Pravachansar Pravachano-Gujarati (English transliteration). Date: 22-06-1979; Gatha: 103.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 26 of 44

 

Page 318 of 540
PDF/HTML Page 327 of 549
single page version

gAthA – 102 pravachanasAr pravachano 318
pravachana tA. 22–6–79.
‘pravachanasAr’ 102 gAthA. chhe ne...? adhikAr chAlyo gayo ghaNo. dravya je rvastu chhe. AtmA ke
paramANu, emAn ek ek samayamAn, utpAd-vyayane dhrauvya traN thAy chhe. to kahe chhe e utpAd-vyay-
dhrauvyano kShaNabhed (nirasta karIne) emAn samayabhed nathI. ek dravyamAn (je) utpAd-vyayane dhrauvya chhe,
te ekasamayamAn chhe. kShaNabhed nathI. je samay utpAdathAy, te ja samay pUrvano vyay thAy, dhrauvyapaNe to
(Take chhe.)
(ahInyAn kahe chhe ke) “have utpAdAdikano kShaNabhed nirasta karIne” (nIche phUTanoTamAn juo
artha) nirasta karIne = dUr karIne; naShTa karIne; khanDit karIne; nirAkRut karIne. “teo dravya chhe em
samajAve chhe.”
traNey thaIne dravya chhe. A dravya pramANanun chhe. trikALI dravya je samyagdarshanano Ashray chhe I
nayanun dravya chhe. ane A dravya chhe I pramANanun dravya chhe. Am AkhI ye vastu chhe dhruv! e paN AmAn
khyAlamAn Ave, ane utpAd-vyay khyAlamAn Ave. beyanun gnAn thAy e pramAN, paN jevun vastunun
svarUp chhe tevun gnAn jo na kare, viruddha (gnAn) kare to mithyAdraShTi thAy. I (gAthA) aThANumAn kahevANun
chhe. AhA... hA! AgamamAn je rIte, vastunI maryAdA kahI chhe ne jANavI chhe e rIte jo na mAne to
parasamay chhe. mithyAdraShTi chhe. AhA... hA! ethI kahe chhe.
(shrotA) Akhun jagat mithyAdraShTi thaI jashe...!
(uttara) mithyAdraShTi ja chhe ghaNAn. moTo bhAg, tattvanI ja khabar kayAn chhe? vADAmAn janmyA to ame
jain chhIe. paN shun jain kahe chhe? e tattvanI (kAI khabar na maLe!) ahInyAn to utpAd-vyay-dhrauvyanI
(vAtathI) sharU karyun. darek padArthane darek samaye avasare, je paryAy thAy te utpAd chhe, ane te kShaNe
pUrvanI paryAyano vyay thAy, ane te ja kShaNe dhrauvyapaNe rahe - i paryAyanA traN bhed chhe. ahIn shiShya
shankA karashe pachhI.
(shrotA) je kALe janme e ja kALe thoDA marI jAy chhe. (uttara) je kALe janme chhe
to pUrvano vyay thAy chhe ne...? pUrvanI avasthAno vyay thAy chhe. pUrva bhavanun maraN hatun teno vyay thAy
chhe. ane ahIn janme chhe. samay ek chhe. AhA... hA! je samaye deh chhUTayo enI potAnI paryAyanI
yogyatAthI deh chhUTayo chhe e vyay thaIne bIje Upaje-janme te samay ek chhe.
(kahe chhe) A siddha bhagavAn! siddha thayA, dehathI bhinna thayA - pUrNAnand kevaLagnAn shAnti
pUraN prApti thaI. e paN ahInthI chhUTIne jAy, to ek samayamAn chhe. ahInyAn thaI chhe mukti!
kevaLagnAn ne pUrNAnnand! jatAn Am rastAmAn nyAn (siddhAlayamAn jatAn) ek samay chhe. AhA... hA! e
utpAdano e samay chhe ne (e samaye jA sansArano vyay chhe.) siddhapaNAno utpAd chhe ne sansAranI
paryAyano vyay chhe ane dhruv to chhe ja.
‘ek samayamAn traN chhe!’ I chAle nahIn viShay (atyAre to)
shun thAy? lokone (samajavun Akarun paDe!)

Page 319 of 540
PDF/HTML Page 328 of 549
single page version

gAthA – 102 pravachanasAr pravachano 319
समवेदं खलु दव्वं संभवठिदिणाससण्णिदट्ठेहिं ।
एक्कम्मि चेव समये तम्हा दव्वं खु तत्तिदयं ।। १०२।।
utpAd –dhrauvya–vinAshasangnit artha sah samavet chhe
ek ja samayamAn dravya nishchay, tethI e trik dravya chhe. 102.
AhA... hA! munioe paN jangalamAn rahIne (adbhUt kAm karyAn chhe!!)
TIkA– (pratham shankA upasthit karavAmAn Ave chhe.) shankAkAr shankA kare chhe “ahIn (vishvamAn),
vastunI je janmakShaN hoy te”, AhA... hA! badhI bhAShA judI jAt chhe. je vastu chhe ne... AtmA ke
paramANu, enI avasthA je thAy chhe enI janmakShaN chhe. te ja samaye, te utpattino kAL chhe. AhA...
hA I AtmAthI karyo thAy chhe eme ya nathI. potAnI paryAyanI paN janmakShaN chhe. AhA... hA! je
samaye tene paryAy utpanna thavAno tene janmano - utpattino eno kAL chhe. have A shiShyanI shankA chhe
ke janmasamay-janmakShaN hoy-janmathI ja vyApta hovAthI vAt karI chhe ke utpattinI je kShaN chhe te
utpattinI kShaN sAthe sambandh rAkhe.
“te, janmathI ja vyApta hovAthI, sthitikShaN ane nAshakShaN na
hoy.” AvI vAt chhe. mANasane abhyAs na maLe, dharam (karavo ne) dharam shun chhe enI (khabar na
maLe!) A to vItarAg sarvagnadev, eNe joyelAn chha dravyo, ane temAn utpAd vyay ne dhrauvya (e)
traN paryAyo ek ek (dravyamAn ekasamaye chhe). AhA... hA! I paryAyono samudAy I Akhun dravya. e
ahInyAn siddha karavun chhe. shiShya kahe chhe
“vastunI je janmakShaN hoy te, janmathI ja vyApta hovAthI,
sthitikShaN ane nAshakShaN na hoy (– judI hoy).” em I kahe chhe.
(kahe chhe) je samaye Upaje - rAg Upajayo, samakit Upajayun to te samaye Upaje chhe te
samaye ja nAsh ne dhruvatA kem hoy? Upaje chhe te samaye nAsh ne te samaye dhruv kem hoy? (A)
shiShyano prashna chhe. badhI lojikathI vAt chhe paN bhaI (gaLe UtAravun ene chhe ne...!) abhyAs na
maLe, ene (A tattvasvarUp) ajANyA jevun lAge! shun A te kahe chhe jain dharam Avo hashe?
AhA...! jain dharamanI khabar ja kyAn chhe? vADA bAndhIne beThA! AhA... hA!
“sthitikShaN ane
nAshakShaN na hoy.” shun kahe chhe? shiShyano prashna chhe ke je dravyamAn, je kShaNe je paryAy utpanna thAy, te
kShaNe - kShaNik ane dhrauvya, e samaye na hoy shake. (arthAt) e ja samaye na hoI shake. em
shiShyano prashna chhe.
“je janmakShaN hoy te, janmathI ja vyApta hovAthI, sthitikShaN ane nAshakShaN na
hoy.” chhe ne? “judI hoy.” darekanI sthiti judI hoy. dravyamAn je samaye, je avasare, je paryAy
thAy, te paryAyano kShaN ane vyayano kShaN ne dhrauvyano kShaN judo hoy, traNanI ek (ja) kShaN kem
hoy? traNano ek ja samay hoy to traN kem? mATe enI utpattino kShaN judo, vyayano judo ne
dhrauvyano judo - em shiShyano

Page 320 of 540
PDF/HTML Page 329 of 549
single page version

gAthA – 102 pravachanasAr pravachano 320
prashna chhe. AhA...! AhA... hA! ane sthitikShaN hoy - je TakavAno kShaN hoy - AtmAne ne
paramANune TakavAno (je) kShaN hoy, (eTale) “je sthitikShaN hoy te, bannenA antarALamAn (arthAt
utpAdakShaN ane nAshakShaNanI vachche) draDhapaNe rahetI hovAthI.”
sthiti to kyAre rahe? utpanna ne
nAshanI vachchamAn rahe to (sthiti rahe.) vachchamAn sthiti rahe. abhAv thAy pahelAn - abhAv thAy pachhI
sthiti rahe. ane utpanna thAy enA pahelAn sthiti rahe. paN sthiti to pachhI rahe. paN tame kaho chho
ekasamayamAn nAsh, ek samayamAn utpatti ane ekasamayamAn sthiti!! AhA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) shun kIdhun? “utpAdakShaN ane nAshakShaNanI vachche draDhapaNe rahetI hovAthI,
janmakShaN ane nAshakShaN na hoy.” be bol thyA. utpattinA ane dhrauvyanA - sthitinA (have vyayano
bol) “ane je nAshakShaN hoy te,” je dravyamAn nAshano kAL chhe. ke AtmAmAn ke paramANumAn
abhAvano kAL chhe, nAshano (kAL chhe.) I nAshapaNAnI vachche dravyapaNe rahetI hovAthI janmakShaN ne
nAshakShaN na hoy. AhA... hA! nAshakShaN dravyapaNAne rahetI hovAthI e sthiti. janmane nAshapaNAnI
kShaNe vachche rahetI sthiti, ene sthiti-Takavun kahevAy. (prashna) utpatti vakhate I nun I utpanna thAy ne
I nun I Take ne I nun I nAsh thAy? A prashna chhe. I no I Upaje, I no I kShay thAy, I no I
Take!! samajAy chhe kAI? AhA... hA!
(shun kahe chhe ke) “ane je nAshakShaN hoy te, vastu upajIne ane TakIne pachhI nAsh pAmatI
hovAthI.” pahelI to vastu Upaje, ane pachhI TakIne rahe. vastu Upaje thoDIvAr rahe pachhI nAsh thAy.
shun kIdhun? AhA... hA... hA... hA! shiShyano prashna chhe. vastu Upaje, ane thoDIvAr Take, pachhI nAsh thAy.
tame to (kaho chho) ek samayamAn traN thAy, ek samayamAn traN thAy! eTalun to samajayone olo
shiShya! Avo prashna hajI kyAn chhe? AhA... hA
“vastu upajIne ane TakIne pachhI nAsh pAmatI
hovAthI.”, Upaje, thoDI vAr Take pachhI nAsh thAy. (je) vakhate Upaje ne (te) vakhate ja nAsh thaI
jAy? ane Upaje, Upajavun to Takavun (to) rahetun nathI? Upaje te vakhate nAsh thaI jAy to Takavun
to rahetun nathI? a... hA... hA... hA! Avo upadesh bhaI tattvanI vAt chhe A badhI! tattvanun gnAn,
mUL tattvanun gnAn nathI ene kAI dharam ja hoto nathI. e dayA ne vrat ne kare e badhun sansAr -
rAg! rakhaDe narak-nigodamAn! AhA... hA! A evI vAt chhe.
(kahe chhe) shiShyano prashna traN utpAd-vyay ne dhrauvya, em sAmbhaLIne tene prashna UThayo, ke je
janam chhe - utpattino kShaN chhe e sthitino ne nAshano kShaN kem hoy? utpanna thAy chhe e vakhate
sthir rahe? e vakhate pAchho nAsh thAy em kem hoy? ane Takatun tattva chhe ene Upaje ne vyay thAy
to paN Takatun ne Takatun I em kem thAy? a... hA! Upaje, Take ne nAsh thAy? Upaje (pahele)
samaye,

Page 321 of 540
PDF/HTML Page 330 of 549
single page version

gAthA – 102 pravachanasAr pravachano 321
Take pachhInA samaye, nAsh thAy pachhIne samaye (e to samajAy paN) A to Upaje ne nAsh thAy
tarat ja (em kem hoy?) AhA... hA! prashna samajAy chhe pahelo? (shrotA) ahInyAn traN bhed
batAvavA... chhe.
(uttara) traN bhed batAvavA chhe, eTalun!
(ahInyAn kahe chhe ke) “janmakShaN ane sthitikShaN na hoy. Am dalIlathI vichAratAn
utpAdAdikano kShaNabhed hRudayabhUmimAn Utare chhe.” shiShya kahe chhe A rIte mane samajAy chhe ke utpAdano
kAL judo, Takavun I judun, I Upaje chhe I Take kyAthi? Takavun judun ne nAsh pAmavun I (kShaN paN) judI.
AhA... hA! Avo prashna! utpAd-vyay ne dhrauvya (shabda) paN keTalAke to sAmbhaL‌yAn na hoy bichArAne
(ke) utpAd-vyay ne dhrauvya shun chhe? “–Am dalIlathI vichAratAn utpAdano kShaNabhed hRudayabhUmimAn
Utare chhe (arthAt utpAdano samay, sthitino samay ane nAshano samay bhinnabhinna hoy, ek na
hoy –em vAt hRudayamAn bese chhe.”
(A) shiShyano prashna chhe. e amane bese chhe. kAraN ke Upaje chhe
ne I Upajayun te ja vyay thayun Upajelun? Upaje hajI to Upaje chhe te vakhate sthiti hoy? e sthiti
chhe ne Upajayun ne te ja nAsh pAmyun? traN bhed paDavA joIe ne...! tame to ek ja samaye kaho chho
utpAd-vyay-dhrauvya! AhA... hA! have eno uttar.
(ahInyAn kahe chhe ke) “have uparanI shankAnun samAdhAn karavAmAn Ave chhe.” “e pramANe”, jo
“jo utpAdAdikano kShaNabhed hRudayabhUmimAn to ja Utare, jo dravya pote ja Upaje chhe.” joyun? dravya
Upaje, dravya vyay thAy ne dravya Take em hoy to to tArI vAt barAbar chhe. paN ahInyAn to (kahe
chhe) dravyanI paryAy Upaje ne Take ne dravyanI paryAy te samaye vyay thAy ne dravyapaNun TakI rahe te samaye
enI vAt chhe ahInyAn, dravya Upaje ne dravya thAy em kyAn kIdhun chhe ahInyAn. AhA... hA! samajANun?
Avun (tattva) dharamanI vAtun have! vepArIne navarAsh na maLe ne pApanA ADe Akho di’ emAn pAchhun
sAmbhaLavAnun Avun maLe nahIn. have ene nirNay shun karavo? are... re jindagIyun hAlI jAy chhe! DhoranI
jem. jindagI DhoranI jevI chhe badhI. bhale lAkh, pAnch-pachAs lAkh karoD bhegA karyA hoy! AhA...
hA! vItarag, sarvagnadev parameshvar dravyanun-tattvanun je svarUp kaI rIte chhe te rIte I samajamAn na Ave,
to I rakhaDI marashe. AhA...! bhale I vrat ne tap karato hoy to ya I rakhaDI marashe. AhA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “jo dravya pote ja Upaje chhe, pote ja avasthit rahe chhe (–Take chhe) ane
pote ja nAsh pAme chhe.” em svIkAravAmAn Avatun hoy.” hoy, “parantu te to svIkAravAmAn Avyun
nathI.”
em koNe kIdhun tane? em kahe chhe. dravya Upaje chhe, padArtha (Upaje chhe), dravya nAsh pAme chhe,
dravya dhrauvya rahe chhe em koNe kIdhun tane? ame to enA paryAyanA traN prakAr pADIe (ne kIdhun ke)
ek samayamAn traN (chhe.)
“jo dravya pote ja Upaje chhe, Take chhe ne nAsh

Page 322 of 540
PDF/HTML Page 331 of 549
single page version

gAthA – 102 pravachanasAr pravachano 322
pAme chhe” em svIkAravAmAn Avatun hoy, parantu te to svIkAravAmAn Avyun nathI.” ko’ chhe?
“paryAyonA ja utpAdAdik chhe.” avasthAnA ja utpAdAdik chhe lyo! avasthAnA ja dravyanA (nahIn).
dravya je chhe kAyamI chIj enI A traN avasthAo chhe. traN avasthA thaIne Akhun dravya chhe. e dravya
pote Upaje ne dhrauvyapaNe Take ne nAsh pAme em koNe kahyun tane em kahe chhe. e to paryAyo chhe. traN.
paryAy Upaje e vakhate pUrvanI paryAyano vyay thAy, ane Upaje chhe ne (vyay thAy chhe) emAnthI e
dhrauvya chhe. ek samayamAn traNe ya rahe chhe. AhA... hA!
“A paN samajIne ene utArIne javun pAchhun dhruvamAn hon! AhA... hA... hA... hA! utpAd-vyay
ne dhrauvya paryAyanA chhe. paN I paryAyanA traN chhe em samajIne paN paryAyamAn draShTi rAkhavI em nathI.
AhA... hA! emAn paryAy AvI jAy. e paryAy trikALI gnAyak bhagavAnano Ashray kare, tyAre
gnAyakabhAv AvI jAy ne A traN paryAy AvI jAy. nirNay kare tyAre “hun to paramAtmA nij
paramAtma dravya chhun’
hun paryAy chhun em nahIn. AhA... hA! ‘hun to nij paramAtma dravya chhun’ trikAL
nirAvaraN evI hun chIj chhun andar. AhA...! akhanD chhun, ek chhun, pratyakShapratibhAsamay, gnAnamAn pratyakSha
thAy te ja svarUp chhe e. avinashvar chhun shuddha pAriNAmik sahaj svabhAvabhAv lakShaN te nij
paramAtmadravya
“te hun chhun.” paryAy em jANe chhe ke ‘A hun chhun’ paryAy em jANatI nathI ke hun paryAy chhun.
mALe A... re... Are! paN paryAy AvI gaI. paryAye nirNay karyo ne...? nirNay karyo I astitva
AvI gyun! draShTi paDI dhruv upar. I dhruv chhe te hun chhun. AhA... hA! AvI vAtun chhe! vItarAganA gharanI.
(kahe chhe ke) “paryAyonA utpAdAdik chhe.” chhe? (pAThamAn) paryAyanA utpAd vyay chhe. “em
svIkAravAmAn ane siddha karavAmAn Avyun” chhe. em svIkAravAmAn ane siddha karavAmAn Avyun chhe. ke
paryAyamAn paryAy pote (eTale) avasthA (nA utpAdAdik chhe.) vastunI ek avasthA utpanna thAy chhe.
vastu utpanna thatI nathI, vastu to anAdi chhe. enI paryAy ek samayamAn utpanna thAy chhe, te ja samaye
pUrvanI paryAyano vyay thAy chhe, te ja samaye Takatun tattva chhe. to em kIdhun utpanna-vyay vachche dhrauvya chhe.
Upaje thoDIvAr Take pachhI vyay thAy. em kIdhun ne...? (shankAkAre) prashna paN jhINo lyo! Upaje, thoDI
vAr Take ke pAdharun nAsh thAy? paN pachhI nAsh thAy. nAsh ne utpAd vachche dhrauvya hoy. kAL ho kAL.
kahe (chhe) em nathI. ame to paryAyonA utpAd-vyayane dhrauvya kahyA chhe. dravyanA utpAd-vyay-dhrauvya
kahyA nathI. AhA... hA! “em svIkAravAmAn (ane siddha karavAmAn Avyun)” tyAn kShaNabhed kyAthi
hoy?
jyAn paryAyanA traN (bhed) svIkAravAmAn AvyA chhe tyAn kALabhed, kShaNabhed, samayabhed kyAthi
hoy? dravyanA svIkAravAmAn AvyA hoy to te kadApi hoy, paN (ahInyAn to paryAyanA utpAdAdik
svIkAravAmAn ane siddha karavAmAn AvyA chhe.) dravya to kadI paN Upajatun nathI, vyay thatun nathI ne dravya
dhrauvya (Takatun) nathI. I to ek ansh Upaje chhe, ek ansh

Page 323 of 540
PDF/HTML Page 332 of 549
single page version

gAthA – 102 pravachanasAr pravachano 323
vyay thAy chhe ne ek ansh dhrauvya chhe. I traNey maLIne dravya chhe. AhA... hA! chhatAn samyagdarshanano
viShay traN nathI. AhA... hA! A to, gnAn karAvyun chhe. (samakitano) viShay to dhruv chhe.
paramapAriNAmik sahajAtmasvarUp bhagavAn (AtmA) sahajAtmasvarUp! paramAtmasvarUp! pUraNaAnand
gnAnAdithI bharelo gnAnaparamAtmA, pote paramAtmA chhe I samyagdarshanano viShay chhe. ane emAn
samyagdarshan (AdinI) paryAy AvI gaI. pUrvanI paryAyano vyay Avyo, samyagdarshananI utpatti
AvI, mithyAtvano vyay Avyo (eTale ke) samakitanI utpatti AvI ne dhrauvya Avyun paN enA
viShayamAn utpAd-vyay na Ave. AhA... Avo kaI jAtano dharam hashe A...! sthAnakavAsI apAsare
jAy to sAmAyik karo ne paDikakamaN karo ne poShA karo ne... saparame Am karo ne... e vaLI evun
hoy. derAsaramAn (derAvAsI) jAy to bhakti karo, jAtrA karo, pUjA karo ne ane digambaramAn jAy to
lUgaDAn chhoDo ne paDimA laI lyo (dharam thashe.) paN bApA! mUL tattvanI draShTi vinA - khabar vinA
shun (tattva) chhe bhAv bhAsan (to nathI.) pahelA gnAnamAn, A sthiti chhe (enun) bhAsan thayA vinA,
tenI pratIti kaI rIte thashe? je vastu jaNANI nathI, enI pratIti kevI rIte (Ave)? ApaNe
AvI gayun chhe. gadheDAnA shingaDAn nathI dekhAtA nathI to enI pratIti shI rIte? (‘samayasAr’ gAthA
17-18). AhA... hA!
(kahe chhe) (gAthA 17-18 TIkAmAn ‘nahi jANelAnun shraddhAn gadheDAnAn shingaDAnnA shraddhAn
samAn hovAthI, shraddhAn paN uday thatun nathI.’) je vastune khyAlamAn astitva nathI, ane khyAl
nathI tene shraddhavun? shI rIte shraddhavun? vADo Am bAndhIne anantakALathI rakhaDe chhe bichArAn! AhA... vADA
bAndhI beThA re... potAnun (peT bharavA.) vastu bhagavAn! jineshvaradev, kegaLagnAnIe je joyun padArthanun
svarUp, te rIte na samajatAn - samajyAn vinA (A) goTA UThayA ne sAmAyik thaI gaI (kriyAkAnD
karIne em mAne paN) dhULamAn ya nathI. sAmAyike ya nathI ne paDikakamaNA ya nathI. (vaLI) varasItap
kare chhe, mInDAn kare chhe ekaDA vinAnA mInDA! AhA... hA! (khoTA abhiprAyathI) mithyAtvanun pAp
vadhAre chhe. paranA tyAg-grahaN AtmAmAn nathI chhatAn men chhoDayun - ATalun me mUkayun! badhun mithyAtva chhe.
AhA...! AkarI vAt chhe.
(kahe chhe ke) mithyAtvanI utpattine samaye, pUrvanI mithyAtvanI paryAyano vyay chhe. bey no
samay e ja chhe. ane samakitanI (paryAyanI) utpattinA samaye upAdAnanI paryAyano kShay chhe.
(eTale) pUrvanI paryAy e upAdAn (chhe.) ‘svAmI kArtikey’ (anuprekShA) mAn Avyun chhe.
‘पूर्वपर्याययुक्तं द्रव्यम्’ upAdAn pachhInI paryAy उत्तरपर्याययुक्तं द्रव्यम् te upAdey. eTale je
samayamAn samakit thayun te ja samayamAn mithyAtvano vyay chhe. pUrve je upAdAn hatun mithyAtva hon! e
samakitanun mithyAtva upAdAn! paN eno kShay - upAdAnano kShay e (samakitanI paryAyanI utpattinun)
kAraN chhe. bhAShA evI chhe. avratano bhAv pachhI je vrat (no utpAd chhe) sthiratA (nI utpatti chhe)
enun upAdAn

Page 324 of 540
PDF/HTML Page 333 of 549
single page version

gAthA – 102 pravachanasAr pravachano 324
avrat (no bhAv) chhe. (shrotA) abhAv upAdAn (uttara) hen eno abhAv upAdAn (chhe.)
AtmAmAn je chAritradoSh chhe, e chAritradoShano ‘abhAv’, chAritranI utpattinun kAraN chhe. AhA... hA!
(shrotA) pUrva paryAyano vyay te utpAdanun kAraN... (uttara) te Ave ja te utpanna thAy to AgalI
paryAyano vyay thAy ja te. tethI traNene ‘sat’ kahyun chhe ne...! bhale utpAd ek ja samayano chhe paryAy,
ek ja samay utpAd rahe chhe chhatAn utpAdane ne dhrauvyane sat kahyun chhe em nahIn.
उत्पाद–व्यय–
ध्रौव्ययुक्तं सत् em kahyun chhe. AhA... hA... hA! jhINun bhArI bhAI! navI paryAy Upaje, jUnI
paryAyano vyay ane kAyamanun Takavun - em karIne ‘sat’ kahyun chhe. ekalA dhrauvyane sat kahyun nathI,
ekalA utpAdane ya sat kahyun nathI, ekalA vyayane ya sat kahyun nathI. AhA... hA!
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तं सत् ane सद् द्रव्यलक्षणम् I ‘sat’ dravyanun lakShaN chhe. AhA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “tyAn kShaNabhed kyAthi hoy? (na ja hoy.) ” te samajAvavAmAn Ave chhe.
“jem kumbhAr” juo, Am anguTho UThavyo jarI (emAn utpAd-vyay-dhrauvya traNe siddha thayAn.) “jem
kumbhAr, danD, chakra (chAkaDo) ane dorI vaDe karavAmAn AvatA sanskAranI hAjarImAn”
e nimitta chhe.
enI hAjarImAn, (paN) ghaDo-paryAy enAthI thayo nathI. ane enI hAjarImAn! AhA... hA! kumbhAr,
danD, chAkaDo ane dorI e vaDe karavAmAn AvatA sanskAr enI hAjarImAn (eTale) sanskAranI
hAjarImAn,
“je rAmapAtranI janmakShaN hoy chhe” rAmapAtra utpanna thAy. rAmapAtra, (athavA) shakorun. I
dAkhalo Ave chhe ne ek bAI hatI te koI dharamanun kAI nahi, pachhI ene chhevaTe ek chhokarAe kahyun ke
A k (kmaraN TANe) rAmanun nAm lye ne... eTale ene shakorun batAvyun Anun shun (nAm?) Anun
shun (nAm?) bA Anun nAm shun ke te (kahe) shakorun! ene kaherAvavun’ tun rAm (pAtra), e lokomAn
Ave chhe. rAm (to) mokSha padhAryA chhe. AhA...! paN I to kartA mAne. to (antasamaye) rAmanun nAm
(mukhe) Ave to enun ThIk thAy. shakorun batAvyun ke bA A shun chhe bA? rAmapAtra chhe em to bolI
nahIn (shakorun chhe em bolI.) AhA... hA!
shun kIdhun? “kumbhAr, danD, chakra ane dorI vaDe karavAmAn AvatA sanskAr”. nimitta, e nimitta
- nimittanI “hAjarImAn” nimittathI nahIn paN nimittanI hAjarImAn, ene anukUL ghaDAnI paryAy
thAy, tyAre anukUL nimitta hoy. paN e anukUL nimittathI dhaDo thyo nathI. AhA...! e danD, chakra
ane kumbhAr enAthI ghaDAthI paryAy thaI nathI. paN (enI) upasthiti chhe. pahelAn AvI gayun (gAthA
- 9panI TIkAmAn
‘ke je uchin bahirang sAdhanonI sannidhinA sadbhAvamAn anek prakAranI ghaNI
avasthAo kare chhe.’) uchit, uchit (nimitta) uchitanI hAjarImAn. are... AmAn ‘hAjarI’ mAn
kIdhun. tyAn pakaDe ke A juo! e ahInyAn virodh Avyo! ‘nimittathI thAy nahIn’ nimittathI thAy
nahIn ekAnt kare chhe. AhA... hA! ‘karuNAdIp’ (patrikA) mAn I ja Ave chhe ne...! nimitta hoy chhe.
e (nimitta) parane aDatun nathI ne kumbhArathI ghaDo thato ja nathI, tem danD, chakra (ke -

Page 325 of 540
PDF/HTML Page 334 of 549
single page version

gAthA – 102 pravachanasAr pravachano 32p
dorI) thI paN ghaDo thato nathI. AhA... hA... hA! ghaDo to mATInI paryAyathI thAy chhe. AhA... hA...
hA! mATInI paryAy chhe ghaDo! mATIthI ghaDo thyo chhe. mATInI paryAy chhe I (ghaDo), I paryAy, dravyathI
paryAy thaI chhe. kumbhAr (mATI) dravya chhe ke enI paryAy thAy I (ghaDo.) shun kIdhun? samajANun? kumbhAr
(paramANu) dravya chhe ke enI paryAy A ghaDo chhe? AhA... hA!
(kahe chhe) danD, chakra Adi hoy, I vastu chhe. mATInA ghaDAnI paryAy mATInI chhe ke I vastunI
chhe? AhA... hA! thoDA phere pher ghaNo! AhA... hA... hA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “dorI vaDe karavAmAn AvatA sanskAranI hAjarImAn”. e (namitta-
sAdhan) vinA na thAy em kahe chhe. “je rAmapAtranI janmakShaN hoy chhe.” rAmapAtra Upajayun mATIthI
“te ja mRuttikApinDanI nAshakShaN hoy chhe.” rAmapAtra Upajayun te ja kShaNamAn mATInA pinDano vyay hoy.
mATInA pinDano vyay-nAsh thaI ane rAmapAtranI paryAy thAy. I danDane chakakarane chAkaDo (ghaDAnI)
rAmapAtranI paryAyane UpajAve nahIn. paN tenI hAjarI hoy. AhA... hA! “ane te ja banne koTimAn
rahelA mATIpaNAnI sthitikShaN hoy chhe.”
je rAmapAtranI janmakShaN te ja mRuttikApinDanI nAshakShaN ane
“te ja banne koTimAn rahelA mATIpaNAnI sthitikShaN hoy chhe.” (nIche phUTanoTamAn juo) koTi =
prakAr olo (shiShya) kaheto’ to ke utpAd ne vyay vachche dhrauvya hoy. Upaje, k kTake pachhI nAsh
thAy ne...! ahInyAn kahe chhe tun vAt kare chhe dravyanI ne ahInyAn to paryAyanI vAt chhe. traN paryAy chhe
I. (utpAd-vyay-dhrauvya). AhA... hA! I paryAy vinAnun dravya na hoy. vyay vinAnun dravya na hoy,
dhrauvya vinAnun dravya na hoy, (utpAd vinAnun dravya na hoy) I traNanI kShaN ta ek ja chhe. AhA...
hA! (loko bole chhe ne...) AmAn dharam shun Avyo paN? bApu! jeNe Avun (vastusvarUp) jANyun
ene AtmAno dharam eTale samyagdarshananI paryAy, svanA lakShe, utpanna thAy chhe (e) paryAy, e
paryAy, paryAy svatantra chhe! e paryAy utpanna thaI e kShaNe mithyAtvano vyay chhe, ane te ja samaye
AtmAnI-dhrauvya-hayAtI chhe emAn lakSha thayun enAthI thyun nahIn paN enA lakShe thayun! AhA... hA... hA!
(shrotA) dhruvanun lakSha hatun tyAre thayun ne? (uttara) I to enI janmakShaN hatI. tethI dhruvamAnthI thyun?
AtmAmAnthI (thyun.) ne pUrvano mithyAtvano vyay thayo. Avun ahInyAn hAle! bahAramAn...! AhA... hA!
vANiyAne navarAsh na maLe ekalA pAp ADe Akho di’ dhandho... dhandho... dhandho... dhandho... ekalA pApanA
poTalA bAndhe ane navaro thAy to bAyaDI-chhokarAn hAre... ramatun kare ne pachhI chha-sAt kalAk Unghe. A
majur jevI dashA chhe! AhA... hA! bhagavAn shun kahe chhe ne kayun tattva chhe? ene nirNay karavAno vakhat
na maLe! sAmbhaLavA maLe nahIn ne nirNay kyAre kare! AhA... hA! A to dayA pALo ne... vrat karo
vrat karo, brahmacharya laI lyo! paN brahmacharya lye I e ya shubhabhAv chhe. dharam kyAn hato. kAyAthI
jAvajajIv brahmacharya pALavun eto shubhabhAv - puNyabhAv chhe. e kAI dharam nathI. AhA...! Akarun paDe
jagatane!
‘apUrva vAt chhe’ anant - anant kALamAn,

Page 326 of 540
PDF/HTML Page 335 of 549
single page version

gAthA – 102 pravachanasAr pravachano 326
eNe e vAt (potAnI karIne) samajayo ja nathI. bIjI rIte khatavIne eNe UndhAI karI chhe. AhA...
hA!
(karuNAthI kahe chhe) kAn’ I rIte jANyun hoy to eno prayog no hoy, bIjun hoy. mAn
meLavavAnun ke I... Ave chhe ne...! ‘mokShamArgaprakAshak’ mAn ‘mokShamArgaprakAshak’ mAn Ave chhe. to I paN
asatgnAn thyun. gnAn sAchun hovA chhatAn prayojan bIjun chhe. men jANyun, bIjAne (samajAvun) (loko kahe
ke) Ane AvaDe chhe A. e evI yuktithI bIjAne kahe, e paN mithyAgnAn chhe. AhA... hA! (A
gnAn to) vItarAg! vItarAg! vItarAg!
(ahInyAn kahe chhe ke) “sthitikShaN hoy chhe; tem antarang ane bahirang.” e shun kIdhun?
pahelo dAkhalo rAmapAtrano Apyo. rAmapAtranI (nI paryAyamAn) kumbhAr, danD, chAkaDo sanskAranun nimitta
ho, paN enAthI Upaje nahIn. have AtmA upar-dravya upar UtAre chhe. “tem antarang ane bahirang
sAdhano vaDe.”
chhe? bahirang sAdhan...! ahA... hA! ek antarang sAdhan chhe ek bahirang sAdhan
(eTale) nimitta chhe ene sAdhanano Arop Apyo. AhA... hA... hA! antarang AtmAnI sthiti
(athavA) darek dravyanI potAnI ane bahirang-bahAranA nimitta e sAdhano vaDe “karavAmAn AvatA
sanskAranI hAjarImAn.”
dekho!n sanskAranI hAjarI chhe tyAn. kumbhArane khyAl hoy chhe ne...! ghaDo Am
karavo. bIjAne khyAl hoy ke. Am-Am (bIjAno) sIsapenane Am karavI, hAthane Am karavun,
phalANun Am karavun, makAn Am karavun evo khyAl hoy chhe, sanskAr hoy chhe. (paN) e sanskAranI
hAjarImAn kArya thAy chhe svatantra. sanskArane laIne (kArya) nahIn. AhA... hA! A bIDInA vepArI,
bIDImAn hushiyAr hoy. baTananA vepArI, baTan (hoy chhe ne e temAn hushiyAr hoy.) emAn hushiyArI
chhe e sanskAr chhe. paN I sanskArathI AmAn kAI thAy chhe em nahIn paN sanskAranI ‘hAjarI’ hoy chhe.
AhA... hA! Avun chhe! AmAn vAndhA UThAve...!
(kahe chhe) sanskAr “antarang ane bahirang sAdhano vaDe karavAmAn AvatA” sanskAranI
‘hAjarImAn’ . joyun? AhA... hA! olAmAn (udAharaNamAn) em hatun ne... “jem kumbhAr, danD, chAkaDo
ane dorI vaDe karavAmAn AvatA sanskAranI hAjarImAn”
rAmapAtramAn, AhA... AtmA rAmapAtra chhe.
AhA... hA! AtamarAm chhe. ene nimittapaNe guruAdi sanskAravALA ho, paN utpanna thavun samyagdarshan
I potAthI thAy chhe. e pachhI thatun e AtamarAm
“nij pad rame so rAm” kahIe. bhagavAn pote
potAnA svarUpamAn rame to rAm kahIe. AhA... hA... hA! I AtamarAm! rAgamAn ekAkAr thaIne rame
I harAm kahIe. AhA...! Avun chhe.
“antarang ane bahirang sAdhano vaDe” e bahirang sAdhan
Avyun AmAn! e (panDitajI!) nimitta Avyun juo! (shrotA) hAjarI na hoy to na thAy...?
(uttara) hen! I prashna ja nathI ne...! AnhI to thAvA kAL

Page 327 of 540
PDF/HTML Page 336 of 549
single page version

gAthA – 102 pravachanasAr pravachano 327
A hoy chhe bas eTalun. pahelI to I vAt AvI gaI chhe. potAne avasare thAy, tem janmakShaNamAn e
(vAt) AvI gaI. janamakShaN chhe. e tyAre tyAn AvA nimitta hoy chhe. nimitta ene kahIe ke anukUL
hoy ene. anukUL chhe mATe parane kAI kare chhe em nathI. thoDA phere moTo pher chhe. AhA... hA!
(kahe chhe ke) sanskAr shun ke Ano ghaDo Am thAy, rAmapAtra Am thAy, ke paryAy AnI
utpanna Am thAy, evo khyAl hoy, I khyAlanI hAjarImAn tyAn sAme paryAy utpanna thAy chhe I ene
(potAne) laIne thAy chhe. antarangakAraNathI. AhA... hA! “antarang ane bahirang sAdhano vaDe.” A
badhI takarAro ahInyAn Ave chhe ne...! sonagaDhavALA bAhya sAdhan mAnatA nathI, ane bAhya sAdhan
vinA kArya thAy nahIn, be (kAraN-sAdhan) vinA kArya thAy nahIn. paN antarang sAdhan je chhe I
vakhate bAhya sAdhan hoy chhe. hoy chhe paN tenAthI ahInyAn (kArya) thAtun nathI. I to kailAsachandajIe
chhApAmAn nakakI karyun chhe. I to viruddha hato. teranI sAl. have nakakI karyun ke sonagaDhavALA nimitta
mAnatA nathI em nahIn, nimitta mAne chhe paN nimittathI kArya thatun nathI em mAne chhe. em chhApAmAn
Avyun chhe!
(shrotA) pote shun mAne chhe? (uttara) I nathI kAI khulAso! AhA... hA! paN eTale
UnDethI, vichAravAnun Ayojan chhe kyAn? navarAsh na maLe, pachhI beThun hoy I pramANe kahe, je je
mahArAj! je pramAN, jAv (rakhaDavA.) AhA... hA! “antarang ane bahirang sAdhan vaDe.”
joyun?
“karavAmAn AvatAn” karavAmAn AvatA “sanskAranI hAjarImAn” je uttar paryAyanI janmakShaN
hoy chhe.” je thavAnI paryAy chhe utpAdanI enI janmakShaN hoy. “te ja pUrva paryAyanI nAshakShaN hoy
chhe” ane te ja banne koTimAn rahelA dravyapaNAnI sthitikShaN hoy chhe.”
AhA... hA! keTalun AchAryoe
karuNA karIne sahelI bhAShA sAdI bhAShA. Am to sanskRit banAvelun! A sanskRit nathI gujarAtI chhe!
(ahInyAn kahe chhe ke) “vaLI jem rAmapAtramAn, mRuttikApinDamAn ane mATIpaNAmAn utpAd–vyay
ane dhrauvya pratyekapaNe (ekek chhUTAnchhUTAn) vartatAn hovA chhatAn.” have ahInyAn bIjun dravyane siddha karavun
chhe. AhA... hA! jem rAmapAtra utpanna thAy, mRuttikApinDano vyay thAy, mATIpaNun anvay - kAyam rahe.
Am utpAd-vyayane dhrauvya pRuthakapaNe ek ek chhUTAn chhUTAn vartatAn hovA chhatAn - judA judA lakShaNothI
vartatAn chhatAn - ek kALe judI judI jAt, utpAdanun lakShaN judun, vyayanun judun ne dhrauvyanun lakShaN judun!
AhA... hA! ek samayamAn (traN) jovAmAn Ave chhe. mATInA pinDano nAsh, ghaDAnI utpatti ne mATInun
kAyam rahevun.
“trisvabhAvasparshI mATImAn teo samastapaNe (badhay bhegAn) ek samayamAn ja jovAmAn
Ave chhe.” ek samayamAn ja jovAmAn Ave chhe. AhA... hA! “tem” olo draShTAnt thayo. “uttar
paryAyamAn”
eTale utpanna thAy I paryAyamAn “pUrva paryAyamAn” pUrvanI vyay paryAyamAn “ane
dravyapaNAmAn”
(dhrauvyapaNAmAn) “utpAd, vyay ane dhrauvya pratyek paNe (ekek) vartatAn hovA chhatAn”
ek ja samayamAn bhinna bhinna vartatAn hovA chhatAn AhA... hA!
“trisvabhAvasparshI dravyamAn teo
samastapaNe”

Page 328 of 540
PDF/HTML Page 337 of 549
single page version

gAthA – 102 pravachanasAr pravachano 328
AhA... hA... hA... hA... hA! e traNe dravyamAn samAI jAy chhe, dravya chhe. AmAn je dravya chhe I traN
paryAyo dravya nathI. I traN paryAyo traN dravya nathI. traN paryAyo dravyamAn chhe ek dravyamAn chhe. paryAy,
paryAyane Ashrit kIdhI, pachhI paryAy dravyane Ashrit kIdhI. AhA... hA!
“traNe bhegAn ek samayamAn
ja jovAmAn Ave chhe.” vAt to ghaNI AvI gaI. lyo!
(vaLI kahe chhe) “ane dravyapaNAmAn utpAd, vyay ane dhrauvya pratyekapaNe (ekek) vartatAn
hovA chhatAn utpAd, utpAdapaNe, vyay vyayapaNe, dhrauvya dhrauvyapaNe em hovA chhatAn “trisvabhAvasparshI
dravya”
AhA... hA! traNe svabhAvane sparshanArun dravya. dravya, utpAd, vyay ane dhrauvya e traNe svabhAvane
dhAre chhe. A svabhAvane dravya dhAre chhe. AhA... hA! chhe? ek AtmA! samyagdarshananI utpatti, vyay
mithyAtvano, vastunun dhruv rahevun (dhrauvya) I traN hovA chhatAn - pratyekapaNe traN hovA chhatAn ek dravyanun
svarUp chhe. bIjA dravyanun svarUp emAn, I enA dravyanun svarUp chhe. samajANun kAI? AhA... hA!
(pharIne kahe chhe) “vartatA hovA chhatAn trisvabhAvasparshI” svabhAv trisparshI (kahyo) joyun?
tri... svabhAv... sparshI! dravya trisvabhAvasparshI! I utpAd-vyay ne dhrauvya svabhAv chhe ane svabhAvamAn
dravya varte chhe. em AvI gayun chhe pahelun! (gAthA-99) utpAd-vyay ne dhrauvya svabhAv chhe ane
svabhAvamAn sadAy dravya varte chhe. AhA... hA! em ahInyAn utpAd-vyay ne dhrauvya pratyek traN hovA
chhatAn, trisvabhAvasparshI dravyane pote sparshe chhe-aDe chhe.
“trisvabhAvasparshI dravyamAn teo samastapaNe
(traNe bhegAn) ek samayamAn ja jovAmAn Ave chhe.” dravyamAn ek samayamAn bhegAn traNe jovAmAn Ave
chhe. AhA... hA! Avun have! olun to michchhAmi paDikakamAmi iriyA vahIyA tassa utarIkaraNeNan thaI
gyun lyo! pANakakamaNe thaI gaI sAmAyik! dhULe ya nathI kAI! bhAShA bolAy chhe I jaD (paramANunI
paryAy) chhe. andar vikalpa UThe chhe I rAg chhe. bhagavAn (AtmA) bhAShAne rAgathI bhinna chhe. enI
to khabar nathI. AhA... hA! ene sAmAyik kyAthi thayo? samatAno lAbh sAmAyik eTale.
samatAno lAbh kyAre thAy? ke dhruv, vItarAgasvarUp AtmA chhe, ane tenA upar lakSha karIne je
utpatti vItarAganI thAy, tyAre tUTe rAg (eTale) rAg paryAyano vyay thAy ne vItarAgapaNAnI
utpattinI thAy, pahelun samakit thAy pachhI emAn Thare - svarUpamAn Thare tyAre sAmAyik thAy. AhA...
hA! Avun chhe!
(ahInyAn kahe chhe ke) “vaLI” have samajAvavun ne...? “trisvabhAvasparshI dravyamAn teo
samastapaNe (traNe bhegAn) ek samayamAn ja jovAmAn Ave chhe.” utpAdano samay judo, vyayano sAv
judo, ane dhrauvyano samay judo (em) ten kahyun’ tun em nathI. AhA... hA! dravyanun e trisparshI bhAv
I dravya chhe. AhA...! ante tyAn laI gyA pAchhA. eTalun badhun kahI-kahIne trisparshI dravya chhe.

Page 329 of 540
PDF/HTML Page 338 of 549
single page version

gAthA – 102 pravachanasAr pravachano 329
ekasparshI paryAy chhe. utpAd-vyay ne dhrauvya ek-ek sparshI paryAy chhe. ane dravya chhe I trisparshI dravya chhe.
AhA... hA... hA! have ek kalAk Avun Ave emAn sAmbhaL‌yun no’ hoy koI di’ bApadAdAe! “ek
samayamAn ‘ja’ jovAmAn Ave chhe.”
shemAn? tri... svabhAv... sparshI... dravyamAn! traN svabhAvathI sparshelun
dravya! AhA... hA!
“vaLI jevI rIte rAmapAtra” (nI) utpatti. “mRuttikApinD” (no) vyay “ane
mATIpaNAmAn” mATI dhrauvya “vartanArAn utpAd–vyay ane dhrauvya mATI ja chhe.” I mATI ja chhe.
AhA... hA! em samyagdarshananI utpatti, mithyAtvano vyay, ane AtmAnun dhruvapaNun e traNe AtmA ja
chhe. traNey AtmA ja chhe. le! (A shun kIdhun!) 38 gAthAmAn (‘niyamasAr’) em kahe ke trikALI
AtmA te ja kharo AtmA chhe. ‘shuddhaadhikAr’ pahelI gAthA (‘niyamasAr’)
जीवादि बहित्तच्चं
हेयमुवादेयमप्पणो अप्पा। trikALI svabhAvabhAv, bhagavAn bhagavAn paramasvabhAv prabhu! I ja ek
AdaraNIy chhe. AhA... hA! vastusthiti I chhe.
ahInyAn to (kahe chhe ke) “vaLI jevI rIte rAmapAtra, mRuttikApinD ane mATIpaNAmAn
vartanArAn utpAd, vyay ane dhrauvya mATI ja chhe.” pahelun kahyun’ tun trisparshI I dravya ja chhe. utpAd-vyay
ne dhrauvya trisparshI dravya ja chhe. em A mATIpaNAmAn vartanArAn mATI ja chhe. AhA... hA! AmAn yAd
keTalun’ ka rAkhe! kaI jAtano upadesh? olu to kAI samajAy kharun! (paN enAthI bhavabhramaN nahIn
maTe) ene mATe are... re! bhavabhramaNane TALavA, bhavano ant lAvavA, (A samajIne) chorAshInA
avatAr karI karIne marI gyo! (bhav karyA kevA-kevA) kAgaDAnA...kUtarAnAn...mindaDAnnA... AhA...hA!
narakanA bhav karI-karIne (dukhI dukhI thayo) e bhavanA abhAv e samyagdarshan vinA nahIn thAy.
ane I samyagdarshan AtmAmAn, dravyanA Ashraye thAy, bIjAne Ashraye na thAy. AhA...hA...hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “vaLI jevI rIte rAmapAtra, mRuttikApinD ane mATIpaNAmAn vartanArAn
utpAd, vyay ane dhrauvya mATI ja chhe, anya vastu nathI.” AhA... hA! joyun? anya vastu tyAn AvI
ja nathI. anya vastuthI e (utpAd-vyay-dhrauvya) thayun nathI AhA... hA!
“tevI ja rIte uttar
paryAy.” darek vastunI uttar paryAy (utpAd) “pUrva paryAy”. tenA pachhInI paryAy (vyay) “ane
dravyapaNAmAn vartanArAn”
(dhrauvya) “utpAd–vyay ane dhrauvya dravya ja chhe.” I utpanna ne vyay ne dhrauvya
te vastu ja chhe. bIjI chIjanI (nimittanI) hAjarI ho, paN I hAjarI chhe, I vastu A vastu chhe
em nahIn. AhA... hA! bhAre vAt bhAI!
visheSh kaheshe....

Page 330 of 540
PDF/HTML Page 339 of 549
single page version

gAthA – 103 pravachanasAr pravachano 330
have dravyanAn utpAd-vyay-dhrauvya *anek dravyaparyAy dvArA vichAre chhe-
पाडुब्भवदि य अण्णो पज्जओ पज्जओ अण्णो वयदि अण्णो।
दव्वस्स तं पि दव्वं णेव पणट्ठं ण उप्पणं ।। १०३।।
प्रादुर्भवति चान्यः पर्यायः पर्यायो व्येति अन्यः।
द्रव्यस्य तदपि द्रव्यं नैव प्रणष्टं नोत्पन्नम् ।। १०३।।
Upaje daravano anya paryAy, anya ko viNase vaLI,
paN dravya to nathI naShTa ke utpanna dravya nathI tahIn. 103.
gAthA – 103
anvayArtha– (द्रव्यस्य) dravyano (अन्यः पर्यायः) anya paryAy (प्रादुर्भवति) utpanna thAy chhe
() ane (अन्यः पर्यायः) koI anya paryAy (व्येति) naShTa thAy chhe; (तद्अपि) parantu (द्रव्य)
dravya to (प्रणष्टं न एव) naShTa paN nathI, (उत्पन्नं न) utpanna paN nathI (-dhruv chhe.)
TIkA– ahIn (vishvamAn) jem ek tri-aNuk samAnajAtI ya anek dravyaparyAy vinaShTa thAy chhe
ane bIjo 1chaturaNuk (samAnajAtIy anek dravyaparyAy) utpanna thAy chhe parantu te traN ke chAr
pudgalo (paramANuo) to avinaShTa ane anutpanna ja rahe chhe (-dhruv chhe), tem badhAy samAnajAtIy
dravyaparyAyo vinaShTa thAy chhe ane utpanna thAy chhe parantu samAnajAti dravyo to avinaShTa ane anutpanna
ja rahe chhe. (-dhruv chhe.)
vaLI jem ek manuShyatvasvarUp asamAnajAtIy dravyaparyAy vinaShTa thAy chhe ane bIjo
devatvasvarUp (asamAnajAtIy dravyaparyAy) utpanna thAy chhe parantu te jIv ne pudgal to avinaShTa ane
anutpanna ja rahe chhe, tem badhAy asamAnajAtIy dravyaparyAyo vinaShTa thAy chhe ane utpanna thAy chhe
parantu asamAnajAti dravyo to avinaShTa anutpanna ja rahe chhe.
A pramANe potAthI (arthAt 2dravyapaNe) dhruv ane dravyaparyAyo dvArA utpAd-vyayarUp evAn
3dravyo utpAd-vyay-dhrauvya chhe. 103.
----------------------------------------------------------------------
* anek dravyaparyAy - ekathI vadhAre dravyonA sanyogathI thato paryAy.
1. chaturaNuk - chAr aNuono (paramANuono) banelo skandh.
2. ‘dravya’ shabda mukhyapaNe be arthamAn vaparAy chhe. (1) ek to, sAmAnya visheShanA pinDane arthAt vastune dravya kahevAmAn Ave chhe; jem
ke - ‘dravya utpAdavyayadhrauvyasvarUp chhe, (2) bIjun, vastunA sAmAnya anshane paN dravya kahevAmAn Ave chhe; jem ke - ‘dravyArthik nay’
arthAt sAmAnya anshagrAhI nay, jyAn je artha ghaTato hoy tyAn te artha samajavo.