Pravachansar Pravachano-Gujarati (English transliteration). Date: 29-06-1979; Gatha: 109.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 33 of 44

 

Page 418 of 540
PDF/HTML Page 427 of 549
single page version

gAthA – 108 pravachanasAr pravachano 418
pravachana tA. 29–6–79.
‘pravachanasAr’ gAthA- 108.
have sarvathA abhAv te atadbhAvanun lakShaN hovAno niShedh kare chhe– atadbhAv kIdho mATe
sarvathA bhinna chhe, bIjA pradeshe (je) bhinna chhe em A nathI.
जं दव्वं तण्ण गुणो जो गुणो सो तच्चमत्थादो ।
एसो हि अतब्भावो ण्ेव अभावो त्ति णिद्दिट्ठो
।। १०८।।
svarUpe nathI je dravya te guN, guN te nahi dravya chhe,
–ane atatpaNun jANavun, na abhAvane; bhAkhyun bhAkhyun jine. 108.
ATalI apekShAe tene atatpaNun kahyun bIjI rIte atatpaNun chhe nahIn. paranI apekShAe (pradesh
bhinnatAnI apekShAe) je atatpaNun chhe evun A atatpaNun nathI. AtmA ane paradravyane tem tadna
bhinnatA chhe. evun ahInyAn nathI. ahInyAn to ‘te-bhAv e bhAvapaNe nathI’ e apekShAe atatpaNun chhe.
AhA... hA... hA... hA! dAdA, tame to digambar pahelethI chho! to vAnchyun nathI tame A. kaI atyAranun
nathI A. A to pustak (‘pravachanasAr’) pahelethI chhe. kundakundaAchArya! (gAthA) ekaso ATh.
TIkA– “ek dravyamAn, je dravya chhe te guN nathI, “je guN chhe te dravya nathI– e rIte je
dravyanun guNarUpe abhavan (–nahi hovun) athavA guNanun dravyarUpe abhavan.” dravyanun guNarUpe abhavan
ne guNanun dravyarUpe abhavan- be nI (A) apekShA e
“te atadbhAv chhe.” te rIte atadbhAv chhe.
“kAraN ke ATalAthI ja anyatvavyavahAr (–anyatvarUp vyavahAr) siddha thAy chhe! AhA... hA...
hA! keTalun spaShTa karyun chhe! ‘kAraN ke ATalAthI ja’ eTale ke dravyanun guNarUpe nathI ne guNanun dravyarUpe
nathI. eTalethI ja anyatvavyavahAr eTale anyatvarUp vyavahAr, (siddha) thAy chhe.
“parantu dravyano
abhAv te guN em nathI. AhA... hA! dravyano abhAv te guN, guNano abhAv te dravya– evA
lakShaNavALo abhAv te atadbhAv nathI.”
AhA... hA! samajANun kAI? AhA.. hA! (jem)
paradravyanun tadna anyapaNun -bhinna karyun, evun anyapaNun AmAn nathI. dravya bilakul guNarUpe nathI ne
guN, paryAy rUpe nathI I to (atadbhAvanI) apekShAe tadna kIdhun. ‘abhAv te atadbhAv nathI’ “jo
em hoy to (1) ek dravyane anekapaNun Ave.”
AhA... hA! to sattAguN, gnAnaguN, darshanaguN
evA anantaguN, anant na rahe. ane to anantaguN chhe I to anant dravya Ave (dravya rUpe thaI
jAy.) ‘ek dravyane anekapaNun Ave, athavA
“ubhayashUnyatA thAy.” (arthAt banneno abhAv
thAy.) bey no nAsh thAy.

Page 419 of 540
PDF/HTML Page 428 of 549
single page version

gAthA – 108 pravachanasAr pravachano 419
(tadna abhAv rUpe) dravya te guN nahIn ne guN te dravya nahIn (jo em hoy to) bey no nAsh
thAy. AhA... hA... hA! jhINun to bahun!! “parantu dravyano abhAv te guN, guNano abhAv te dravya –
evA lakShaNavALo abhAv te atadbhAv nathI.’ jo em hoy to ek dravyane anekapaNun Ave,
ubhayashUnyatA thAy.
beyano abhAv Ave. athavA apoharUpatA thAy.” ek-bIjAno tadna tyAg.
tadna tyAg (eTale) dravyane guNano tyAg, guNane dravyano tyAg (te apoharUpatA thAy) tathA tene
anyapaNAno prasang Ave. AhA... hA! e pahelo bol kahyo, bIjo bol kaheshe visheSh.
pravachana tA. 29–6–79.
‘pravachanasAr’ 108 gAthA. emAn nIchethI chAle chhe. ‘ubhayashUnyatA thAy’ I. pharIne laIe.
‘dravyano abhAv te guN ne guNano abhAv te dravya’ em mAnatAn, pratham doSh A pramANe Ave.
pharIne (laIe chhIe.) dravya chhe eno abhAv te, guN chhe. anyatvavyavahAr barAbar chhe. dravya ane
guNane anyatva te barAbar chhe. paN dravyano abhAv te guN, ane guNano abhAv te dravya, e vAt
jUThI chhe. emAn beyanI shUnyatA thaI jAy chhe.
“parantu dravyano abhAv te guN, guNano abhAv te
dravya.” – evA lakShaNavALo abhAv te atadbhAv nathI. jo em hoy to. (1) ek dravyane
anekapaNun Ave, (2) ubhayashUnyatA thAy (arthAt banneno abhAv thAy), athavA (3)
apoharUpatA thAy. te samajAvavAmAn Ave chhe–
(e pahelo bol kahyo, have bIjo bol.)
(ahInyAn kahe chhe ke) (dravyano abhAv te guN ane guNano abhAv te dravya em mAnatAn,
pratham doSh A pramANe Ave e kahe chhe. “(1) jem chetanadravyano abhAv te achetanadravya chhe,
achetanadravyano abhAv te chetanadravya chhe.”
AhA... hA! chetanadravya chhe eno abhAv achetanadravya chhe.
karam, sharIr, vANI, man- badhun achetan (chhe.) e achetanadravyano abhAv te chetanadravya chhe em Thare.
–e rIte temane anekagaNun chhe (be–paNun) chhe, tem dravyano abhAv te guN, ane guNano abhAv te
dravya– e rIte ek dravyane paN anekapaNun Ave (arthAt dravya ek hovA chhatAn tene anekapaNAno
prasang Ave.)
” dravya te guN nahIn em kIdhun. etrap rIte anyatva chhe. paN dravyano abhAv te guN,
ane guNano abhAv te dravya, - to be ya satya nahIn samajAve. beyanI shUnyatA thashe. AvI have vAtun!
ahA... hA! AchArye vAt siddha karavA keTalI (yuktio ApI chhe!) kAraN ke dravya chhe, e
anekaguNano pinD chhe. have I guN chhe te dravya kahIe, to to guN chhe I tadbhAve bhinna chhe. ane dravya
chhe I tadbhAvabhinna chhe. tadbhAv bhinna chhe apekShAe atadbhAv chhe. to atadbhAv evo nathI, ke
bIjAno tadna abhAv. evo anyatva (bhAv)

Page 420 of 540
PDF/HTML Page 429 of 549
single page version

gAthA – 108 pravachanasAr pravachano 420
nathI AhA... hA! A to badhA nyAyanA granth chhe!
(ahInyAn kahe chhe ke) (athavA ubhayashUnyatArUp bIjo doSh A pramANe Ave.” (1) “jem
suvarNano abhAv thatAn suvarNapaNAno suvarNapaNun eno abhAv thAy.” suvarNa eTale dravya, suvarNano
abhAv thatAn suvarNapaNAno abhAv thAy.
“suvarNapaNAno abhAv thatAn suvarNano abhAv thAy– e
rIte ubhayashUnyatA (banneno abhAv) thAy, tem dravyano abhAv thatAn guNano abhAv thAy, AhA...
hA! dravyathI, guN tadran abhAv chhe. em kahe (mAne) to beyanI shUnyatA Ave. jo dravya tadna bhinna
ane guN tadna bhinna (hoy) to dravyano paN abhAv thAy. guNasvabhAvavALun dravya chhe. to jo
dravyano tadna abhAv kaho to guNano abhAv thaI jAy. ane guNano abhAv kaho to dravyano abhAv
thaI jAy. ko’ vepArIne... A nyAy pakaDe! (shrotA) kem no’ pakaDe, vepArIne buddhi nathI!
(uttara) tame to vakIl chho. to A (vepArInI vakIlAt!) (shrotA) vepArIne buddhi nathI?
(uttara) AhA... hA! siddha to em karavun chhe, ke traN chhe-dravya-guN-ne paryAy. to I apekShAe
enun anyapaNun chhe. paN dravyano abhAv te guN ne guNano abhAv te dravya, em nathI. shAntibhAI!
AmAn tamAre chopaDAmAn Avatun no’ hoy kyAn’ ya! Aje Avyun chhe (patrikAmAn) sampUrNa AhAr
vinA chAlatun nathI! (parantu ahInyAn to) siddha I karavun chhe ke (je) guN chhe eno bhAv, dravyathI
atadbhAv chhe. jevo te guNabhAv chhe tevo ja dravyabhAv chhe em nahIn. (kAraN) dravya ekarUp ‘bhAv’
chhe. guNabhAv anekarUp ‘bhAv’ chhe. AhA... hA! paN (ekabIjAmAn) tadna abhAv jovA jAv (to
to) dravyanA abhAve guN paN nahIn rahe ane guNanA abhAve dravya paN nahIn rahe. AhA... hA! emAn
(be vachche) atadbhAv tarIke ane rApaNun kahevAmAn Avyun, chhatAn paN ekabIjAmAn tadna abhAv
tarIke, gaNasho, to bey nI shUnyatA thashe. samajANun kAI?
(kahe chhe) AhA.. hA! Avun vepArIne to Avyun no’ hoy koI di! loDhAnA vepAramAn Ave
chhe Avun? AhA... hA.. hA! ahInyAn to (kahe chhe) paradravyathI to (Atmadravyane) abhAv chhe. paN
darek padArthamAn-dravya ane guN chhe. e (be) vachche atadbhAv chhe. e atadbhAvanI apekShAe tene
(dravya ane guNane) anyatva kahevAy chhe. paN sarvathA-dravyamAn guN nathI ne guNamAn dravya nathI to to
beyano abhAv thaI jAy. AhA... hA! samajANun kAI? AhA... hA... hA! AchAryoe! are! jagatane
karuNA karIne! ek-ek (nyAyane) A shabdo! A TIkA! apramattadashAmAn rahevun! jANanAr rahevun!
AhA.. hA! emAn vaLI A vikalpa (TIkAno) Avyo to A TIkA (rachAI gaI.) AhA... hA...
hA! bhavyonA hitane mATe.
(ahInyAn kahe chhe ke) “e rIte ubhayashUnyatA thAy.” eTale bey no abhAv thaI jAy, dravyano
ne guNano. (jo em koI mAne) tadna dravyathI guN judA ne guNathI dravya judun (to to) beyano

Page 421 of 540
PDF/HTML Page 430 of 549
single page version

gAthA – 108 pravachanasAr pravachano 421
abhAv thaI jAy. em tadna bey judA chhe nahIn. mAtra eTalun ja ke e bhAvarUpe te nathI, dravyanA
bhAvarUpe guN nathI ne guNanA bhAvarUpe dravyabhAv nathI, eTalI anyarUpatA ne atadbhAvane (ahInyAn)
siddha karavun chhe. paN dravyathI guN sarvathA judA ne guNathI dravya sarvathA judun (hoy to to) beyanI
shUnyatA thaI jashe. dravya guNavinA na hoy to guN dravya vinA na hoy. barAbar chhe? (shrotA) jI.
hA. jI. hA!
(ahInyA kahe chhe ke) “(athavA apoharUpatA nAmano trIjo doSh A pramANe Ave.)”
(3) “jem paT–abhAvamAtra ja ghaT chhe.” vastranA pUraN abhAvarUp ghaT chhe. (arthAt vastranA kevaL
abhAv jeTalo ghaDo chhe ane ghaDAnA kevaL abhAv jeTalunr ja vastra chhe.) – e rIte banneno
apoharUpatA chhe.”
banne vachcheno (sarvathA nakArAtmakapaNun; sarvathA bhinnatA.) nakAr chhe, “tem dravya–
abhAv mAtra ja guN thAy, guN abhAvamAtra ja dravya thAy.”
dravyane guNano (sarvathA) tyAg ne
guNano (sarvathA nakArAtmakapaNun) tyAg te dravya- “e rIte AmAn paN (dravya–guNamAn paN)
apoharUpatA thAy (arthAt kevaL nakArarUpatAno prasang Ave.) ”
AhA... hA! ghaDo chhe ane ghaDAnA
kevaL abhAv jeTalunj vastra chhe- e rIte banneno apoharUpatA chhe. (have) “tem dravya-abhAvamAtra ja
guN hoy ne guN-abhAvamAtra ja dravya hoy (arthAt) dravyanA abhAvamAtra ja guN judo rahe, jem
paTathI taddan judo ghaT chhe. em dravyathI tadna judo guN rahe ane guN- abhAvamAtra ja dravya hoy,
guNanA abhAvamAtra ja ekalun dravya judun hoy (guN vinAnun) e rIte AmAn paN (dravya-guNamAn paN)
apoharUpatA thAy. (arthAt kevaL) nakArarUpatA Ave- sarvathA nakAr Ave. (dravya-guNane) sarvathA
nakAr-sarvathA bhinnatA em bane nahIn. kathanchit tadbhAvano judo (bhinna) gaNIne atadbhAv kahayo chhe.
‘tadbhAve-nahIn’ e gaNIne judA- judA kahayun chhe. paN tadna-sarvathA (bhinnatA) guN vinAnun dravya,
ane dravya vinAno guN- (em) sarvathA kaho to beyanI shUnyatA thaI jashe. dravya vinA guN na rahI
shake, guN vinA dravya nahIn rahI shake. AhA... hA... hA! Avun kyAn’ ya Ave tamAre vepAramAn? AhA..
hA.. hA... hA!
(shrotA) korTamAn Ave! (uttara) koraTamAn kyAn kahevun chhe, A to vepArIone kahevun
chhe ne...! AhA... hA... hA!
(kahe chhe ke) siddha shun karavun chhe? ke vastu je chhe. e dravya chhe. have enA gnAn Adi sattA
Adi guN chhe. have I be vachche (ekabIjAno) sarvathA abhAv mAno (eTale) dravyanA abhAvarUpe
guN ane guNanA abhAvarUpe dravya, to beyano nakAr thaI jashe. bey shUnya thaI jashe. dravya vinA guN
rahI shake nahIn ne guN vinA dravya rahI shake nahIn. AhA... hA! samajAy chhe?
(ahInyAn kahe chhe ke) “–e rIte bannene apoharUpatA chhe, tem dravyaabhAvamAtra ja

Page 422 of 540
PDF/HTML Page 431 of 549
single page version

gAthA – 108 pravachanasAr pravachano 422
guN thAy.” vastunA abhAv mAtra ja ekalo gnAnaguN judo! jene dravyane ane ene kAI sambandh
nathI. em jo kahevA jAv, bey bey vAtano (vastuno) abhAv thaI jashe. AhA.. hA! AchAryoe
kAm! karuNAnI kRupA AvI chhe ne...! karuNA varase chhe jagat upar he! prANIo! je rIte vastu chhe tene
(te rIte) samajo. ane samajyA pachhI antarathI, bhed karo parathI. ane abhedanI draShTine khIlavo!!
abhedadraShTine khIlavo
!! AhA... hA! evI vAt karI chhe. A to jene sansAranA bhay lAgyA hoy,
chorAshInA avatAranA Dar lAgyA hoy, ene mATe A vAt chhe. jene bhavano abhAv karavAno bhAv
hoy, ene A rIte (eTale) je rIte kahyun chhe e rIte - emAnthI ochhun, adhik, viparIt e nahIn.
(em yathArtha samajIne.)
AhA... hA! jemAn sharIrano tadna abhAv te AtmA! ane AtmAno tadna abhAv (jemAn)
te sharIr. barAbar chhe? (athavA) A sharIrano tadna abhAv te AtmA! ane AtmAno tadna
abhAv te sharIr. em dravyano tadna abhAv te guN, ane guNano tadna abhAv te dravya. em kahevA
jAIsh to (em mAnIsh to) bey no nAsh thaI jashe. AmAn samajAy chhe kAI? AhA... hA! are!
digambar santoe to gajab karI nAkhyo!! kalyAN karavAno mArga nyAl! nyAl karavun chhe A to!
AhA.. hA! olAmAn viShNumAn kahe chhe. svAmInArAyaNamAn em kahe. svAmInArAyaN em kahe. nyAl
karyA! olA (sahajAnand) mAns (Adi) chhoDAve kAThIne (koLI jevI jAtine). brahmachArI kahetA ke
ene laIne chhAp bahu paDI jAy (samAjamAn.) brahmacharyanun pAkun bahu kahetA ho! ek phere enI bAI
hatI ek hatI kAThIyANI, I beThI’ tI chhatAn enA taraph draShTi nahIn. paN vastunI khabar nahIn
eTale...... (mithyAtva to kharun) AhA... hA!
ahInyAn kahe chhe. AhA...hA! bhagavAn AtmA, jem paradravyathI abhAvasvarUp chhe. tem potanA
guNathI tadna abhAvasvarUp chhe, ane dravya chhe te guNathI tadna abhAvasvarUp chhe- jem vastrathI ghaDo
tadna abhAvasvarUp chhe. ghaDAthI vastra tadna abhAvasvarUp chhe-em jo (dravyaguNathI) abhAvasvarUp hoy
to shUnya thaI jAy. AhA...hA! samajANun kAI? dhyAn rAkhe to bhAShA to bhAShA to sAdI chhe. A to
mArag evo chhe bApu! AhA.. hA! sarvagnabhagavAn! trilokanAth! emanI vANI AvI I gaNadharoe
rachI. eno A namUno rahyo chhe A! AhA...hA! em na samajavun ke A sAdhAraN atyAre pAnchamo
Aro chhe ne...! phalANun chhe ne (DhIkaNun) chhe... mATe! (A to) bhagavAnanI sAkShAt vANI chhe!!
traNalokanA nAth, sarvagnadevanI vANI chhe prabhu! tane parathI tadna bhinna batAvyo. e to barAbar chhe.
(vaLI) tane-dravya ne guNathI atadbhAv tarIke bhinna batAvyo. paN ethI tun em mAnI le ke dravya te
guN nahIn ne guN te dravya nahIn (sarvathA to) moTo doSh Avashe. (ane tethI) guN-guNInA bhedanI
siddha nahIn thAy, ane dravya vinA guNanI (paN) siddhi na thAy, ane guN vinA dravyanI paN siddhi
nahIn thAy, vAt sAdhAraN nathI. AhA..hA..hA! jangalamAn vasyA, santo jagatane! AhA...hA...hA!

Page 423 of 540
PDF/HTML Page 432 of 549
single page version

gAthA – 108 pravachanasAr pravachano 423
jAher karIne (jagatane) jAgRut kare chhe. jAher karIne jAgRut kare chhe ne (kahe chhe) prabhu tun parathI to
trikAL bhinna (chho.) A karamathI, sharIrathI, vANIthI are! dev-guru chhe enAthI tun tadna bhinna
(chho.) AhA... hA! (e parane) dravyane viShe mAn. em nathI.
(kahe chhe) ame (dravya-guN vachche) anyatva kahyun kharun, dravya te guN nahIn ne guN te dravya nahIn
(evun) anyatva, atadbhAv tarIke, ‘te-bhAv nahIn’ (eTale) dravyabhAv te guNabhAv nahIn, e apekShAe
(eTale ke) dravyabhAv te guNabhAv nahIn ne guNabhAv te dravyabhAv nahIn. e apekShAe ame atadbhAvarUpe
anyatva kahayun. ane eno artha tun evo laI jA ‘guNamAtrano abhAv te dravya ane dravyamAtrano abhAv
te guN’ to beyanI shUnyatA thaI jashe. AhA... hA! A to lojik chhe. bahu nyAy! kAyadA shAstra chhe
bhagavAnanun! sarakAranA kAyadA nondhe chhe ne A vakIlo! A to bhagavAnanA kAyadA chhe prabhu! vastunI
maryAdA A rIte chhe. e rIte maryAdAnun gnAn yathArtha na Ave, tyAn sudhI svabhAv taraph DhaLI nahIn shake!
AhA... hA! je rIte tenI maryAdAbhedanI apekShAe chhe. to atadbhAvanI apekShAe anyatva chhe. ane guN
vinAnun ekalun dravya na rahI shake ne dravya vinA ekalA guN na rahI shake I apekShAe temAn beyabhAv
ekasAthe chhe. AhA... hA! (arthAt) bey bhAv (guNabhAv ne dravyabhAv) ekasAthe chhe. dravyabhAv vinA
guNabhAv na rahe ane guNabhAv vinA dravyabhAv na rahe. (chhatAn) dravyabhAv ne guNabhAv vachche atadbhAv
anyatva to kahayun! AhA... hA... hA! AvI vAt kyAn chhe bApu? ekalA! digambar santo e to jainadharma!
kevaLagnAnanA keDAyato chhe bApA! A raste ja kevaLagnAn thavAnun chhe!
kevaLInA kaheN chhe. moTA puruShanA veN chhe. AhA... hA! paramAtmA trilokanAthanA kaheN,
prabhunA AvyA A veN, AhA...! eno nakAr na thAy. AhA...! tun game evA DahApaNamAn chaDI gayo
ho, paN A rIte nahIn hoy to DahApaN tArun nahIn kAm Ave. AhA... hA!
“tyAn ne tyAn tyAn
samAI jA’ guN chhe ene dravyamAn abhed rIte AhA... hA! chhe bhale atadbhAv paN chhatAn guN,
dravyamAn bheLavI de!
AhA... hA... hA! tyAre tane dravyadraShTi thaIne samyak jevun satya chhe, evI satyadraShTi
pragaTashe!
AhA... hA... hA... hA! je draShTi-savAramAn Avyun hatun ‘bhed–vignAn’ pratham mUL kAraN ja
e chhe.’
AhA... hA... hA! bhedavignAn te mUL kAraN chhe. e to, AtmAno Ashray lo (temAn) parathI
judo paDIne AtmAno Ashray lIdho temAn bhed-vignAn ja mULakAraN chhe. bhale (‘samayasAr’ gAthA-
11)
भूदत्थमस्सिदो खलु सम्मादिट्ठि हवदि जीवो।। bhUtArthano Ashray laIne samyagdarshan thAy, tyAn
paN bhed-vignAn ja Avyun. AhA.. hA! parathI bhinna; svabhAvathI abhinnanI draShTi thatAn samyagdarshan
thAy. tyAn paN parathI bhinna ne svabhAvathI abhinnanI draShTi thatAn samyagdarshan na thAy. tyAn paN parathI
bhinna ne svathI abhinnanI vAt AvI. eTale bhed mUlata kAraN. kAraN ke anant dravyo chhe. ek hoy
to (bhed-gnAn na hoy) (parantu) anant dravyo chhe ane ek-ek

Page 424 of 540
PDF/HTML Page 433 of 549
single page version

gAthA – 108 pravachanasAr pravachano 424
dravyamAn paN guNabhed ne dravyabhed chhe. (mATe bhed-gnAn hoy chhe.) paN jevo anyathI bhinna bhAv chhe
(AtmAne) evo guN ne dravya vachche abhAv nathI. AhA... hA! shun kahun eno (bhAv)! vAt kare
chhe! chhe sAdI (vAt) paN bahu UnchI! AhA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) - “e rIte bannene apoharUpatA chhe, eTale bannemAn apoharUpatA
(arthAt) banneno nakAr thaI jAy. “tem dravyaabhAvamAtra ja guN thAy, guN–abhAvamAtra ja dravya
thAy– e rIte AmAn paN (dravya– guNamAn paN) apoharUpatA thAy.” apoharUpatA (eTale artha
juo phUTanoTamAn) apoharUpatA= sarvathA nakAratmakapaNun; sarvathA bhinnatA. sarvathA judApaNun thaI jAy,
sarvathA ekabIjAno tyAg, dravyane guNano tyAg, guNane dravyano tyAg, em thaI jAy. AhA... hA!
parathIy to shUnya chhe. paranun to grahaN -tyAg AtmAmAn chhe ja nahIn. paramANuthI mAnDIne chha dravyo,
bhagavAn Adi- e badhAnno grahaN- tyAg AtmAmAn chhe ja nahIn. evo to eno svabhAv chhe. paN
eno (dravyano) je guN chhe. e guNane ane guNIne (be) vachche atadbhAv (anyapaNun) chhe. AhA...
hA! par-trilokanAthathI tArun judApaNun, e to bilakul abhAvasvarUp chhe. sarvathA abhAvasvarUp chhe.
em gnAn te AtmA nahIn ne AtmA te gnAn nahIn, evo sarvathA abhAv nathI emAn (AtmAmAn) I
to atadbhAv (chhe.) eTale dravyabhAv chhe te guNabhAv nahIn guNabhAv chhe te dravyabhAv nahI, paryAyabhAv
chhe te guNabhAv nahI I apekShAe bhAvane bhinna kahayo. (jo) sarvathA bhinna karavA jA (to) nahIn rahe
dravya, nahIn rahe guN ne nahIn rahe paryAy. AhA... hA! sAdhAraN mANasane lAge ke sAv bhed Avo!
sAdhAraN nathI e bhed! AhA... hA! tadna bhinnatA ane svabhAvabhAv bhinna - be vachche bhed.
(eTale) parathI tadna bhinnatA ane dravyamAn dravyaguN sAthe sarvathA abhAv nahIn, paN atadbhAv tarIke
anyatva kharun. ene paN tun kADhI nAkh (ne sarvathA anyatva mAn) to nahIn hAle. (em) guN-
guNIne atadbhAv tarIke anyatva kahyun em be vachche sarvathA anyatva mAn to ekey nahIn thAy.
AhA... hA!
(kahe chhe ke) ko’ sukhalAlajI! A pravachanasAr vAnchyun chhe ke nahIn? (shrotA) hA, prabhu!
(uttara) vAnchyun chhe. tame to navarA chho. AhA... hA! “arthAt kevaL nakArarUpatAno prasang Ave.”
mATe dravya ane guNanun ekatva, ashUnyatva ne anapohatva IchchhanAre.”
kathanchit prakAre dravyane guNanun
ekapaNun, ashUnyatva ane anapohatva IchchhanAre
“yathokta ja jevo kahyo tevo ja atadbhAv
mAnavAyogya chhe.” ahInyAn vAt A siddha karI chhelle! atadbhAv A rIte mAnavAlAyak chhe. shI
rIte? ke dravya chhe te ‘bhAv’ ane guN chhe te ‘bhAv’ e be vachche atadbhAv chhe. anyatva eTalun.
paN bey vachche (ekabIjAno) tadna abhAv chhe (eTale ke) atadbhAv chhe te judI vAt chhe ne sarvathA
abhAv chhe te judI vAt chhe. sarvathA abhAvamAn to dravye ya bhinna rahe ne guNe ya bhinna rahe. dravya vinA
guN ne guN vinA dravya (mAno to) badhun shUnya thaI jashe. AhA... hA... hA!

Page 425 of 540
PDF/HTML Page 434 of 549
single page version

gAthA – 108 pravachanasAr pravachano 42p
keTalo nyAy nIkaLe chhe!! mANaso to bahAranI kriyAmAn joDAI gayA!! paN vAstavik tattva je chhe te
gnAnamAn-bhAvamAn bhAsan thavun joIe, e kahe chhe. kem ke bhAsan vinA enI pratIti nahIn thAy.
AhA...hA!
(kahe chhe) (vastunI sthiti) je rIte chhe bhed-abhed, e rIte bhAsan (bhAvanun) na thAy, to
tattvanI ruchi (yathArtha) nahIn thAy. AhA.. hA! nyAn kAI ene kriyAkAnD nahIn kAm Ave jarIe!
AhA.. hA! (shrotA) kriyAkAnDamAn to kAI vichAravun na paDe ne...! (uttara) kriyAkAnDamAn to
vichAravAnun shun? shun dravya ke guN ke paryAy...
(shrotA) vichAravAnun nahInne..... paN! (uttara) kalesh
chhe kalesh! bIjA adhikAramAn kIdhun chhe kalesh chhe kalesh (e kriyAkAnD) karo to karo! AhA.. hA! kalesh
chhe! prabhu! tun to rAgathI tadna abhAvasvabhAv chho. guNathI to tadna abhAvasvabhAv nahIn, guNathI to
atadbhAv chhe, paN rAgathI to (AtmA) tadna abhAvasvarUp chhe. AhA.. hA! samajANun kAI?
enAthI to tadna abhAvasvarUp chhe tenI sharIranI kaIpaN kriyA thAy, ke sharIr tane kriyAmAn kaIpaN
madad (rUp) thAy. em bilakul nathI. kAraN (ke) be vachche tadna abhAvasvabhAv chhe. em guN
ane dravya vachche tadna abhAvasvabhAv nathI. phakat ‘bhAv’ mAn pher chhe eTalo atadbhAv kahyo. ke dravya
te guN nahIn ne guN te dravya nahIn. eTale koI mAnI le ke atadbhAv chhe eTale anyabhAv chhe tethI
e vastu ja judI chhe tadna (arthAt) dravya judun ne guN judo- to beyanI shUnyatA thashe. bApu! tane
yathArtha nahIn samajAy. AhA...hA!
(kahe chhe ke) ane ahInyAn beyane-guNIne guNane atadbhAv kahyo chhatAn te judA nathI. dravya
pariNamatAn, guN pariName chhe bhegAn. bhAI! Ave chhe ne ‘chidavilAs’ mAn...! chiddavilAs’mAn (Ave
chhe) guN pariNamatAn dravya pariNamatun nathI. jo tame dravyathI guN tadna judo ja kaho, to guN
pariNamatAn dravya pariNamatun nathI. AhA... hA... hA! ‘chiddavilAs’ mAn chhe.
[‘dravya adhikAr’ (3)
द्रव्यत्वयोगाद् द्रव्यम्’ – “guNaparyAyone dravyA vagar dravya na hoy (dravya pote) dravIne. guN–
paryAyamAn vyApIne tene pragaT kare chhe.”] dravya pariNamatAn guN pariName chhe, kAraN ke dravya to guNano
pinD chhe. dravya pariNamatAn guN pariName chhe. AhA... hA! (guNI-guN) be vachche atadbhAv hovA chhatAn,
be vachche anyatvano, tadna anyatvano abhAv chhe. mATe dravya pariNamatAn guN pariName chhe. AhA...
hA... hA!
(shrotA) anantaguNano pinD chhe dravya eTale, dravya pariName guN to pariName ja ne...!
(uttara) dravya pariName eTale guN (pariName). guN pariName eTale dravya pariName em nahIn. dravya
pariNamatAn guN pariName chhe. AhA...hA! kAraN ke anantaguNano Ashray dravya chhe.
(द्रव्याश्रया निर्गुणा
गुणाः) AdhAr eno dravya chhe (tethI) dravya pariNamatAn guN pariName chhe. AhA...hA...hA!

Page 426 of 540
PDF/HTML Page 435 of 549
single page version

gAthA – 108 pravachanasAr pravachano 426
(kahe chhe) samyagdarshananI paryAy thatAn paN, dravya pariName chhe I. AhA... hA! trikALIdhruvasvarUp
hun chhun evI dravya upar draShTi ApatAn, dravya pariName chhe samyagdarshananI paryAyapaNe, AhA...! emAn
(badhA) guN pariName (chhe) e AvI gayun! jeTalA guNo chhe eTalA anshapaNe vyaktapaNe-pragaT
pariName chhe. AhA... hA! dravya pariNamatAn-dravya upar draShTi ApatAn, dravyano Ashray letAn, dravya
pariNamatAn enA anantAguNo chhe te (sarva) pariName chhe. tethI te dravyanA pariNamatAn - draShTi dravya upar
rAkhatAn (ekAgra thatAn) anantAguNo jeTalA chhe tenI shaktinI vyaktatA, pariNamanapaNe pragaT pariName
chhe. AhA... hA... hA! Avun (svarUp) kahe chhe.
(shrotA) enun pariNaman paryAyapaNe... (uttara)
dravya pariNamyun. dravya pariName chhe I atyAre kahevun chhe. ‘dravatIti dravyan’ AhA...! pariName chhe paryAy,
paN atyAre (abhedathI) dravya (pariName chhe) em kahevun chhe. guN pariNamato nathI eTalun siddha karavun
chhe (kharekhar) pariName chhe to paryAy, guN ne dravya to (dhruv) chhe. AhA... hA! vAt Ato kAI,
em levun chhe ne ahInyAn... (A viShayamAn) AhA... hA! (koI kahe) ke bhaI! guN pariName (tethI)
dravya pariName chhe (to kahe chhe) ke em nahIn. ‘chiddavilAs’ mAn chhe.
(shrotA) te barAbar chhe...!
(uttara) vAt sAchI chhe! bIjI vAt ek. ke Akhun chaitanyadravya chhe enA upar draShTi jyAn paDe chhe to
dravya pariName chhe em. dravya pariName chhe eTale koIpaN guN pariNamyA vinAno raheto nathI. e dravya
upar draShTi paDatAn AhA... hA... hA... hA! dravya ne guN (vachche) tadna abhAv nathI mATe atadbhAv
tarIke (anyatva) bhale kIdhun, mATe dravyadraShTi thatAn jeTalA guNo dravyamAn chhe e badhA guNanun pariNaman
thaIne vyakta pragaT thAy chhe. AhA... hA! koI guN bAkI raheto nathI. AhA... hA! Avun chhe. A to
bIjAne em lAge, A to vAtu ja chhe paN kaI karavun paDashe (ke) nahIn? paN A ‘karavun’ nathI?
AvI satyavastu ‘A’ chhe eno nirNay karavo (e ‘karavun’ nathI!) AhA... hA!
‘mUL chIj to e
chhe. parathI bhed–gnAn karavun ne samyagdarshan karavun e to mULachIj chhe.’ AhA... hA! mULanI khabar vinA
pAndaDAn toDayA kare, mUL toDe nahIn (to to) em ne em pAndaDAn pAchhAn (pAngarashe.) sAjAn raheshe.
bAyaDI-chhokarAn chhoDayAn, dukAn chhoDI ekalo thayo, nagna thayo, par vastuthI rahit thaI gayo, pAchhun
mithyAtva chhe te em ne em thaI jashe. kasAIkhAnA mAnDashe I. AhA... hA... hA!
ane samyagdraShTi vartamAnamAn avratamAn paDayo hoy, chhannun hajAr strInA (sangamAn dekhAto) paDayo
hoy, paN I kevaLagnAn pAmashe. eno saravALo (I badhun) chhoDIne kevaLagnAn pAmashe. AhA... hA...
hA! jeno mULatyAg karavo chhe I tyAg thayo tyAn, mithyAtvano! AhA...! mULatyAg je dravyasvabhAvane
Ashraye, dravyano Ashray lIdho tyAn mULatyAg thaI gayo mithyAtvano. AhA... hA... hA... hA! ane A
bahAranA tyAg anantavAr karyA paN kAI mULatyAg thayo nahIn. AhA... hA... hA! AvI vAt chhe!
lokone bese na bese! prabhunA gharanI to A vAt chhe.’ AhA... hA... hA!

Page 427 of 540
PDF/HTML Page 436 of 549
single page version

gAthA – 108 pravachanasAr pravachano 427
(ahInyAn kahe chhe ke) “mATe dravya ane guNanun ekatva, ashUnyatva ne anapohatva IchchhanAre
yathokta ja (jevo kahyo tevo jA atadbhAv mAnavAyogya chhe.” A rIte ja mAnavo (arthAt) A
rIte ja atadbhAv mAnavo. eTale sarvathA ekabIjAmAn ekabIjA nathI em na mAnavun. A rIte kIdhun
e rIte mAnavun. have sattA ne dravyanun guN - guNIpaNun siddha kare chhe.
visheSh Avashe.......

OM

Page 428 of 540
PDF/HTML Page 437 of 549
single page version

gAthA – 109 pravachanasAr pravachano 428
have sattA ne dravyanun guN-guNIpaNun siddha kare chhe-
जो खलु दव्वसहसावो परिणामो सो गुणो सदविसिट्ठो ।
सदवट्ठिदं सहावे दव्वं त्ति जिणोवदेसोऽयं ।। १०९।।
यः खलु द्रव्यभावः परिणामः सः गुणः सदविशिष्टः ।
सदवस्थितं स्वभावे द्रव्यमिति जिनोपदेशोऽयम् ।। १०९।।
pariNAm dravyasvabhAv je, te guN ‘sat’ – avishiShTa chhe;
‘dravya svabhAve sthit sat chhe’ – e ja A upadesh chhe. 109.
gAthA – 109.
anvayArtha– [यः खलु] je, [द्रव्यस्वभावः परिणामः] dravyanA svabhAvabhUt
(utpAdavyayadhrauvyAtmak) pariNAm chhe [सः] te (pariNAm) [सदविशिष्टः गुणः] ‘sat’ thI
avishiShTa (-sattAthI koI judo nahi evo) guN chhe, [स्वभावे अवस्थितं] svabhAvamAn avasthit
(hovAthI) [द्रव्यं] dravya [सत्] sat chhe’ - [इति जिनोपदेशः] evo je (99 mI gAthAmAn
kahelo) jinopadesh [अयम्] te ja A chhe (arthAt 99 mI gAthAnA kathanamAnthI A gAthAmAn kahelo
bhAv saheje nIkaLe chhe.)
TIkA– dravya svabhAvamAn nitya avasthit hovAthI sat chhe- em pUrve (99 mI gAthAmAn)
pratipAdit karavAmAn Avyun chhe; ane (tyAn) dravyano svabhAv pariNAm kahevAmAn Avyo chhe. ahIn em
siddha karavAmAn Ave chhe ke- je dravyanA svabhAvabhUt pariNAm chhe, te ja ‘sat’ thI avishiShTa (-
astitvathI abhinna evo, astitvathI koI bIjo nahi evo) guN chhe.
dravyanA svarUpanI vRuttibhUt evun je astitva dravyapradhAn kathan dvArA ‘sat’ shabdathI kahevAmAn
Ave chhe, tenAthI avishiShTa (-te astitvathI ananya) guNabhUt ja dravyasvabhAvabhUt pariNAm chhe;
kAraN ke dravyanI
*vRutti traN prakAranA samayane (-bhUt, vartamAn ne bhaviShya evA traNe kALane)
sparshatI hovAthI (te vRutti arthAt astitva.) pratikShaNe te te svabhAve pariName chhe.
(A pramANe) tyAre pratham to, dravyanA svabhAvabhUt pariNAm chhe; ane te
(utpAdavyayadhrauvyAtmak pariNAm), astitvabhUt evI dravyanI vRuttisvarUp hovAne lIdhe, ‘sat’ thI
avishiShTa evo, dravyavidhAyak (-dravyane rachanAro) guN ja chhe. - A rIte sattA ne dravyanun guN-
guNIpaNun siddha thAy chhe. 109.
----------------------------------------------------------------------
* vRutti = vartavun te; hayAt rahevun te; Takavun te.