Pravachansar Pravachano-Gujarati (English transliteration). Date: 23-06-1979; Gatha: 104.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 27 of 44

 

Page 331 of 540
PDF/HTML Page 340 of 549
single page version

gAthA – 103 pravachanasAr pravachano 331
pravachana tA. 23–6–79.
‘pravachanasAr’ gAthA-103. ekaso be gAthAmAn e AvI gyun ke darek padArtha - A AtmA
chhe, paramANu (chhe.) (dharmAstikAy, AkAsh, kAL) ek - ek dravya, enI paryAy eno janmakShaN
hoy tyAre utpanna thAy. samajANun kAI? jhINI vAt jarIk tattvanI! paramANu ke AtmA, enI paryAy
utpanna thavAno kAL hoy, te janmakShaN chhe. tyAre (paryAy utpanna) thAy. AghI-pAchhI na thAy ne
bIjAthI, pheravavAthI na thAy. AhA...! darek AtmA ne darek paramANu, tenA vartamAn samayanI avasthA,
utpanna thAy (tenI) janmakShaN (te) chhe. AhA...hA! evo nirNay kare ke AtmAmAn paN je samaye, je
avasthA, je samaye thavAnI chhe te thAy. ‘to enun tAtparya dravyasvabhAv par enI najar jAy.’
AhA... hA! AvI vAt jhINI! dharam bahu jhINI chIj chhe! andar vastu chhe AtmA, dehathI bhinna A
to (sharIr) mATI chhe. hADakAn-chAmaDAn chhe. andar chaitanya chhe ‘enI paN je samay je avasthA thavAnI
te teno janmakShaN, I thavAnI te thaI’
have, emAn dharam kem, shun karavo? ke thavAnI je chhe I thAy chhe,
I dravyanI paryAy chhe.’
ene paryAyamAn thAy chhe tenI najar chhoDI, ane najar ‘dravyanI karavI.’
AhA... hA... hA!
‘kAraN ke I to thAshe ja, e samaye paryAy thAshe’ je samaye je paryAy thavAnI te
thAshe (ja.) , eTale I thAshe enA avasare, evo nirNay karanAre paryAyane dravya upar vALavI joIshe.
vastu bhagavAn chidAnand prabhu! ‘enA taraph paryAy vaLe to ene Anandano ansh–svAd Ave’ are...
re... re! eno atIndriyasvarUp chhe AtmA! atIndriy Anand (svarUp chhe AtmA!) A indriyanA
viShayamAn (Anand) mAne chhe kalpanA (karIne) I to agnAnI, mUDhajIv paramAn-strImAn-sharIramAn-
indriyonA viShayomAn sukh chhe, sukh mAne to mithyAbhram chhe.
(kahe chhe ke) AtmAmAn atIndriy Anand chhe ane e jene joto hoy, to eNe vartamAn
paryAy thAy te thAy ja chhe e samaye, enA uparathI najar chhoDIne (haThAvIne) dhruv je bhagavAn
AtmA-utpAd-vyay ne dhrauvya (svarUp AtmA) je samaye utpanna thaI, paryAy utpanna, pUrvanI thaI
vyay, dhrauvyapaNe rahyun! I traNe paryAyo dravyane Ashraye (chhe.) dravyamAn chhe eTale dravya upar draShThi karavI.
AhA...! AvI vAtun! navarAsh na maLe, duniyAnA pAp ADe Akho di’ Avun tattva, kyAn ene
sAmbhaLe? I ekaso ne be (gAthAmAn) kahyun. ekek dravyanA utpAd-vyay ne dhrauvya, ane traNe dravyanA chhe.
emAn dravya chhe. em 102 (gAthAmAn) kahyun. samajANun kAI?
(kahe chhe) have, ekaso traN (gAthAmAn) (A viShay vichAre chhe.) “have dravyanAn utpAd–vyay–
dhrauvya anek dravyaparyAy dvArA vichAre chhe– (shun kahe chhe) paramANu Adi jAjA (paramANu) bhegAn thaIne
paryAy thAy, ke AtmA asamAnajAtIy chhe. (pahelAn kahyun I) samAnajAtIy

Page 332 of 540
PDF/HTML Page 341 of 549
single page version

gAthA – 103 pravachanasAr pravachano 332
(dravyaparyAy) paramANu chhe. juo! A AngaLI chhe. e samAnajAtIy (dravyaparyAy chhe) rajakaNe-radakaN
(no skandh) ane I samAnajAtIyanI je A paryAy thAy, I enAthI tene kALe thAy. AtmA tene
karI shake nahIn. AhA...! AtmA AngaLI halAvI (chalAvI) shake nahIn. tattva evun chhe bApu! AhA...
hA! vItarAg sarvagnadev! parameshvar trilokanAth! emaNe je joyun evun kahyun, ane tene antar AhA...
hA... hA! (grahaN kar.) olAmAn - ‘niyamasAr’ mAn ek shabda chhe. TIkA, bhAI! e karI (chhe)
ne...! ‘padmaprabhamaladhArideve’! ‘sakal samUhanA hitakArI’ mATe A kahyun chhe, evA shabdo chhe. sakal
bhavyajIv hon? lAyak (jIv), abhavya nahIn. AhA... hA! (vaLI) sakal bhavyajIvonA samUh enA
hitakArI mATe A shAstra chhe. niyamasAramAn chhe. niyamasAr chhe ne...? (chhe ahInyAn) niyamasAr?
juo! shAstramAn! nyAn (e gAthAmAn) evA shabdo chhe.
(shrotA) digambaro to kahe chhe emAn em kyAn
kahyun chhe emAn to kahyun chhe’ e mArA mATe karyun chhe’ (uttara) e pote kahyun chhe. kundakundAchArye to (mUL)
pATh karyo, A to TIkAkAr Am kahe chhe ke A mATe Am kahevAmAn Ave chhe. (juo, shAstramAn) e
Avyun, Avyun have pahelI gAthAmAn pAchhaL chhe. TIkAmAn chhe
‘sakaL bhavyasamUhane hitakar ‘niyamasAr’
nAmanun paramAgam hun kahun chhun’ sakaL bhavyasamUhane hitakar A ‘niyamasAr’ shAstra chhe. AhA... hA!
pahelI ja gAthAmAn chhe hon? TIkA (mAn) kaLashamAn nahIn. ‘Avun hoy tyAre Ave ne I paryAy.’
(ahInyAn kahe chhe “have dravyanAn utpAd–vyay–dhrauvya anek dravya paryAy dvArA vichAre chhe–
पाडुब्भवदि य अण्णो पज्जाओ पज्जओ वयदि अण्णो।
दव्वस्स तं पि दव्वं णेव पणट्ठं ण उप्पण्णं।। १०३।।
nIche harigIta-
Upaje daravano anya paryay, anya ko viNase vaLI,
paN dravya to nathI naShTa ke utpanna dravya nathI tahIn. 103.
TIkA– jarI jhINI vAt paDashe ajANyA mANasane! abhyAs na maLe lokone tattvano! AhA...
hA! A to vItarAg sarvagna paramAtmA, eNe joyelun tattva I pramANe samaje to I AgaL - AgaL
vadhI shake. je rIte chhe e rIte na samaje to, to mithyAdraShTi thAy I to. vastunI sthiti je rIte chhe I
rIte na mAne to mithyAdraShTi thAy. (have TIkA ekaso traN (gAthAnI) TIkA.
(ahInyAn kahe chhe ke) “ahIn vishvamAn ek (dvi–aNuk) ” be paramANu o samAnajAtIy,

Page 333 of 540
PDF/HTML Page 342 of 549
single page version

gAthA – 103 pravachanasAr pravachano 333
chhe? be paramANu A. jhINun poInTa. A (AngaLI.) kAI ek nathI. (anek chhe) AnA kaTakA
karatAn - karatAn - karatAn - chhello rahe, ene paramANu kahe (chhe.) I be aNu samAnajAtIy chhe
ne...? “samAnajAtIy anek dravyaparyAy vinaShTa thAy chhe.” AhA... hA! e dvi-aNuk
samAnajAtIyanI pahelI je paryAy hatI te vinaShTa thAy chhe. “ane bIjo chaturaNuk (samAnajAtIy
anek dravyaparyAy) utpanna thAy chhe.”
shun kIdhun? be paramANumAn je paryAy chhe pahelI eno nAsh thAy chhe
ane traN-trIjo paramANu bhego thAy chhe ne traN paramANu paryAy utpanna thAy chhe. be no vyay thyo,
traNane utpatti thaI. AhA...! AnhI siddha karavun bahun jhINun chhe! AnhI bhAShA, e AtmA karI shake em
nahIn traN kALamAn! A hAth halAvI shake nahIn traNakALamAn! AhA...! I paramANu be chhe I traNamAn
jayAre Avyo, samAnajAtIy (to) be no vinaShTa thaIne traNanI utpatti thaI (skandhamAn) ane ene
kAraNe e (utpatti) thaI AtmAthI nahIn. AhA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “samAnajAtIy anek dravyaparyAy utpanna thAy chhe parantu te traN ke chAr
pudgalo (paramANuo) to avinaShTa ane anutpanna ja rahe chhe (–dhruv chhe).” shun kIdhun? AhA... hA!
traNano (samUh) hato ne...! tri-aNuk hato ne pahelo. tri-aNuk (eTale) traNaparamANu ane anek
dravyaparyAy thatAn bIjo chaturaNuk, traN paramANuonI paryAy to hatI, have I chothA paramANumAn jayAre
joDANun tyAre chAr paramANunI paryAy navI thaI. e utpanna thaI, traN paramANunI paryAy vinaShTa thaI.
paramANupaNe kAyam rahyA. AhA... hA! Akho di’ kahe chhe ame karIe - karIe! chhIe. dhandhA upar
beTho dukAne ne A karIe, nA pADe chhe bhagavAn! AhA... hA... hA... hA! dukAne beTho hoy te ame
karIe, Anun Am venchIe ne (nokarone kahIe) Anun Am karo ne Anun Am karo. bhAShAno
dhaNI thAy, sharIrano kriyAno dhaNI thAy. paisA Ape eno dhaNI thAy, paisA lye eno dhaNI thAy.
ahInyAn nA pADe chhe. AhA... hA!
(shrotA) tyAgIo to nA ja pADe ne..! (uttara) vastunun svarUp
em chhe. tyAgI eTale shun? vastunun svarUp em chhe.
ke je traN paramANuo chhe. ane I traN paramANuonI te paryAy to hoy ja chhe. have I chAr
paramANu jayAre thAy tyAre (skandhanI utpatti) chAranI thAy eTale thAy eTale traNano vinaShTa thAy.
paramANu to kAyam rahe. Am to anant (paramANuo) mAn em chhe. dAkhalo traN (chAr paramANuno)
Apyo chhe. bAkI A anant (paramANuonI vAt) chhe. have A anantA paramANu chhe (sharIranA)
enI paryAy utpannarUp chhe. have enI paryAyamAn jayAre hINI bIjI paryAy thAy tyAre I bIjI
paryAyapaNe utpanna chhe ane pahelI paryAyapaNe vyay chhe. paN Am (hAth ke sharIr) hAlavAnI paryAyano
kartA paramANun chhe. AtmA ene halAve hAth (ke sharIrane) em chhe nahIn. Akho di’ tyAre shun kare A
(loko)? abhimAn kare Akho di’.
‘hun karun hun karun e ja agnAn chhe (shakaTano bhAr jem shvAn
tANe’) . AhA... hA! A AngaLI, ek chhe, I paryAy chhe (paramANunI) Am thaI (be ya

Page 334 of 540
PDF/HTML Page 343 of 549
single page version

gAthA – 103 pravachanasAr pravachano 334
pahoLI) to enI paryAy thaI be yanI ek. ek (pahelI) paryAyano vinaShTa thyo, ane be (bIjI)
paryAyanI utpatti thaI, e paramANu chhe to I utpanna thyun ne vinaShTa thyun chhe. AtmAthI nahIn. AhA...
hA! A to dAkhalo Apyo (eno) traN paramANu samAnajAtIy anek dravyaparyAy vinaShTa thAy chhe
ane bIjo chAr (aNuk) samAnajAtIyano utpanna thAy chhe. parantu te traN ke chAr pudgalo -
paramANuo to avinaShTa ane anutpanna ja rahe chhe. paramANu kAI nAsh thatA nathI, enI paryAyano
vinaShTa ke utpAd thAy chhe. AhA... hA! Avun jhINun! (vItarAgI tattva.)
(kahe chhe) ek sheraDIno kaTako chhe sheraDIno kaTako. have kahe chhe ke I sheraDInI je paryAy chhe,
ene A jayAre ghasANI (pIlANI) tyAre ras (nIkaLIne) paryAy badalAI gaI. navI paryAy thaI.
I paryAy-paramANunI sheraDIthI thaI chhe, sanchAthI nahIn. Avun koN mAne? AhA... hA! shun kahyun?
sheraDIno ras je nIkaL‌yo, e sanchAthI (chichoDAthI) nIkaL‌yo nathI. e rasanI paryAy, e sheraDInA
sAnThApaNe hatI, e paryAyano vyay thaI ane rasanI paryAy utpanna thaI, paramANu to em kAyam
(dhruv) rahyA. (shrotA) chichoDAmAn nAkhe ne sheraDIne... (uttara) koN chichoDAmAn nAkhe! AhA...
hA... hA! Avun kAm chhe bApu! Akarun kAm chhe (gaLe UtAravun) vItarAg sarvagnadev! atyAre badhun
goTA hAlyA, paranI dayA pALone...! paN paranA paramANuo chhe enAn - sharIranAn, ane eno AtmA
chhe (joDe) I asamAnajAtIy (dravyaparyAy chhe) AmAn Avashe. have I to je samaye enun manuShyanun
sharIr chhe. ane (joraDe) AtmA. have I samaye eno je paryAy - asamAnajAtIy chhe - tethI I
paryAy chhe have bIje samaye, pahelI paryAyano vyay thAy, I paryAy utpanna thAy, ane paramANune AtmA
to kAyam rahe. AhA... hA! AvI vAt chhe. A to siddhAnt chhe. pachhI emAnthI kUnchImAn (kUnchIrUp)
dAkhalA Ape! (shrotA) dharam karavA mATe A badhun samajavun paDe? (uttara) paN dharam satya karavo
chhe ke nahIn. to vastunI satyatA kaI rIte chhe! satyathI dharam thAy ke asatyathI dharam thAy? to
vastunun svarUp satya kaI rIte chhe? enI khabarun vinA, ene dharam thAy kyAthi? AhA...! paranun
abhimAn kare ne men A karyun ne Am karyun Akho di’ savArathI sAnj dhandhAmAn mashagUl, bAyaDI-
chhokarAmvane rAjI rAkhavAmAn mashagUl! AhA... hA! ane khAvA vakhate AhAr ne pANI (svAdiShTa)
AvyA hoy te Am tRupti... tRupti... kahe (oDakAr khAIne) o... o... o... AhA... hA!
(kahe chhe) (shrotA) (Aje) jANe sonAno sUraj Ugyo...! (uttara) dhULe ya nathI sonAno
sUraj. pApano sUraj (Ugyo chhe) tyAn. men karyun... men karyun (kartApaNAnun jher!) AhA... hA! (kartAbhAv
TALavo) Akarun kAm bhAI! vItarAg parameshvar! trilokanAth birAje chhe mahAvidehakShetramAn!
emanI A
vANI chhe.’ AhA...hA...hA! AkarI vAt chhe.
(kahe chhe ke) A chashmA chhe ne...! (juo,) chashmAnI je paryAy chhe juo. A (dAnDI
halavAnI)

Page 335 of 540
PDF/HTML Page 344 of 549
single page version

gAthA – 103 pravachanasAr pravachano 33p
e paryAyano vyay thaIne Am (dAnDI) thAy chhe. I paramANune laIne thAy chhe, hAthane laIne nahIn.
ane enI pahelI paryAyano vyay thyo bIjI paryAyanI utpatti thaI, paramANu dravya tarIke kAyam rahyAn.
AhA... hA... hA! AvI vAtun have! olI to dayA pALo... vrat karo... apavAs karo... bas I
(vAtun) hAle! (AtmA) dayA pALI shakato nathI ne dayA pALo (kahevun) I vAt jUThI chhe - khoTI chhe.
paradravyanI paryAy, e paN AtmA karI shakato nathI. AhA... hA... hA! vratane tapanA pariNAm hoy to
e shubharAg chhe. e kAI dharam nathI. e shubharAgey te kALe thAy, tenI janmakShaN chhe. ane pUrvanI
paryAyano vyay thAy, dravya-guN kAyam rahe. Avo je nirNay kare, enI draShTi, dravya upar jAy. dravya
upar jatAn shubhabhAvano vyay thaI ane samakitanI paryAy utpanna thAy. AtmA em ne em rahe
Akho (pUrNa.) AhA...hA...hA! Avo mArag chhe! AhA...!
(ahInyAn kahe chhe ke) “tem badhAy samAnajAtIy dravyaparyAyo.” joyun? olun- (paramANunun
to draShTAnt Apyun. traN paramANu ne chAr paramANunun draShTAnt Apyun “tem badhAy samAnajAtIy
dravyaparyAyo.”
A sharIranA, pustakanA, lAkaDInA bahAranA (badhA paramANu padArthonA) AhA... hA!
badhA paramANuo - pudgalo. chhe? (pAThamAn) “dravyaparyAyo vinaShTa thAy chhe.” dravyonI-padArthonI
vartamAn avasthA chhe I nAsh thAy chhe. ane pachhI bIjI avasthA “utpanna thAy chhe” parantu
samAnajAti dravyo to avinaShTa ane anutpanna ja rahe chhe (–dhruv chhe)
AhA...hA...hA! paramANu traNane
chArano dAkhalo ApI, (emAn kahyun ke) traN paramANuno pinD (je) chAr paramANu pinDarUpe thyo to e
traN paramANunI paryAyano vyay thyone chAr paramANunI pinDanI paryAyarUpe utpanna thyo ane paramANuo
to dhruv rahyA. em badhA dravyonun laI levun (samajI levun) kahe chhe. samAnajAtIy badhA paramANu (nI
vastusthiti e ja chhe.) AhA... hA! gajab vAt chhe!!
(kahe chhe ke) A thAmbhalI chhe lyo! thAmbhalI chhe ne...! enI vartamAn paryAy dekhAy chhe, e
ghaNA paramANu pinDanI paryAy (chhe.) e paryAy badale chhe. ane pachhI navI avasthA emAn thAy chhe. ane
paramANu kAyam rahe chhe. e (thAmbhalI) kaDiyAe karyunne karI tyAn, rAmajIbhAIe dhyAn rAkhyun mATe
(sarakhun) karyun em nathI AhA... hA! vajubhAI! vajubhAIe dhyAn karyun (rAkhyun) lyo ne...! (paN
em nathI.) AhA... hA!
(shrotA) pramukhane to dhyAn rAkhavun ja paDe ne...! (uttara) pramukh tarIke
ne...! AhA... hA! shun prabhunI vANI!! AhA... hA!
(kahe chhe) jem traN paramANune chAr paramANunI vAt karI. ke traN paramANu ekalA hatA enI
paryAy ane chothAne enI paryAy thaI. (temAn) traNanI paryAy vinaShTa thaI, chothAnI paryAy navI
utpanna thaI ne paramANun emane em rahyA. em A jagatanA jeTalA padArtho (chhe.) A jaD-ek
paramANuthI mAnDIne anant paramANunA A skandh (jevA ke) pustakanA, AngaLInA, hAthanA, jIbhanA,

Page 336 of 540
PDF/HTML Page 345 of 549
single page version

gAthA – 103 pravachanasAr pravachano 336
dAL-bhAt roTalI (nA) kaTakAnA, samAnajAtIy pAryayo chhe. dAL-bhAt, roTalI chhe (bhojanamAn)
sAme, roTalIpaNe ghaNAn paramANuo samAnajAtIy (dravyaparyAy) chhe. have e roTalInun baTakun thayun. to
(AkhI roTalInI) paryAyano vyay thayo, navI baTakAnI (kaTakAnI) paryAy utpanna thaI, paramANu
kAyam rahyA. I kone laIne baTakun karyun, ene (hAth ne dAnt) ne laIne nahIn, pudgalane laIne I
(baTakAnI paryAy thaI chhe.) A... re! AvI vAtun! vANiyAne navarAsh na maLe ne AvI vAtun ene
(samajavI) jhINI! AhA... hA!
(shrotA) garaj hashe te Avashe samajavA...! (uttara) jene garaj
hashe I Avashe, vAt sAchI. AvI vAt kyAn (chhe.)? AhA... hA... hA!
(kahe chhe ke) A kapaDun chhe. juo! Am chhe ne... atyAre avasthA AvI chhe. I pachhI Am
thAy. emAn pahelI avsthAno vyay thAy, bIjI (navI) avasthA utpanna thAy, ane (kapaDAnnA)
paramANu kAyam rahe. AngaLIthI e vastra Am Unchun thyun em nahIn. (shrotA) AngaLIthI nahIn paN
enI madadathI...! (uttara) AngaLIthI nahIn, paN e (kapaDAnnA) anant paramANu (nI paryAyapaNe
(potAthI) UnchA thayA. AhA... hA! Am chhe bhagavAn! shun A to vAtun! jagatathI judI chhe!
tIrthankaradev! trilokanAth, jineshvaradev! jeNe ekasamayamAn traN kAL, traN lok joyAn, e prabhunI
vANImAn A (vastusvarUp) Avyun!
AhA... hA! jem traN paramANunI paryAyano vyay, chAr (paramANuparyAy) no utpAd ne
paramANupaNun kAyam (rahe chhe.) em anantA paramANuono e kothaLo - shun kahevAy. A? kAgaL,
lAkaDI, A nAk, jIbh e anantaparamANunI paryAy chhe I samAnajAtIy (chhe.) sarakhI chhe ne...
badhAnI! chhe ne paramANu - paramANumAn. I je samaye utpanna thaI e samaye te anant paramANunI paryAy
chhe. bIje samaye anant paramANumAnthI keTalAk paramANu nIkaLI gyA. to e paramANunI (navI) paryAy
utpanna thaIne paramANu kAyam rahyA. I kADhI nAkhyA pote (skandhamAnthI) em nahIn. roTalI (koI)
khAy chhe. ane kAnkarI AvIne Am (koLiyo) kADhI nAkhyo, I AtmAthI thyun nathI em kahe chhe.
(shrotA) paN I kAnkarIvALo koLiyo kADhayone eNe... (uttara) kADhayA. (kADhayA!) e...
mIThAlAlajI! AvI vAtun chhe! gAnDI-ghelI jevI vAtun chhe! duniyA pAgal, kAnIkhabar na maLe
(vastutattvanI) kyAn jAIe chhIe ne shun karIe chhIe! (bhAn na maLe kAI!) pAnch hajArano pagAr
hoy mahine paN bhAn na maLe kAI! AhA... hA!
ahInyAn paramAtmA traN aNune chAr aNuno dAkhalo ApIne... AhA... hA! badhA dravyo, kIdhA
ne badhA! joyun? (badhAnI vAt kare chhe.) “tem badhAy samAnajAtIy.” badhAmAn jeTalA anant chhe
badhA (pudgalo) AhA... hA! “tem badhAy samAnajAtIy dravyaparyAyo vinaShTa thAy chhe ane utpanna
thAy chhe parantu samAnajAti dravyo to avinaShTa ane anutpanna ja rahe chhe.”
avinaShTa

Page 337 of 540
PDF/HTML Page 346 of 549
single page version

gAthA – 103 pravachanasAr pravachano 337
(eTale) e kaI paramANu nAsh thatA nathI ane utpanna thatA nathI. e dhruv rahe chhe. bahu AkarI -
AkarI AhA... hA... hA!
(kahe chhe ke) ekaso be (gAthAmAn) janamakShaN kIdhI’ tI. jeTalA anantA dravyo bhagavAne
joyA, anantA AtmAo, anantA paramANu (o), darekane paryAyanI utpatti teno janma kAL hoy chhe.
utpattikAL (hoy) tyAre thAy. have ahInyAn ethI AgaL laI gyA have (A gAthAmAn) ke bhaI!
samAnajAtIyanA paramANuo traN chhe ne chAr chhe. traNanA chAr thyA (to) traNanI paryAyano vyay thyo
ne chAranI paryAy upajI meLavIne bhegAn thyA mATe em thyun em nathI. AhA... hA! samajANun kAI?
devIlAlajI! AhA... hA!
(shun kahe chhe ke) sIsapenanI aNI kADhe chhe Am aNI. have AhA... hA... hA! I sIsapen chhe
I anant paramANuno skandh chhe. have eno je pahelo paryAy chhe, e sIsapen AkhI hatI. pachhI chharI
paDIne... Am thAv mAnDI (chholAvA lAgI) tyAre e anant paramANu je (AkhI sIsapenanA)
paryAyapaNe hatI te paryAyano nAsh thyo, ane jhINI ke sumvALI (aNI nIkaLI) enI paryAyano utpAd
thyo. e paramANunI utpanna (utpAd) thyo. chharIthI nahIn, bIjAthI (hAthathI ke mANasathI) nahIn.
AhA... hA... hA! chharIthI Am chholANun e nahIn. chharI ene e sIsapenane aDatI nathI. (shrotA)
(honahAr kIdhun to aNI kADhe to chhe...) (uttara) kADhI rahyA, koN kADhatun’ tun! I vakhate bApu! A
to tattvadarshIno viShay chhe! A to kolej! tattvanI kolej chhe! AhA... hA!
(kahe chhe) bhagavAn trilokanAth paramAtmA! traN paramANu ne chAr paramANuno dAkhalo ApI,
“tem badhAy samAnajAtIy” (siddhAnt siddha karyo chhe.) AhA... hA! “dravyaparyAyo vinaShTa thAy chhe.”
ghaunno loT chhe loT. emAn (e) loTamAnthI shIro thAy chhe. (shIro banyo tethI) loTanI paryAyano
vinaShTa thayo, shIrAnI paryAy utpanna thaI, ane paramANu to kAyam (dhruv) rahyA. I shIro bAIe karyo
I vAt sAchI nathI. em kahe chhe.
(shrotA) Avun shIkhIne koI rAndhashe nahIn. (uttara) rAndhashe nahi
(em nahIn) rAndhyA vinA raheshe nahIn. AhA... hA! Avun chhe. (kahe chhe) chUlAmAn (pahelI) thoDI agni
hoy, pachhI lAkaDAn vadhAre nAkhe Am. tyAre lAkaDAn vadhAre nAkhyAn to ja pahelI (agni) thoDAnI hatI
teno vyay thyo, ane vadhAre agni utpanna thyo. Am lAkaDun chUlAmAn jatAn, eTale koI mANase lAkaDun
nAkhyun andar (chUlAmAn) ane agni vadhAre thyo, e vAtamAn kAI mAl nathI. (lAkaDAnA ne agninA
paramANu svatantra chhe.) AhA... hA! Avun chhe. ahInyAn to (kahyun chhe) “badhAy samAnajAtIy
dravyaparyAyo”
traNey kALanA ne badhAy (traNe lokanA) olo to - (traN paramANu ne chAr
paramANuno) dAkhalo Apyo’ to. (paN siddhAnt to badhAy samAnajAtIy dravyaparyAyone lAgu paDe chhe.)
AhA... hA! AvI (vastu) sthiti hajI sAmbhaLavA maLe nahIn ene have jAvun kyAn? A to

Page 338 of 540
PDF/HTML Page 347 of 549
single page version

gAthA – 103 pravachanasAr pravachano 338
jyAn hoy tyAn ame karIe ne Anun A karyunne Anun A karyun... pustak men banAvyAnne... makAn
(mandir) ame banAvyune... prabhu! nA pADe chhe enI, bhAI! I paramANunI je pahelI paryAy hatI pachhI
bIjI ghaNAn paramANu maLIne bIjI paryAy thaI ane paramANu kAyam rahyA! te kAI emAn karyun chhe, em
chhe nahIn. AhA... hA! (shrotA) shubhabhAv to karyone eNe? (uttara) rAg karyo, I to rAg karyo.
pUrva paryAyamAn rAg bIjo hato, eno vyay thyo ane Ano (shubharAgano) utpAd thyo, ne AtmA
eno e rahyo. AhA... hA! vANiyAnA vepAramAn bhAre hAkoTA, Akho dI’ vepAr te mAthAkUT. have
A (bhagavAn) kahe ke vepAr karI shakAy nahIn. e dukAnane thaDe bese, A tamAre shun? lokhanD (no
vepArI) chImanabhAIne lokhanD... lokhanD A pUrajA banAve lokhanDanA. ek vAr pagalAn karavA laI
gyA’ tA. kaLasho dyo mA’ rAjane! ke mAre mAthAmAn! I loDhAnA kaLashA utpanna thyA I pahelI paryAy
loDhAnI hatI, pachhI A kaLashAnI thaI, I ene kAraNe thaI chhe. kArIgaranA kAraNe nahIn, sanchAne kAraNe
nahIn. e...! gulAbachandajI! vAt to sAdI chhe. AhA... hA!
(kahe chhe) A hAth halavAnI avasthA thaI, A avasthA thaI te jaDanI chhe. A to. ‘badhAy
samAnajAtIy’ kIdhAne...? pahelA traN ke chAr paramANuno dAkhalo Apyo (paN) A (hAthanA) badhA
samAnajAtIy chhe. I samAnajAtIy (paramANunI) paryAy pahelAn Am chhe ne pachhI Am thAy (hAth
vAnko vaLe ne sIdho thAy) e paramANu kAyam rahIne Ano nAsh thyo ne Ano utpAd thyo. paN I
(paryAy vAnkA vaLavAnI ne sIdhA thavAnI) kone laIne? e paramANune laIne thyo chhe (hAth em,
em) andar AtmA chhe mATe ene laIne thyo, I vAtamAn mAl (nathI), ekey dokaDo sAcho nathI.
(I vAtamAn.) have Avun tattvagnAn! AhA... hA! A to tattvagnAnanI kolej chhe. A jhINI,
sAdhAraN vAt nathI ‘A.’ AhA... hA... hA! bhAShA to sAdI Ave chhe. bhAv paN jevA...! juo!
ahInyAn to A kIdhun. jem traN ne chAr pudgalo-paramANuo chhe. ane enI paryAyatraNanI
hatI (eno) nAsh thaI, chAranI thaI - paryAyo bhegI (skandh) “tem badhAy samAnajAtIy
dravyaparyAyo.” joyun? A rIte vAt karI chhe. darek paryAyanI eTale vyanjanaparyAy ne ek dravyaparyAyanI
vAt nathI. samAnajAtIyamAn bhegI vAt lIdhI chhe bhAI!
“dravyaparyAyo vinaShTa thAy chhe ane (navI)
utpanna thAy chhe. parantu samAnajAti dravyo to avinaShTa ane anutpanna ja rahe chhe (–dhruv chhe.)” have
ek vAt I samAnajAtinI karI. have bIjI asamAnajAtIy (nI kare chhe.) AhA...! asamAnajAtIy
eTale? ke manuShya (sharIr) jaD chhe. ane bhagavAn arUpI chaitanya chhe. (banne) ek jAt nathI. andar
chaitanyasvarUp, jANanAr-dekhanAr prabhu (AtmA) arUpI (eTale ke) varNa, gandh, sparsha, ras vinAno
chhe I. ane A (kAyA) varNa, gandh, ras, sparshavALI mATI, dhUL (chhe.) be ya asamAn chhe. be ya
(jAtie) sarakhAn nathI. paramANu, paramANu (no skandh) e be ya samAn (jAtIy) chhe. paN A
AtmA ne sharIr, be samAnajAti nathI. asamAnajAtIy chhe.

Page 339 of 540
PDF/HTML Page 348 of 549
single page version

gAthA – 103 pravachanasAr pravachano 339
AhA...hA! “vaLI jem ek manuShyatva svarUp.” manuShyanI paryAy, yogyatA.“asamAnajAtIy
dravyaparyAy vinaShTa thAy chhe.” AhA...hA...hA! ek manuShyatvasvarUp asamAnajAtIy, kAraNake manuShyano
AtmA ne sharIr be judI jAt chhe, ek jAt nathI. asamAnajAtIy (dravyaparyAy) chhe. AhA... hA! thoDI
bhAShAmAn paN keTalun samADayun!!
“ane bIjo devatvasvarUp (asamAnajAtIy dravyaparyAy) utpanna thAy
chhe.” shun kahe chhe? ahInyAn je chhe e AtmAne deh I asamAnajAtIy (dravyaparyAy) chhe. ek jAt nathI.
ane Ano vyay thashe. ane devamAn jashe, tyAre devanI paryAy utpanna thashe, I paN asamAnajAtIy ne
bhegAn (eTale, devanun sharIrane AtmA bhegAn) ahInyA manuShyamAn chhe I asamAnajAtIy (dravyaparyAy)
vinaShTa thashe. ane AtmA to andar kAyam chhe. AtmA Am thAy em chhe? (samAnajAtIy) paramANumAn
to samAnajAtIy - kAraN paramANu-paramANuno skandh thAy chhe. AhA... hA!
(kahe chhe ke) ahInyAnthI manuShyano AtmA, devamAn jAy. to kahe chhe ke enI (manuShyanI)
paryAy vinaShTa thaIne (devanI) navI paryAy utpanna karI. karmathI nahIn. karmane laIne ahInyAnthI
devalokamAn jAy em nahIn, devalok kemanAkhyun ke muni hoy te devalokamAn javAnA! pancham ArAnA muni
chhe, AhA... hA! svargamAn javAnA, eTale ene kahyun ke manuShyapaNun A chhe te asamAnajAtIy chhe.
AtmA jAt judI chhe ne jaDanI jAt judI chhe. eTale be ya asamAn chhe be ya sarakhAn nathI. I
asamAn (jAtIy) manuShya paryAyano nAsh thaI, asamAnajAtIy devaparyAyanI utpatti thashe. ane emAn
paramANune Atma chhe e to kAyam rahenArAn chhe. paryAyamAn vinaShTa ne utpanna chhe. e vinaShTa ne utpanna
karmane laIne paN thAy em nahIn. manuShyanI gati ahIn pUrI thaI gaI, e karmane laIne pUrI thaI
em nahIn. e jIvane pudgalanI e ja paryAy te te teTalI tyAn rahevAnI hatI. AhA...hA...hA!
(shrotA) thoDo’ ka TAIm jIv rokAI jAy em to kahe chhe... (uttara) e badhI vAtun. olI nAth,
nAth Ave chhe ne... baLadane nahIn (nAkamAn nAthe chhe) nAth! ahInyAn kahe chhe ke koIne laI jAy
traNakALamAn em banatun nathI. AhA...hA! e nAth chhe te (baLadanA) nAkane aDI nathI. judI jAt chhe
bhAI! AhA...hA! anantakALathI rakhaDe chhe. dukhI chorAshInA avatAr! satne samajyA vinA! viparIt
samaje ne viparIt mAne (teo badhA) rakhaDI marashe. AhA...hA...hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “ane bIjo devatvasvarUp utpanna thAy chhe parantu te jIvane pudgal to
avinaShTa ane anutpanna ja rahe chhe.” jIv to jIv tarIke rahe chhe. jIv to manuShyaparyAy (paNe) hato
e devaparyAy (paNe) thyo. paramANunI jem A dehanI manuShga (sharIr rUpanI) paryAyapaNe hatA, e
paryAy bIjI thaI gaI. (paN paramANu to kAyam rahyA ja chhe.) AhA...hA! A... gajab vAt chhe!!
te te samaye thAy, ane te te samaye utpannane vinaShTa samAnajAtIy (dravyaparyAy

Page 340 of 540
PDF/HTML Page 349 of 549
single page version

gAthA – 103 pravachanasAr pravachano 340
ke asamAnajAtIy (dravyaparyAy) potAne kAraNe thAy chhe. AhA... hA... hA... hA! AvI vAt chhe!
bhaI, antaranganun kAraN Avyun nahotun kAl! “antarang-bahirang kAraN” Avyun’ tun ke nahIn?
(shrotA) samayasAramAn (uttara) hen, samayasAramAn? e AmAn - AmAn Avyun’ tun nahIn!
pravachanasAramAn. e A rahyun lyo! A pravachanasAr juo! (gAthA-102 TIkAmAn vachche chhe) ‘tem
antarang ane bahirang sAdhano vaDe karavAmAn AvatA sanskAranI hAjarImAn,’
(je uttaraparyAyanI
janmakShaN hoy chhe, te ja pUrvaparyAyanI nAshakShaN hoy chhe ane te je banne koTimAn rahelA dravyapaNAnI
sthitikShaN hoy chhe). chhe? antarang I. (kArya thAy tyAre) I to bahirang nimitta hoy chhe tenun gnAn
karAvyun (chhe.) paN nimittathI kaI paN emAn thAy, enI paryAy, eno utpAd thAy ne skandh thAy,
nimitta AvIne (e kArya karyun em nathI). kuhADo Avyo, kuhADo! enAthI Am lAkaDAne mAryo,
mATe eno kaTako (phADo) thyo. kahe chhe ke lAkaDAne kuhADo aDayo ja nathI. phakat I lAkaDAnI je
avasthA pahelI hatI, I nAsh thaIne bIjI (phADAnI) avasthA thaI, I potAne kAraNe thaI chhe.
(kuhADAne kAraNe nathI thaI) gAnDA kahe evun chhe! pAgal jevI vAtun lAge! AvI te kevI rIt?
(vastusvarUpanI) (shrotA) ‘paramAtmaprakAsh’ mAn em ja kahe chhe...! (uttara) kahe chhe ne
‘paramAtmaprakAsh’ mAn
‘pAgal loko dharamIne paN pAgal kahe evI A chIj (vastusvarUp) chhe!
AhA... hA!
(kahe chhe ke) lyo, (AtmA) kAI karI shakato nathI, karI shakato nathI. (ame) kAI karI
shakatA nathI to prarUpaNA shun kAm karo chho? paN koN kare (prarUpaNA) bApu! I bhAShA je kAraNe
AvavAnI hoy I te tyAn Ave. AhA... hA! e AtmAnun kartavya nathI bApA! tane khabar nathI!
AhA... hA... hA! bhAShA chhe te anant paramANu no samAnajAtIy (dravyaparyAy) skandh chhe. (vaLI)
bhAShA anant paramANuno samAnajAtIy skandh chhe. e skandh pahelAn, pahelI je vargaNAparyAy hatI, eno
vyay thaIne bhAShApaNe (paryAy) thaI, paramANuo kAyam rahyA. I AtmAe bhAShA karI chhe ke A
jIbh halAve chhe AtmA, e vAtamAn kAI mAl nathI. (eTale ke te vAt khoTI chhe.) have tyAre loko
em kahe chhe ke bhAI! chAvI-chAvIne khAvun! peTamAn kAI dAnt nathI. em nathI kahetA? (kahe chhe ne...)
chAvI-chAvIne khAvun! peTamAn kAI dAnt nathI. (vaLI em kahe). (ahInyAn kahe chhe ke) koN chAve?
are prabhu! gajab vAt chhe!! e e (moDhAmAn) dAnt je hale chhe (khAtI vakhate). sthir hatAn enun
halavun-pahelI paryAyano vyay thyo ane halavAnI paryAyano utpAd thyo, dAnt rahyA kAraN ke e
paramANuthI thyA chhe. AtmAthI nahIn, jIbhathI nahIn. AhA... hA! bhagavAnathI nahIn. A to siddhAnt chhe
ne ek!! bhagavAn paramAtmA, trilokanAth tIrthankaradev birAje chhe, mahAvidehamAn birAje chhe. tyAn kundakund
AchArya gyA’ tA. ATh di’ rahyA’ tA. e nyAnthI AvIne A... shAstranI rachanA karI. (shrotA)
A divyagnAn tyAnthI lAvyA...!
(uttara) hA... hA... AvI vAt! jUnA panDito to em kahe ke ek
dravya bIjA dravyanun na kare em mAne to te digambar jain nathI. na kare em mAne I, karI

Page 341 of 540
PDF/HTML Page 350 of 549
single page version

gAthA – 103 pravachanasAr pravachano 341
(ja) shake. are, bhagavAt! tun tarI paryAyamAn utpanna rahIne (tArAmAn) tun kar. bIjA dravya chhe enA
utpAd-vyay enAmAn nathI? ane tenA dravyane kAraNe te kALe utpanna nathI? te te kALe paryAyanI
janmakShaN chhe teno vyay thAy ne bIjI (navI) paryAy thAy. ane (dravyaAtmA) ke paramANu kAyam
rahe. (emAn bIjo shun kare? AhA... hA... hA! Avun sAmbhaL‌yun nathI badhun lADanUmAn! kalakatAmAn (ke)
vepAramAn AhA... hA... hA! (shrotA) AkhI navI banAvI chhe (kolej) (uttara) navI ja chhe!
AhA... hA! bhagavAnano pokAr chhe. tIrthankaradev, kevaLI jineshvaraprabhu! eno pokAr chhe ke paramANu traN
paramANune chAr paramANu jayAre (skandharUpe) thAy. to traN paramANunI paryAyano vyay thAy ne chAr
paramANu (rUpe) paryAyano utpAd thAy, ane paramANupaNe kAyam rahe. tyAn e samAnajANIy
(dravyaparyAy) to dAkhalo (dIdho chhe.) have AtmA ne sharIr (ekasAthe dekhAy) e asamAnajAtIy
(dravyaparyAy) chhe. AtmAnI paryAy manuShyanI chhe atyAre. devamAn jashe tyAre devanI paryAy thashe. e
samaye-samaye AnI paryAy badale chhe e pUrvanI paryAy vinaShTa, navI paryAyanun utpanna (thavun) AtmAnun
kAyamapaNun chhe. sharIranA paramANuonI (paryAy) paN samAnajAtIyapaNe, je samaye chhe - je enI
janmakShaN chhe, e utpanna thAy chhe, te janmakShaNe bIjI paryAy (pUrvanI paryAy) nAsh thAy chhe. bIjI
(navI) paryAyanI janmakShaN paN e ja chhe. AhA... hA... hA! (shrotA) A shubh bhAv thyA andar
enun kem chhe?
(uttara) e badhun bhegun badhun shubhabhAv. shubhabhAv pahelo hoy bIje samaye vinaShTa thaI
jAy. ane pahelAn pachhI navI (paryAy) utpanna thAy. I vakhate shubhabhAv AtmAthI thayelo chhe. karmathI
nahIn. bhaI karma moLAn paDayAn mATe shubhabhAv thyo, (em’ nathI) AhA... hA! Akarun kAm bApA!
(shun kahe chhe?) A keLavaNI judI jAtanI chhe. AhA...! koI di’ maLI nathI. ane darakAre ya
karI nathI. raLavun... ne bAyaDI-chhokarAn hAre ramavun ne rAjI thAvun ne... A dhUL! e Dhor jevA avatAr
chhe badhA. AhA.. hA! Avo dhruv chhe AtmA!! kahe chhe ke! paranun ek pAndaDun (ya) halAvI shake nahIn.
AhA... hA! (jhADanA) pAndaDAn hale chhe ne...! pavanathI nathI halatAn em kahe chhe. AhA...! I dhajA chhe
ne dhajA! I pavanathI nathI halatI (pharapharatI) I dhajA je Am chhe ne Am-Am thAy chhe (emAn)
pUrvanI paryAyano vyay, navIn paryAyano utpAd ne samAnajAtIy paramANuonun TakI rahevun. e pavanane
laIne dhajA halatI nathI (pharapharatI nathI) mALe! AvI vAtun!
(shrotA) A to bhagavAn
banAvavAnI vAt chhe...! (uttara) hen, bhagavAn banAvavAnI vAt chhe. AhA.. hA! bhAI, bhagavAn ja
chho prabhu! tun gnAtA-draShTA chho. bhagavAnano artha I chhe ke tun gnAtA-draShTA chho! ‘gnAtA–draShTA potAnI
paryAyamAn paN karavun e paN nathI’ AhA... hA! ene paN jANavun-jANe em chhe. paranI paryAy to
kare I traNakALamAn hoI shake nahIn. AhA... hA! ame A karyun, thoDun ame A karyun. ATalA sudhArA
karyA... ne ATalI ame vyavasthA karI... ne avyavasthA hatI tenI vyavasthA karIne... dukAne ame hatA.
AhA... hA! amAre kumvarajIbhAIne eTalo (garva) hato men A karyun men karyun... A karyun AhAhAhA! shun
chhe A kIdhun? ATalun badhun. hun karyunne men karyun, bIjAne dukAn no’ hAlI hoy no’ AvaDI hoy... e
to puNyane laIne

Page 342 of 540
PDF/HTML Page 351 of 549
single page version

gAthA – 103 pravachanasAr pravachano 342
thAy. puNya chhe I nimitta chhe, te nimittathI kahevun (kahe puNya hoy to thAy) AhA... hA... hA... hA!
(kahe chhe ke) e to samAnajAtIyanA paramANuo tyAn chhe enI paryAyo tyAn thAy chhe. puNya
(karma) nA paramANuo samAnajAtIyanA chhe e nAthI A bahAranun (kArya) thAy chhe eme ya nahIn.
puNyane laIne paisA Ave chhe em nahIn em kahe chhe (ahInyAn). AhA... hA! (anyakShetrathI) Am
Ave em ke Am Ave. bIje chhe te Am Ave chhatAn paisAnI paryAy je hatI pUrvanI teno vyay
thaI, ane A utpanna thaI. paisAnA paramANu kAyam rahyA, karmane laIne nahIn (paN) paramANune laIne
Am thyun chhe. AhA... hA! bhAre kAm! A olo (kahe chhe ne) pAngaLo banAvI dIdho AtmAne,
pAngaLo nathI banAvyo, enI gnAtA-draShTAnI shaktino vikAs karyo chhe! AhA... hA! ‘jANanAr
dekhanAr prabhu tun chho.’
bIjI vAt’ mUkI de! AhA... hA!
(kahe chhe) paranun hun karI daun, bAyaDInun hun karI daun... ‘ardhAnganA’ kahe bAyaDIne! dhULe ya nathI
ardhAnganA, enun sharIr judun ne eno AtmA judo! enA AtmAnI ne sharIranI paryAy enAthI thAy
chhe. tArAthI thAy chhe nyAn? AhA...hA...hA! thoDAmAn keTalun nAkhyun!! AhA...hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “tem badhAy asamAnajAtIy dravyaparyAyo” pahelA I lIdhun. pahelAmAn
samAnajAtIyanun lIdhun dAkhalo (Apyo) pachhI badhAy samAnajAtIy dravyane laI lIdhun. AkhI duniyAnA
dravyo - chAr arUpI chhe, dharmAstikAy, adharmAstikAy, AkAsh, jIv ane be (kAL ne pudgal) “te
jIv ne pudgal to avinaShTa ane anutpanna ja rahe chhe, “tem badhAy asamAnajAtIy”
nArakInun
sharIr ne nArakIno jIv, e asamAnajAtIy (dravyaparyAy) chhe ane nArakInA sharIrano e je samaye
vyay thAy, te ja samaye sharIranA paramANu bIjI rIte pariName ane sharIrano tyAn vyay thAy, ane
manuShyapaNAmAn Ave (temAn) olAno vyay thAy (nArakIgatino ane olAno utpAd thAy
(manuShyagatino). andar AtmA to kAyam chhe. karmane laIne narkamAnthI (manuShyamAn) Avyo em nahIn.
karmane laIne narkamAn gyo e nahIn. kahe chhe ne Ane narka AyuShya bAndhyun chhe ne eTale karma narkamAn laI
gyA (AtmAne) em nathI. I jIvanI paryAyano utpad kAL ja I jAtano Am andar javAno chhe.
ek-ek pUrvanI paryAyano vyay, navIno utpAd, AtmAnun kAyam rahevun (chhe.) AhA... hA! Avun badhun
koNe karyun hashe ke Avun? bhagavAn kahe chhe ke men karyun nathI. hun to vANI AvI’ tI, vANI vANIne
kAraNe AvI chhe.
(shrotA) kaI kare nahInne kahevAy bhagavAn...! (uttara) sarvagnabhagavAn kahe chhe men
kAI karyun nathI. vANIne ya karI nathI. kAraNake vANIno paryAy pahelA no’ to. samAnajAtIy
paramANumAn. pachhI utpanna thayo (paryAy) paramANu kAyam rahyA. I to bhAShAvargaNA Upaje chhe. I vAt
kIdhI’ tI pAlItANe, pAlItANe gyA ne rAmavijayajI hatA (shvetAbanr) are, em khoTI vAt chhe
kevaLI bhAShA pahele samaye grahe, bIje samaye chhoDe, I grahe ne chhoDe? AhA... hA... hA!

Page 343 of 540
PDF/HTML Page 352 of 549
single page version

gAthA – 103 pravachanasAr pravachano 343
are... re! AvI vAto bhAre A to! ane ene mAnanArA ya maLe!! jUThA anAdithI jUThun sevyun
chhe te jUThAne maLe ne! AhA... hA! I karamane laIne thAy em I kahe chhe. I to charchA thaIne jeThAbhAI
hAre. kheDAvALA jeThAbhAI! shvetAbanr (hatA) pahelA AnhI (no) parichay, AvyA amarelI. ruche nahIn,
goThe nahI, ekadam ajANI vAt! pachhI ene parichay karatAn lAgyun ke vAt k kbIjI lAge chhe. pachhI e
lokomAn prashna mUkayA pachAs. Ano uttar Apo jo ThIk paDe to AmAnthI nahIn nIkaLun, uttar kyAyathI
maL‌yo nahIn sarakho, chhevaTe rAmavijayajI kahe ke mArI hAre charchA karo. pachhI kahe ke charchA karIe. paN pahelI
kabUlAt karo. rAmavijayajI kahe ‘karmathI vikAr thAy’ pahelI kabUlAt karo. A kahe mAre mAnya nathI.
(kahe chhe ke) vikArI paryAy chhe I to jIvanI, jIvamAn astitvane laIne thAy chhe. AhA...
hA... hA! karmanI paryAy chhe I karmamAn karmane laIne thAy chhe. gnAnAvaraNIyanI paryAy thAy chhe I karmanI
- paramANunI paryAy, pahelI hatI eno vyay thaIne karmarUpe thaI, ene AtmAne laIne AtmAe
rAgadveSh karyo, mATe te gnAnAvaraNIyanI paryAy thaI em nathI. mALun sArun! AmAn keTalo’ ka pheraphAr
karavo? mIThAlAlajI! A to badhun gAnDun kahevAy evun chhe. AhA... hA! hA! Aj AvyA? sansAranA
DAhyA te gAnDA kahe evun chhe! AhA... hA! bhAI, mArag judo bApA! kem ke anant AtmAo ne
anant paramANu chhe. te anantapaNe kyAre rahI shake? te te kALanA, potAnA pariNAmamAn, pote rahe to
rahe paN bIjAone pariNamAvI dye ane bIjA Ane pariNamAvI dye (to to) anant-anant, pRuthak
pRuthakapaNe nahIn rahe. AhA... hA! hen! AhA...! vItarAg mArag alaukik chhe. bApu! evun kyAy chhe
nahIn. parameshvar sivAy A vAt koI ThekANe chhe nahIn. vADAmAn nathI atyAre, vADAvALAoe to Undhun
mAryun! dayA pALo... ne vrat karone... apavAs karo... ne bhakti karo... ne pUjA karo... AhA... hA!
(kahe chhe) ahInyAn to paramAtmAnI pUjA karatAn, vANI je bolAy te paryAyanI utpatti bhAShA
(vargaNA) thI thaI chhe. ‘svAhA’ e bhAShAnI paryAy thaI chhe AtmathI nahIn. ane chokhA chaDAvyA Am
bhagavAnane, ardhya chaDAve I AngaLIthI nahIn ne AtmAthI nahIn. AhA... hA! chokhAthI paryAy, te rIte
pUrvanI paryAyano vyay thaI tyAn gayA chokhA I utapAdane chokhAnA paramANu kAyam (dhruv) chhe. chokhAnA
paramANunI paryAyathI e chokhA gayA chhe AtmAe Am mUkayA mATe gayA chhe em nathI. Are... AvI
vAtun have! kAne to paDe! ke k kchhe k kvAt A chhe em thAyane mANasane... Avun atyAr sudhI
mAnIe chhIe enA karatAn k kbIjI vAt chhe bApu!
(ahInyAn kahe chhe ke) “tem badhAy asamAnajAtIy dravyaparyAyo vinaShTa thAy chhe ane utpanna
thAy chhe parantu asamAnajAtIy dravyo to avinaShTa ane anutpanna ja rahe chhe.” A

Page 344 of 540
PDF/HTML Page 353 of 549
single page version

gAthA – 103 pravachanasAr pravachano 344
pramANe potAthI (arthAt dravyapaNe) dhruv.” chhe ne? (pAThamAn) dravyane be ThekANe - be artha karavA.
pachhI nIche chhe (phUTanoTamAn) ‘dravya’ shabda mukhyapaNe be arthamAn vaparAy chhe (1) ek to,
sAmAnyavisheShanA pinDane sAmAnya trikAL rahevun ane paryAy visheSh, e be thaIne paN dravya kahevAy
chhe. sAmAnyavisheShano pinDane arthAt vastune dravya kahevAmAn Ave chhe; jemake dravya utpAdavyayadhrauvyasvarUp
chhe. I rIte dravya kahevAmAn Ave chhe. (2) bIjun, vastunA sAmAnya anshane paN dravya kahevAmAn Ave chhe.
shun kIdhun? utpAdavyay ne dhrauvya - traN thaIne ek ene paN dravya kahevAmAn Ave chhe ane ek dhrauvya chhe
tene paN dravya kahevAy I nayanI apekShAe. AhA... hA! dravya kahevAmAn be prakAr chhe utpAd-vyay to
chhe. I utpAdavyay ne dhrauvya traN maLIne paN dravya kahevAmAn Ave chhe. pramANanun (dravya). ane utpAd-
vyay vinA ekalun dhruv trikALI enun lakSha karAvavA dhrauvyane paN dravya kahe chhe. e nayanun dravya chhe. ane
utpAd-vyay-dhrauvya sahit Akhun pramANanun dravya chhe. A... re... AhA...! pramAN shun ne nay shun?
vastusthiti evI chhe bhAI!
“A pramANe potAthI (arthAt dravyapaNe) dravyanA be artha lIdhA. lIdhA ne? dhruv ane
dravyaparyAyo dvArA utpAd vyay evAn dravyo utpAd–vyay–dhrauvya chhe.” darek dravya, darek padArtha utpAd-
vyayane dhrauvyasvarUp chhe. e rIte dravya kahIe ane utpAd-vyay chhoDIne trikALIne paN dravya kahIe.
(em) ‘dravya’ kahevAmAn be prakAr chhe.
visheSh kaheshe.....
OM

Page 345 of 540
PDF/HTML Page 354 of 549
single page version

gAthA – 104 pravachanasAr pravachano 34p
have dravyanAn utpAd-vyay-dhrauvya ek dravyaparyAy dvArA vichAre chhe-
परिणमदि सयं दव्वं गुणदो य गुणंतंर सदविसिट्ठं ।
तम्हा गुणपज्जाया भणिया पुण दव्वमेव त्ति ।। १०४।।
परिणमति स्वयं द्रव्यं गुणतश्च गुणान्तरं सदविशिष्टम् ।
तस्माद्गुणपर्याया भणिताः पुनः द्रव्यमेवेति ।। १०४।।
avishiShTasattva svayam darav guNathI guNAntar pariName,
tethI vaLI dravya ja kahyA chhe sarva guNaparyAyane. 104.
gAthA – 104.
anvayArtha– (सदविशिष्टं) sattA-apekShAe avishiShTapaNe, (द्रव्यं स्वय) dravya pote ja
(गुणतः च गुणान्तरं) guNamAnthI guNAntare (परिणमति) pariName chhe (arthAt dravya pote ja ek
guNaparyAyamAnthI anya guNaparyAye pariName chhe ane tenI sattA guNaparyAyonI sattA sAthe avishiShTa -
abhinna - ek ja rahe chhe.) (
तस्मात् पुनः) tethI vaLI (गुणपर्यायाः) guNaparyAyo (द्रव्यम् एव इति
भणिताः) dravya ja kahevAmAn Ave chhe.
TIkA– guNaparyAyo ekadravyaparyAyo chhe, kAraN ke guNaparyAyone ekadravyapaNun chhe (arthAt
guNaparyAyo ekadravyanA paryAyo chhe kAraN ke teo ek ja dravya chhe - bhinna bhinna dravyo nathI.) temanun
ekadravyapaNun AmraphaLanI mAphak chhe. (te A pramANe) jem AmraphaL pote ja haritabhAvamAnthI pItabhAve
pariNamatun thakun, pahelAn ane pachhI pravartatA evA
1haritabhAv ane 2pItabhAv vaDe potAnI sattA
anubhavatun hovAne lIdhe, haritabhAv ane pItabhAvanI sAthe 3avishiShTa sattAvALun hovAthI ek ja
vastu chhe, anya vastu nathI; tem dravya pote ja 4pUrva avasthAe avasthit guNamAnthI uttar avasthAe
avasthit guNe pariNamatun thakun, pUrva ane uttar avasthAe avasthit
----------------------------------------------------------------------
1. hariNabhAv - lIlo bhAv; lIlI avasthA; lIlApaNun.
2. pItabhAv - pILo bhAv; pILI dashA; pILApaNun (pahelAn kerInI lIlI avasthA hoy chhe pachhI pILI thAy chhe.)
3. avishiShTa sattAvALun - abhinna sattAvALun; ek ja sattAvALun. (kerInI sattA lIlA tathA pILA bhAvanI sattAthI abhinna chhe, tethI
kerI ane lIlo bhAv tathA pILo bhAv ek ja vastuo chhe, bhinna vastuo nathI.
4. pUrva avasthAe avasthit - guN pahelAnI avasthAmAn rahelo guN; guNato pUrva paryAy, pUrva guNaparyAy.

Page 346 of 540
PDF/HTML Page 355 of 549
single page version

gAthA – 104 pravachanasAr pravachano 346
te guNo vaDe potAnI sattA anubhavatun hovAne lIdhe, pUrva ane uttar avasthAe avasthit guNo sAthe
avishiShTasattAvALun hovAthI ek ja dravya chhe, dravyAntar nathI. (kerInA draShTAntanI jem, dravya pote ja
guNanA pUrvaparyAyamAnthI uttaraparyAye pariNamatun thakun, pUrva ane uttar guNaparyAyo vaDe potAnI hayAtI
anubhavatun hovAne lIdhe, pUrva ane uttar guNaparyAyo sAthe abhinna hayAtI hovAthI ek ja dravya chhe,
dravyAntar nathI; arthAt te te guNaparyAyo ane dravya ek ja dravyarUp chhe, bhinna bhinna dravyo nathI.)
vaLI jem pItabhAve Upajatun, haritabhAvathI naShTa thatun ane AmraphaLapaNe Takatun hovAthI,
AmraphaL ek vastunA paryAy dvArA utpAd-vyay-dhrauvya chhe, tem uttar avasthAe avasthit guNe
Upajatun, pUrva avasthAe avasthit guNathI naShTa thatun ane dravyatvaguNe Takatun hovAthI, dravya
ekadravyaparyAy dvArA utpAd-vyay-dhrauvya chhe.
bhAvArtha– AnA pahelAnI gAthAmAn dravyaparyAy dvArA (anek dravyaparyAy dvArA) dravyanAn utpAd-
vyay-dhrauvya batAvavAmAn AvyAn hatAn. A gAthAmAn guNaparyAy dvArA (ek dravyaparyAy dvArA) dravyanAn
utpAd-vyay-dhrauvya batAvyAn chhe. 104.

OM