAthe chhe.” chhe? have enun spaShTa karyun.
“A rIte nAsh naShTa thatA bhAvane Ashrit chhe.” AhA... hA! shun kIdhun? mithyAtvano nAsh,
mithyAtvanA nAshane Ashrit chhe. AhA... hA... hA! mATIno pinD chhe, eno vyay thaIne ghaDo thAy chhe.
paN e vyay pinDane Ashrit chhe. mATInA pinDano vyay e mATI (dravya) ne Ashrit nahIn ne e
ghaDAno utpAd thayo ene Ashrit nahin. AhA... hA! Avun chhe! A nAsh naShTa thatA bhAvane Ashrit
chhe, joyun? vyay, vyayane Ashrit chhe. AhA... hA... hA! utpAd, UpajatA bhAvane Ashrit chhe. darek
dravyanA samaye - samaye je avasare (utpAd thavAnA) te ja pariNAm thAy, te utpAd, utpAdane
Ashrit chhe. AhA... hA! koI em kahe ke agiyAr me guNasthAne to karmano uday nathI, have jayAre
karmano uday Ave tyAre I agiyArame guNaThANethI heThe Ave. ba2Abar nathI? agiyAramethI heThe Ave
chhe, I to dhyAn to andar chhe. heThe Ave chhe shene laIne? uday Avyo rAgano (karmano) mATe? enI
ahInyAn nA pADe chhe. AhA... hA... hA e agiyAramethI je lobhano uday Avyo, e eno uday
AvavAno - utpAd thavAno teno avasar hato. ane te utpAdane karmanI to apekShA nathI, paN tene
vyay ne dhrauvyanI paN apekShA nathI. AhA... hA... hA! e sUjanamallajI! sAmbhaL‌yun’ tun nyAn koI
di’? nahIn! A jUnA digambar chhe badhA! A hA... hA... hA!
(shrotA) jUnA badhA kahevAnA badhA...!
(uttara) sAchI vAt chhe. Avo mArag chhe A! digambar jain dharam eTale shun? AhA... hA... hA!
(sanAtan satya dharma!)
digambar dharam I em kahe chhe ke utpAd, utpAdane Ashraye chhe. mithyAtvano utpAd,

Page 314 of 540
PDF/HTML Page 323 of 549
single page version

gAthA – 101 pravachanasAr pravachano 314
samakitano utpAd, ek paramANumAn chAr (guN chIkAsh) paramANunI paryAyano utpAd, ane chha-chha
(guN chIkAsh) paryAyano pAchho utpAd e vakhate pote (potAthI) utpAd chhe e badhA utpAd
utpAdanA Ashraye chhe. juo! chha vALo (paramANu) hato te A chAr (guN chIkAsh) vALo paramANu
(tene maL‌yo) mATe ahInyAn chha guN (chIkAsh) vALo thyo em nathI. AhA... hA!
द्वयधिकादिगुणानां तु (tattvArthasUtra’ a. pa. sUtra-36) Ave chhe ne...! (artha– be adhik guN
hoy evA prakAranA guNavALA sAthe ja bandh thAy chhe.) tattvArthasUtra’ mAn guN adhik be, ene laIne
(bandh) thAy evo pATh chhe e to ene (namittanun) gnAn karAvyun chhe! I chAraguNanI chIkAshanI
paryAyavALo paramANu, chha guNanI chIkAshavALA paramANunI paryAyane laIne I chAraguN chIkAsh chhaguNanI
chIkAsh thaI chhe em nahIn. e avasare chhe guN (chIkAsh) - I guN eTale paryAy hon? (e)
chhaguNanI paryAyano utpAd chhe te utpAdane Ashraye chhe. parane Ashraye nathI, jyAn jeno vyay thyoene
Ashraye nathI, paramANune Ashraye nathI - dhruvane Ashraye nathI. AhA... hA! madhyastha thaI ekavAr
sAmbhaLe! be-chAr di’ - ATh di’ pachhI em (abhiprAy) Ape pachhI ke A AvA chhe A!
(shrotA) loko em kahe chhe ke sAmbhaLavA jaIe ne to kAn pakaDAve! (uttara) AhA... hA... hA...
hA! AhA...! hA, em kahe chhe nahIn... kAn... jI chhe ne... kAn pakaDAve kahe chhe! kAn... jI (eTale)
hA, hA. ahIn kAnajIey nathI ne kAI nathI ahIn to AtmA chhIe. hen? kahAn, kAn pakaDAve! (em
loko bole chhe) ke nyAn jAIe te hA paDAve, pharI jaIe (chhIe!) ek bAI kahetI’ tI ke enI
pAse javun nA. A ashokanA mA ne bAp lyone...! eno bAp uddyATan TANe Avyo’ to enI mA
no’ tI AvI. e nyAn gaI’ tI bhAvanagar. e nyAn ApaNe javun nahIn nyAn chhokaro pharI gyo Akho.
a... hA! nyAn jAyane badhAn pharI jAy! jAdugar lAge nyAn k! kAvI vAt kare (ajAN loko!)
AhA... hA! I to vItarAgano mArag ja jAdugar chhe bApu! enI jAdu vItarAganA mAraganI!!
AhA... hA! (koI viralA jANe.)
(ahInyAn kahe chhe ke) “A rIte nAsh naShTa thatA bhAvane Ashrit chhe, utpAd UpajatA
bhAvane Ashrit chhe, ane dhrauvya TakatA bhAvane Ashrit chhe; nAsh–utpAd–dhrauvya te bhAvothI bhinna
padArtharUp nathI.”
shun kIdhun? nAsh, utpAd ne dhrauvya e tenA bhAvothI judun nathI. AhA... hA! eno
bhAv potAno utpAdano bhAv utpAdarUpe bhAv chhe. vyayano vyayarUpe bhAv chhe, vyay kAI ochho nathI.
vyay (sat chhe.) sat ‘saddravyalakShaNam’ kIdhun chhe ne...! (‘tattvArthasUtramAn’)
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं
सत् kIdhun chhe. vyayane paN sat kIdhun chhe. abhAvanun kahyun paN sarvathA abhAv nathI thato.’ e vyay
thaIne dravyamAn jAy chhe. mATe vyayane paN sat kIdhun chhe. A... re...! traNey sat!!
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं ane सद्द्रव्यलक्षणम (‘tattvArthasUtra. a. pa. sUtra 30, 29) AhA... hA...
hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “nAsh–utpAd–dhrauvya te bhAvothI bhinna padArtharUp nathI.”

Page 315 of 540
PDF/HTML Page 324 of 549
single page version

gAthA – 101 pravachanasAr pravachano 31p
vaLI te bhAvo paN.” utpAd-vyayane dhrauvya vaLI te bhAvo paN, “dravyathI bhinna padArtharUp nathI.”
AhA... hA! shun kIdhun I? potAno bhAv, potAnA bhAvathI to bhinna nathI, potAno bhAv, potAnA
bhAvathI bhinna padArtha nathI, paN pachhI kahe chhe ke I traNey je bhAv chhe e dravyanA chhe.
“dravyathI bhinna
padArtha (rUp) nathI.” AhA... hA! pahelAn em kahyun ke darek dravyanA utpAd-vyay-dhrauvya chhe I to
samay-samayanA chhe, e potApotAnA bhAvathI chhe, I bIjAnA bhAvathI nathI. ane pachhI kahe chhe ke I
traNey bhAvo (je) paryAyanA chhe ethI paryAy te te samay potapotAne kAraNe chhe vyayane kAraNe
utpAdane utpAdane kAraNe dhrauvya em nathI. paN e traNey padArtho dravyathI bhinna nathI. AhA... hA!
dravyanA e chhe. A..hA..hA..hA!
“mATe A badhay, ek dravyaj chhe.” joyun? e badhay ek dravya ja
chhe. AhA...hA!
(kahe chhe) AvI TIkA karatI vakhate, santonI keTalI draShTine! AhA! dingabar muni!! jangalamAn
vasatA amRutachandra AchArya! nagna, e morapInchhI, kamanDaL paDayun hoy, enI kAI paDI nathI, AhA... hA!
lakhavA TANe lakhANun, e paN nyAn paDayA rahe, pAchhaLathI (bhegAn kare) pote vayA (chAlyA) jAy!
pAchhaL khabar paDe ke a mahArAj (lakhe chhe) I vAnse jAy. (bhegAn kare) AhA... hA! vItarAgI muni
hatA! lakhelA tADapatra hoy I to tyAn ne tyAn paDayA rahe! AhA.. hA! I TIkAnI paryAy thaI
akSharonI, i utpAd, utpAdathI thyo chhe. e A akSharanI utpatti je chhe e kalamathI nahIn, AchAryathI
nahIn, AchAryanA vikalpathI nahIn, rushanAIne (shAhI) ne mAthe (tADapatranI) nahIn, ane I utpatti
thaI te pUrvanA vyayane dhruvanI apekShAthI paN nahIn. AhA...hA...hA! AvI vAt!
(ahInyAn kahe chhe ke) “have” A e gAthA bahu UnchI chhe! ekaso be. ‘janmakShaN’ kaheshe.
AhA...! darek dravyane paryAyano janmakShaN chhe. darek dravyane paryAyano janamakShaN chhe. te samayano kAL chhe
tethI te utpanna thAy chhe. AhA... hA! darek vastune, paryAy utpanna thAy te teno samay chhe. utpattino
e kAL chhe. AhA... hA!
i visheSh kahevAshe pachhI....

Page 316 of 540
PDF/HTML Page 325 of 549
single page version

gAthA – 102 pravachanasAr pravachano 316

have utpAdAdikano kShaNabhed 1nirasta karIne teo dravya chhe em samajAve chhe-
समवेदं खलु दव्वं संभवठिदिणाससण्णिदट्ठेहिं ।
एक्कम्मि चेव समये तम्हा दव्वं खु तत्तिदयं ।। १०२।।

समवेतं खलु द्रव्यं संभवस्थिति नाश संज्ञितार्थैः ।
एकस्मिन् चैव समये तस्माद्द्रव्यं खलु तत्त्रितयम्।।१०२।।

utpAd–dhrauvya–vinAshasangnit artha sah samavet chhe
ek ja samayamAn dravya nishchay, tethI e trik dravya chhe. 102.
gAthA – 102
anvayArtha- (द्रव्यं) dravya (एकस्मिन् च एव समये ) ek ja samayamAn
(संभवस्थितिनाशसंज्ञितैः अर्थैः) utpAd, sthiti ane nAsh nAmanA 2artho sAthe (खलu) kharekhar
(समवेत) 3samavet (ekamek) chhe; (तस्मात्) tethI (तत् त्रितयं) e 4trik (खलु) kharekhar
(द्रव्यं) dravya chhe.
TIkA- (pratham shankA upasthit karavAmAn Ave chhe) ahIn (vishvamAn), vastunI je janmakShaN
hoy te, janmathI ja vyApta hovAthI, sthitikShaN ane nAshakShaN na hoy (-judI hoy); je sthitikShaN
hoy te, bannenA antarALamAn (arthAt utpAdakShaN ane nAshakShaNanI vachche) draDhapaNe rahetI hovAthI,
janmakShaN ane nAshakShaN na hoy; ane je nAshakShaN hoy te, vastu upajIne ane TakIne pachhI nAsh
pAmanI hovAthI, janmakShaN ane sthitikShaN na hoy. - Am dalIlathI vichAratAn utpAdAdikano kShaNabhed
hRudayabhUmimAn Utare chhe. (arthAt utpAdano samay, sthitino samay ane nAshano samay bhinnabhinna
hoy, ek na hoy - em vAt hRudayamAn bese chhe.)

1. niraratta karIne = dUr karIne; khanDit karIne, nirAkRut karIne.
2. artho = padArtho. (87 mI gAthAmAn samajAvyA pramANe paryAy paN artha chhe.)
3. samavet = samavAyavALun; tAdAtmyapUrvak joDAyelun; ekamek.
4. trik = traNano samudAy. (utpAd, vyay ane dhrauvya e traNano samudAy kharekhar dravya ja chhe.)

Page 317 of 540
PDF/HTML Page 326 of 549
single page version

gAthA – 102 pravachanasAr pravachano 317
(have uparanI shankAnun samAdhAn karavAmAn Ave chhe) e pramANe utpAdAdikano kShaNabhed
hRudayabhUmimAn to ja Utare, jo dravya pote ja Upaje chhe, pote ja avasthit rahe chhe (-Take chhe) ane
pote ja nAsh pAme chhe’ em svIkAravAmAn Avatun hoy. parantu te to svIkAravAmAn Avyun nathI.
paryAyonA ja utpAdAdik chhe (em svIkAravAmAn ane siddha karavAmAn Avyun chhe) ; tyAn kShaNabhed kyAthi
hoy? (na ja hoy.) te samajAvavAmAn Ave chhe.
jem kumbhAr, danD, chakra (chAkaDo) ane dorI vaDe karavAmAn AvatA suskAranI hAjarImAn, je
rAmapAtranI janmakShaN hoy chhe, te ja mRuttikApinDanI nAshakShaN hoy chhe ane te ja banne 1koTimAn rahelA
mATIpaNAnI sthitikShaN hoy chhe; tem antarang ane bahirang sAdhano vaDe karavAmAn AvatA sanskAranI
hAjarImAn, je uttar paryAyanI janmakShaN hoy chhe, tej pUrva paryAyanI nAshakShaN hoy chhe ane te ja banne
koTimAn rahelA dravyapaNAnI sthitikShaN hoy chhe.
vaLI jem rAmapAtramAn, mRuttikApinDamAn ane mATIpaNAmAn utpAd, vyay ane dhrauvya pratyekapaNe
(ekek chhUTAnchhUTAn) vartatA hovA chhatAn trisvabhAvasparshI mATImAn teo samastapaNe (badhay bhegAn) ek
samayamAn ja jovAmAn Ave chhe; tem uttar paryAyamAn, pUrva paryAyamAn ane dravyapaNAmAn utpAd, vyay ane
dhrauvya pratyekapaNe (ekek) vartatAn hovA chhatAn 2trisvabhAvasparshI dravyamAn teo samastapaNe (traNe bhegAn)
ek samayamAn ja jovAmAn Ave chhe.
vaLI jevI rIte rAmapAtra, mRuttikApinD ane mATIpaNAmAn vartanArAn utpAd, vyay ane dhrauvya
mATI ja chhe, anya vastu nathI; tevI ja rIte uttaraparyAy, pUrvaparyAy ane dravyapaNAmAn vartanArAn utpAd,
vyay ane dhrauvya dravya ja chhe, anya padArtha nathI. 102






1. koTi = prakAr. (mATIpaNun to pinDarUp prakAramAn temaj rAmapAtrarUp prakAramAn - banne prakAramAn rahelun chhe.)
2. trisvabhAvasparshI = traNe svabhAvane sparshanArun. (dravya utpAd, vyay ane dhrauvya e traNe svabhAvane dhAre chhe.)